Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 6

2383. 1635 december 7. Aan N. van Reigersberch⁸.

Mijnheer,

De brieven, lang bij ons verwacht, zijn als gelijck ontdoyt ende bij ons ontfangen den eerste November⁹, sijnde uE. jongste van den 1 November¹⁰, dat is

8 Hs. Amsterdam, UB., coll. RK., H 19 g. Eigenh. oorspr. Niet ondertek. Antw. op nos. 2311, 2317, 2321 en 2335.

9 Kennelijk een verschrijving voor: December.

10 No. 2335.

[p. 384]

een maendt oudt. De anderen, soo aen mij, als aen mijn huysvrouw¹, van den XII², XVII³, XXI October⁴ sijn ons ter hande gecomen door Abbesteegh⁵.

Off dat van de Duffel, soo men meende, geschyet is, wensch ick te weten. Hyer wil men seggen, dat bij Calaber⁶ nyet genoech gedaen en is tot recouvrement ende daeruyt besluyt men, dat hij t' op Alcaeus⁷ gemunt heeft.

Van den landgraeff⁸ is hyer de meeste opinie, dat hij gehandelt heeft, maer dat zijn volck gaet in dyenst van Vrancrijck, ten deele oock van den bastard van Sweden⁹. Dit heeft mij noch gisteren een van de graven van Nassau¹⁰ geseyt. De graeff van Hanou¹¹ hoopte, doen hij vanhyer vertrock, den landgraeff, dye sijne swager is, door belofte van den coning¹² tot continuatie van het oorlogh te disponeren. Maer men meent hij te laet sal comen.

Van de retraicte van den cardinael la Valette¹³ ende hoe hij sijn geschut heeft verloren, het volck door hertogh Bernhard¹⁴ is gesalveert, heb ick voor desen geadviseert¹⁵. 't Groote leger van Gallas¹⁶ blijft bij Mazières wel geretrencheert ende op een advantageuse plaetse. Eenige van sijn volck sendt hij uyt om de stede in te nemen, gelijck sulcx alrede is gesuccedeert aen Elsas Sabern ende verder werdt gevreest, nu Hoovelles, dat zijn gantsche macht is te Landouw niet verre van Sabern, den hertogh van Lotharingen¹⁷ nae Lutzenburgh ofte nae de Mosel om hem te vougen met Piccolomini¹⁸. Ick heb oock geadviseert, dat den hertogh van Rohan¹⁹ XII^c ofte XV^c van de keyserschen heeft geslagen in de Valle van Fresle tusschen Bormio ende Luby, zijnde van meninge geweest deselve keysersche aldaer in de Valteline in te brecken, als op denselven tijdt de Spangnaerden uyt het land Milaen - zijnde nu bevrijt van het belegh van Valence - meenden in te brecken bij Sondrio. 't Landt van Milaen is nu soo gesterckt, dat daer nyet te doen en is. De tijdt is daer geweest; dye is versuymt.

Den hertogh van Savoye²⁰ seyt, dat men zijn advysen nyet en heeft gevolcht.

1 Voor de brief van Van Reigersberch aan Maria van 21 oktober 1635 zie Rogge, Br. van en aan Maria v. Reigersb., p. 309.

2 No. 2311.

3 No. 2317.

4 No. 2321.

5 Correspondentie-adres; vgl. no. 2340, p. 321 n. 6.

6 Schuilnaam voor Frederik Hendrik.

7 Codewoord voor bestand.

8 Wilhelm V, landgraaf van Hessen-Kassel.

9 Bedoeld zal zijn Gustaf Gustafsson, graaf van Nystadt en Wasaburg, van 1634 tot de vrede van Münster in 1648 bisschop van Osnabrück; hij was de natuurlijke zoon van Gustaaf II Adolf.

