Wiekslag om de kim. Deel 1. Teksten

[p. 147]

II Het berg-meer

[p. 149]

[BM11]^(aant.)

De zon ligt in mijn linker-hand,
en zijpelt door mijn vinger-brand
van laag en logger bloed, in 't welkend westen,
op dak en doom, alover vout en veste.

De maan rijst uit mijn rechter-hand
en zeeft haar weemlend zilver-zand
alover wuiv'ge wake en schemer-weven
van 't graan, waar de aedmen, blaauw, van 't graan in beven.

Ik stijg al hooger uit het dal.
Ik weet niet of ik keeren zal.
Weldra zijn over alle horizonnen
mijn ongeziene blikken de een'ge zonnen.

[p. 150]

[BM12]^(aant.)

Ik heb dit hooger oord gekozen tot mijn woon.
De liefde is mijde en mat, het lijden moede en menig;
maar dit is 't oord waar 'k in een klare baak vereenig
het vuur van liefde en leed gelouterd tot een loon.

Hier, waar de schuine schaal der deinend-trage dalen,
ten wijden einder van de hemel-schale reikt;
waar uit den mond des tijds, bij maetlijk adem-halen,
de ontvangen hemel-vrede eene aarde tegen-strijkt;

ruste der ruimte, waar van alle horizonnen
de ziel in peis de woel'ge lijnen over-ziet:
dit is het oord dat ruischt van rustelooze bronnen
maar, effen als een stroom, breed naar beneden vliet.

En 'k heb dit hooger oord tot mijne woon gekoren,
verruimd van eenzaamheid, verrijkt van de' eigen dwang...
- Hier recht aan klepper-wiek in 't weemlend uchtend-gloren
de leeuwerik ter eerste zonne een zuile zang;

hier, waar in 't zinder-zeil der lucht 't gebol der winden
de macht des morgens joelend door mijn zinnen jaagt
tot waar ze in 't evenwicht der middag-stede vinde
gedegen wegen, en dat kallem wiege-waagt:

hier rijst me, rijker dan de liedren van 't ontwaken
waarin de leeuwerk haar gewiekten dank verkondt;
hier rijst me, uit de' arrebeid in 't blinkend middag-blaken,
de weelde tegen van den vromen menschen-mond.

Maar niet in de ijlt der vreugde of 't streng geluk van 't zwoegen
herkent de diepte mijner ziel haar weder-klank.
Mijne armen zijn verlamd die mijne dagen droegen;
mijn keel is luideloos van een te vroegen dank.

Hier waar 'k, al-eenig, op den hemel sta geschreven,
doch waar geen menschen-oog mijn heldre beeltnis zoekt;
waar 'k, zuiver als een god, me galmen voel van leven,
maar waar geen echo 't lied van deze lip verzoekt;

[p. 151]

 

hier waar ik, als een lens van elke zon beslagen,

 

vereenigd tot het vuur van alle zonnen, straal;

35

doch waar ik, 't oog op 't vlak van 't berg-meer koel gedragen,

 

zie hoe 'k als eêlste beeld al dieper de ijlte in daal:

 

 

 

wat ik hier heb gezocht, wat ik hier heb gevonden,

 

het is de schemer-schuur waar garve aan garve staat

 

die, van mijn dure en warme weigerheid gebonden,

40

haar harde zaad, en bateloos, aan de aar verlaat...

 

 

 

- Zijn schoonste en derfste vrucht een dorren boôm verlaten;

 

om geene liefde zelfs de liefde van een traan;

 

den mond geen mond; en geen verlangen andre bate

 

dan dat geen wegels hooger sterven tegen-gaan.

 

 

45

En - vrage van de vrouw die vreest om eigen wroegen;

 

ach, aarzlend aaien van mijn kind dat niet begrijpt, -

 

mijn lippen aan uw lippen, Licht, die niets en vroegen;

 

mijn hart dat voor het bloed Uws harten 't lemmer slijpt.

