Algemeen letterkundig lexicon

erotische literatuur

Aanduiding voor die vorm van literatuur waarin de lichamelijke liefde centraal staat. Over het algemeen heeft men - vgl. Hoofts ‘eros’ tegenover ‘anteros’ - de erotische liefdesliteratuur onderscheiden van de niet-erotische (zoals die welke men kan aantreffen in religieuze poëzie, in teksten van mystici e.a.), wat overigens discussie en verschillen van mening niet uitsluit (bijv. over de erotiek bij Hadewych).

De genres waarin erotiek aan bod komt, zijn talrijk. Vanaf de middeleeuwen vindt men deze stof in allegorische (allegorie) gedichten (bijv. het eerste Gruuthuse-gedicht, 14^de eeuw, en de Roman van de roos, ca. 1300), in boerden en in diverse dramateksten (bijv. de klucht-1), in minneliederen (Heinric van Veldeke, Bredero, Hooft), in anacreontisch-1e poëzie (Luyken, Poot, Bellamy), in poëtisch proza (L.P. Boons Zomerdagdroom, 1973) en uiteraard in allerlei vormen van narratief proza (Jan Wolkers, Jan Cremer, Heere Heeresma e.a.). Op grond van criteria ontleend aan etiquette, moraal, religie e.a. is erotische literatuur dikwijls onderwerp van discussie geweest en is menig schrijver die er zich mee bezighield bestreden en veroordeeld. Zo zijn sommige naturalistische (naturalisme) romans door de destijds oudere generatie als ‘onzedelijke literatuur’ verworpen (vgl. de eerste druk van Een liefde (1887) van Lodewijk van Deyssel met de gekuiste tweede druk (1899) ervan). Het is vaak het zo genoemde ‘(fel) realistische’ karakter van erotische teksten dat verontrusten in de pen doet klimmen. Godsdienstige motieven spelen soms ook een rol, zoals bij het geruchtmakende proces, wegens ‘smalende godslastering’, tegen G.K. van het Reve naar aanleiding van een passage in Nader tot U (1966), waarin beschreven wordt hoe de hoofdpersoon met een als ezel geïncarneerde God zal paren.

Discussies over de waarde(loosheid) van sommige erotische teksten leiden ertoe, dat men in dergelijk verband wel eens de term pornografie laat vallen. Dat was dan weer vaak aanleiding om dit type literatuur te verbieden (censuur).

Zie ook liefdeslied, libertinisme.

Lit: P. Kearney, A history of erotic literature (1982; Ned. vert. 1983) • H. van den Akker, Erotiek en literatuur (1992) • G. Brulotte & J. Phillips (red.), Encyclopedia of erotic literature, 2 dln. (2006) • Literatuur en erotiek, themanummer van Frame (2011) • A. Houben (red.), Vieze liedjes uit de 17e en 18e eeuw (2014) • J. Peakman, Amatory pleasures. Explorations in eighteenth-century sexual culture (2016).

erlebte Rede zie vrije indirecte rede

errata