10 Wellicht één van de graven van Nassau-Saarbrücken: Wilhelm Ludwig, Johann of Ernst Kasimir (zie dl. VII); vermoedelijk Wilhelm Ludwig,

11 Jakob Johann van Hanau-Münzenberg; zijn zuster Amelia Elisabeth was gehuwd met Wilhelm van Hessen-Kassel.

12 Lodewijk XIII van Frankrijk.

13 Louis de Nogaret d'Epernon de La Valette.

14 Bernhard, hertog van Saksen-Weimar.

15 Zie bijv. no. 2307, p. 270.

16 Matthias, graaf Gallas.

17 Karel IV, hertog van Lotharingen. Hoovelles is mij niet bekend.

18 Ottavio d'Arragona, prins van Piccolomini, hertog van Amalfi.

19 Henri, hertog van Rohan. Met het verderop genoemde Luby is Livigno bedoeld.

20 Vittorio Amedeo, hertog van Savoye.

[p. 385]

Te Rome Pasquyn¹ gevraecht, wat den hertogh van Savoye dede, antwoorde: il fa il Principe d'Orangia.

Wat de admiraliteyten doen sullen, off de compagnie van asseurantie voortgaet, off eenighe apparentie is, off om nieuwe middelen te vinden, off om de lasten te minderen, sal ick garen bij gelegentheyt verstaen.

Wat mijne saeck met dye van dat landt aengaet, ick heb gedaen voor mijn eer, dat ick meende schuldigh te zijn. Voorts wil ick het God bevelen ende soo ick eenige gelegentheyt heb om 't landt off mijnheer de prins² te dyenen, sal sulcx garen doen. Ick ben oock blijde kennisse te houden met de graven van Nassau ende met deghenen, dye haer aengaen, als Swartsenburgh³ ende Hanou.

Ick bidde uE. doch te maecken, dat ick een eynde crijgh met dye van Rotterdam⁴. Want anders moet ick een andere wegh ingaen. Het verloop van den tijdt selve geeft geen cleyn prejudicie. Oock is mij daeraen gelegen, dat men mij alle papieren, dye mij onthaelt zijn, restituere, gelijck men schuldigh is ende is mijne intentie, dat men schriftelijck verslagh daertoe sal doen. Off Serranus'⁵ verblijve alhyer 't landt goedt is off nyet, weete ick nyet. Maer het en can Constans' gesel⁶ nyet dan quaed doen. 't Gunt uE. schrijft van degheen, dye succederen⁷ sal, is van bedencken.

't Schijnt, dat van dye van Claudius⁸ met Tibulli⁹ suster¹⁰ voortgaet. 't Schijnt, dat dat op d'Aerdbesie¹¹ is aengeleit, die daerop sal hebben te letten.

Vanhyer sal tegen Cimons¹² Alcaeus nyet versuymt werden.

Aelianus¹³ heeft mij geschreven goede ordre te willen stellen op Simonides¹⁴ voor mij; heeft oock begonnen. Ick heb uyt S.^r Satijn¹⁵ ende anderen verstaen,

1 Pasquino, naam door het volk van Rome gegeven aan de vormeloze tors van een beschadigd standbeeld, waaraan 's nachts dikwijls satyrische gedichten werden bevestigd - gericht aan het adres van lieden, die men anderszins niet durfde aan te vallen. Een en ander geschiedde gewoonlijk in de vorm van een dialoog met een ander beeld, Marforio.

2 Frederik Hendrik.

3 Waarschijnlijk Georg Ludwig, zoon van Adam, graaf van Schwartzenberg (1587-1641), minister van Georg Wilhelm, keurvorst van Brandenburg.

4 Dit betreft de pogingen door Grotius en voor hem ondernomen om zijn achterstallige salaris als pensionaris van Rotterdam alsnog uitbetaald te krijgen.

5 Schuilnaam voor Adriaen Pauw, die te Parijs op zijn terugroeping wachtte; vgl. no. 2301, p. 260 en n. 3 aldaar.

6 Pseudoniem van Grotius; met Constans wordt meestal Maria van Reigersberch aangeduid.

7 Het woord staat in de tekst in code: 76.93.12.113.33.189.4.7.46. met de ontcijfering door Van Reigersberch erboven geschreven.

8 Codenaam voor Polen; Van Reigersberch heeft de betekenis erboven geschreven.

9 Tibullus is een schuilnaam voor Karl Ludwig van de Palts; Van Reigersberch heeft erboven geschreven: Palsgr.

10 Elisabeth, oudste dochter van de in 1632 overleden Winterkoning, Frederik V van de Palts, en Elisabeth Stuart, dochter van Jacobus I van Engeland; haar huwelijk met Wladislas VII (IV) van Polen, waarop hier gezinspeeld wordt, vond geen doorgang. Het woord ‘suster’ staat in de tekst in cijfercode: 67.81.103.33.4.