[p. 152]

[BM13]^(aant.)

o Vruchten-leêge schaal, o flanken rijk aan reuken
die heel den zomer draagt maar niet verzaden zult:
nóg komt een kopp'ge bij uw noodende ijlte beuken
met hoornen hoofd en dom geduld.

Ik ben 't gekorven hout waaraan geen trossen hangen,
tot lucht verijld het hars dat uit de wonden droop.
o Vruchtenlooze geur, wordt menschelijk verlangen
ooit goddelijke hoop?

[p. 153]

[BM14]^(aant.)

Ik weet: ik berg iemand in mijne woon.
Neen: er verbergt zich iemand in mijn woon.
Waar? Hoe? Er schuilt iemand in mijne woon.

Mijn huis - gij kent het, - is van glas, en staat
open altijd voor zon, in allen wind.
Zóo kon hij binnen dringen. Doch: wanneer?
Waarom? Daar is iemand in mijne woon.

Hoe komt het dat ik nimmer hem en zie?
Mijn glazen huis is rond en zonder hoek,
doorschijnend als een spheer is van krystal,
en glansloos als een zeep-bel die vervloog,
en als een mugge die verdween geluidloos.
En 'k zie hem niet. Maar weet: hij is op éen
der stippen van de spheer; misschien op àl
de stippen van de spheer, en te gelijk.
De spheer is ijlt. Hij is 't besef der ijlt.

Omdat ik hem niet zie, spreek ik van hem
met niemand. Het is duidlijk mij, dat hij
zich hier verbergen wil, en niet alleen
voor mij bij wien hij inwoont, maar nog meer
voor anderen.

Voor mij spreekt het van-zelf, al weet ik niet
waarom, dat hij zich goed verduiken wil.
Het gunt de warmte waar 'k mij koestren zal
in zijn bezit, zijn ijverig bezit,
in angstig zijn bezit, zijn duidelijk
en donker-diep bezit.

[p. 154]

 

Want zie: hij is geworden mijne vreugd,

 

maar ook mijn vrees: ik vràag zijne onbekendheid.

30

- o Huis, mijn huis, ik voel in 't weeldrigst uur

 

u vol van hem, gemeten aan zijn mond.

 

Waarom dan zijt gij mij bij wijlen leêg,

 

wepel van zijne dure aanwezigheid

 

die onbevroed moet blijven?

35

Ik weet dat nooit ik hem ontmoeten zal.

 

Toch ben ik in een groot geheim verlicht

 

van zijn breed, klaar, ontzaglijk aangezicht;

 

al pleegt hij het te dragen in een mom

 

van onverschill'ge luiheid, glad en stom,

40

de dagen dat het nacht is over mij.

 

 

 

- Ik weet (en 't is vertrouwd me en goed als God

 

om denken,) dat ik spoedig sterven zal

 

en dan zal dúrven sterven. Doch, ik vraag:

 

zal hij alléen dan blijven in dit huis,

45

mijn huis alleen met hém?

 

 

 

Want hij en gaat niet meê met mij; ik weet

 

dat hij niet meê gaat, en met even-diep begrip.

 

Waarom dan ben 'k bewogen van 't gevoel,

 

't gevoel van een doorwaakten nacht, dat ik

50

hem áltijd bij me hebben zal, en - hoop! -

 

dat hij geheel zich mijner openbaart

 

in de ure dat mijn twee gesloten oogen

 

hem nooit meer zien en mogen?...

[p. 155]

[BM15]^(aant.)

Er komt iemand bij mij, dien 'k nimmer zag,
en uit-der-mate vriendlijk, die mij zegt:
‘Gij weet, ik berg iemand in mijne woon.
Neen: er verbergt zich iemand in mijn woon.
Ik zie hem niet, maar ben in hem begaan.
Ik ken hem, en hij is mijn liefst bezit...’
- Ik durf niet zeggen dat die vreemdling liegt.
Ik durf niet zeggen dat zijn gast de mijne is. Ach!
ik durf niet zeggen dat hij niet bestaat, misschien.