11 Codenaam voor Zweden; Van Reigersberch heeft er ‘Sweden’ boven geschreven.

12 Codenaam voor Staten-Generaal.

13 Schuilnaam voor Petter Spiring Silvercrona, raad van financiën van Zweden.

14 Codewoord voor geld.

15 Vermoedelijk Samuel Sautijn (1593-1672) uit Amsterdam, koopman op Italië en de Levant.

[p. 386]

dat in Engelant wel sonder peryckel geldt waer te beleggen. De man van Venetië¹ seyde mij noch lest, dat soo Pindarus² bij Cimon blijft, gelijck hij meende, de renten³ daer moeten geschorst werden, gelijck bij Latou⁴ doorgaens geschyet. Dat is over lang de raed geweest van Spartacus⁵.

Ick heb de gazette gesyen van Bruyssel, daerin staet van mijnen geïntercipieerden bryeff⁶. 't Is altemael verzyert.

Wat gebreck gevonden werdt in de procuratie⁷ wilde Justinus⁸ wel weten.

Dat ick geschreven had van Iovinianus'⁹ employ, most door Fabius¹⁰ ofte Aemilius¹¹ beleydt werden. Daer waer voor dese tijdt dyenst te doen buyten twijffel.

De successen van de vloot van Spaignie nae Brasyl sullen zijn van importantie. Hyer was advys, dat deselve vloot was opgehouden tot defensie van de Spaensche custen.

Dat den honger Galas ofte den hertogh van Lorraine soude doen opbreecken, can ick nyet bevroeden.

Soo Peter¹² wil tot de zeevaert hem gewennen, sal voordeel in Sweden connen doen. Hem lang ledigh te houden, is onse meningh nyet. Heeft hij lust in de practijcq ende wil hij in Den Hage op een comtoir schrijven, daernae zijne promotie genomen hebbende, hem tot Amsterdam bekent maecken, dat can zijn ende soo hij daer zijnde noch ondertusschen eenige taelen tot noodigh gebruyck can leeren, dat en soude nyet quaed zijn. De kinderen moeten het op de erffenis nyet laeten aencomen, maer haer selven helpen. Den oudste¹³ heb ick gesonden nae mijnheer den rijcxcancellier¹⁴. Sal zyen, off hij daer wat te doen can crijgen. Van Peter bij eenige heer ofte ambassadeur te crijgen, is te onseecker ende daermede is hij nyet geholpen; dat van Brasil¹⁵ waer nyet quaed. Wil hij nyet, den oudste, als hij eenige eerlijcke naem hadde, soude daertoe nyet ongenegen zijn.

1 Alvise Contarini di Nicolo, gezant van Venatië te Parijs. Het woord ‘Venetië’ staat in cijfercode: 69.85.41.33.38.37.52.; Van Reigersberch heeft boven de eerste cijfers de ontcijfering geschreven: Ve.

2 Codewoord voor oorlog.

3 De woorden ‘de renten’ staan in cijfercode: 1236. 66.72.41.77.85.6.; Van Reigersberch heeft boven de eerste cijfers de ontcijfering geschreven: de ren.

4 Codenaam voor Frankrijk.

5 Schuilnaam voor François van Aerssen; Van Reigersberch heeft erboven geschreven: Aersens.

6 Van een gazette van Brussel bleek, ondanks alle pogingen, geen spoor te vinden.

7 Het woord staat in cijfercode: 101.91.12.81.66.70.77.110.; Van Reigersberch heeft er gedeeltelijk de ontcijfering boven geschreven: procu.

8 Pseudoniem van Grotius.

9 Pseudoniem van Nicolaes van Reigersberch.

10 Schuilnaam voor Simon van Beaumont, Grotius' opvolger in het ambt van pensionaris van Rotterdam; Van Reigersberch heeft erboven geschreven: Beaumont.

11 Schuilnaam voor Jacob Wyts; Van Reigersberch heeft erboven geschreven: Wyts.

12 Grotius' zoon Pieter, die voor zijn studie in het vaderland verbleef.

13 Cornelis.

14 De Zweedse rijkskanselier Axel Oxenstierna.

15 De naam staat in cijfer: 54.49.40.89.7.; boven de eerste cijfers heeft Van Reigersberch de ontcijfering geschreven: bra.

[p. 387]

Justinus' recommandatie, soo aen Neef¹, als aen Numerianus² ende Caesar³ ende alle de vrunden, connen nyet schaden. Hout voor seecker, soo men daer yet goeds voor Tatianus' gesel⁴ wilde doen ende dat Zosimus⁵ sulcx comt te vernemen, dat hij 't, soo veel hij can, sal traverseren; immers soo lang als de saecke van Alcaeus in onseeckerheyt staet. Van Valerius⁶ in dat stuck twijffele ick.

Ick wilde wel weten, van wat humeur is dye man, dye mijne boecken de Jure belli ac Pacis heeft overgeset⁷ ende wat hij daerin voor heeft gehadt. Oock, off hij yet daerbij gevoucht heeft.

Wij verstaen, dat den hertogh van Wirtenbergh⁸ gehandelt heeft ende guarnisoen ontfangt. Oock Nassau-Dillenbergh⁹. Straesburgh begint de keysersche soldaten den inganck in de stadt te gunnen. Somma, van de Duytsche confederatie resteert quaelijck de naem.

Ick bidde uE. om veel redenen, dewijl 't geluck nyet en hebben mogen hebben, om uE. te zyen dit jaer, dat het hem gelieve de vacantie van Paesschen nergens anders als hyer te besteden. Ick hoop, het uE. nyet en sal rouwen. Ick ende mijn huysvrouw bidden dit ten hoochste.

Soo ick dit geschreven had, comt bij mij de ambassadeur van Engelant¹⁰. Toont mij een grooten bryeff van mijnheer den ertsbisschop¹¹ met getuychenisse van zeer groote affectie tot mij. Was zeer bedroeft, dat men hem geseyt had, dat mij d'ambassade weder was afgenomen, daerop den ambassadeur hem tot contrarie heeft onderrecht. Ick zye wel, dat ter noot mij daer ghene vrunden sullen ontbreecken.

't Is genoech; hyermede sal ick mijne gebyedenisse doen aen alle goedgunstige.

Tot Parijs, den VII Dec. 1635.

Mons.^r Rivet¹² heeft onder hem veele bryeven van mons.^r Casaubon¹³ aen mij; dye wilde ick wel weder hebben. Ick had dye gegeven om te doen drucken. Men wil se nyet drucken, omdat men nyet en vindt nae den appetijt aldaer. Ende mij onthout men, dat mij toecomt ende dat ick hoochachte. Ick bidde uE. wilt mijn broeder¹⁴ hyerin assisteren.

1 Schuilnaam voor Frederik Hendrik; vgl. J. Fox, Hugo de Groot en de Gravin van Hohenlohe-Langenburg in Ned. Archievenbl. 1962, 1^o afl., p. 40.

2 Codenaam voor Amsterdam.

3 Codenaam voor Rotterdam.

4 Pseudoniem van Grotius; met Tatianus wordt Maria van Reigersberch aangeduid.

5 Schuilnaam voor Hercule Girard, baron van Charnacé.

6 Schuilnaam voor Ludwig Camerarius, Zweeds gezant in Den Haag; Van Reigersberch heeft erboven geschreven: Cam.

7 Zie hierover no. 2381, p. 379 en n. 14 aldaar.

8 Eberhard III.

9 Ludwig Heinrich; zie no. 2318, p. 287 n. 3.

10 John Scudamore.

11 William Laud, aartsbisschop van Canterbury.

12 De Leidse theologie-professor André Rivet.

13 Isaac Casaubon; zie over de uitgave van diens brieven no. 2381, p. 380 n. 4.

14 Willem de Groot.

Adres (met andere hand): Mijn Heer Mijn Heer Reigersberg, raet in den Hogen Raet in Hollant in Den Hage.

[p. 388]

In dorso schreef Van Reigersberch: Broeder de Groot, den VII Decemb. 1635 Tot Paris.