Want hij bestaat in mij.

[p. 156]

[BM16]^(aant.)

Het is of alles nog gebeuren,
of alles nog beginnen moet.
Ik zie mijn oogen sterren beuren.
De nacht verjongt mijn bloed.
- Ik heb de taeflen der geschenken
gekeerd, en van het laatste maal
wat dankend leven kon gedenken.
Toen zou de nieuwe nacht me wenken,
verganende avond-straal.

Ik zag mijn witte leden strekken
ter koetse der ontwoelde kilt.
De ontvangnis kwam mijn huivren dekken:
ik had het niet gewild.
- Ik had mijn laatste waan doorschoten:
een vogelken van glazen goud
aan schervelen uiteen-gespoten;
en 't heeft mij naauwelijks verdroten,
al werd ik ijl en oud.

Doch, toen de nacht mij zou vermanen
en de eisch van 't harde en strakke bed,
toen heeft hij plotse bibber-tranen
in zonnen omgezet.
Ik lig op 't ijs der schouder-platen
en scheuten der doorrilde kuit;
maar, o mijn God, ik ben verlaten
van bod en zoen, van zucht en bate,
schepel van nieuwen buit.

Het is of alles is vervallen,
aan geur en klank vergangenis;
maar 'k voel door mijne slapen schallen
uw scheur, ontvangenis.
Ik voel een pijn mijn lijf verstrammen,
maar tot gewicht van klompen klaart;
en mijne kaken zijn de kammen
die mijn verhemelschte oogen dammen
tegen den vloed der aard.

[p. 157]

 

Het is of alles zal beginnen

 

nu 'k blijde in ruimte en duur vervliet;

 

mijn mond is open om te winnen

40

ontstentenis van 't lied.

 

Breede overvloed van wijze waetren,

 

o mate van den wildsten wind,

 

o vuur dat ronkt om niet te schaetren,

 

o gonzende aarde, ik zaêm uw klaetren

45

in mijne stilt.

[p. 158]

[BM17]^(aant.)

Aarde, over-oude, ik ben van u gescheiden.
De oog-appel van den nacht doordraait mijn hoofd;
de geur verwaait der overkaauwde weiden;
de tand verleerde 't raspen van het ooft.

Diep onder mij verveegt de reep der wegen;
geen fluistrend haspelen van huivrend graan
en wuift den smaak van wassend brood me tegen;
de blik der dieren is mijn blik vergaan.

Doch, zal de alleene hemel mij bekijken:
de holle spiegel van zijn glanzend oog
en kan úw wijde beeltenis ontwijken
die de einder eindloos naar zijn curve boog.

Ik kan niet openen, ik kan niet luiken
het wètend zien van mijn gekeerd gezicht:
't uitspansel wordt het dal waar menschen duiken
en elke ster een aarzlend menschen-licht.

En hoe 'k belandde in streken zonder paden;
waar 'k wade, naakt, in meren zonder strand:
mijn wanen, aarde, dragen úw gewaden,
mijn ziel is blijde of droef van úw verstand,

bepèrkte! - En toch, en mocht ik niet verlaten
een warr'ge wil die weigert en verlangt?
De honig bloedt vergeefs aan alle raten;
de vrucht is beursch die naar mijn lippe langt.

o Zieke herder, zoude ik niet verzaken
schapen der liefde en honden van den trots?
Ik ben de zatte, en mijn gewilde wake
is talmend wachten op den gallem Gods;

maar, oude Moeder, 'k zoude u niet vergeten.
Gij waart geboort waar ik me-zelf uit baar;
gij waart de diepe schoot van 't rijzend weten;
gij waart het beuren van mijn hoofd-gebaar.

[p. 159]

 

Van u gelijk de zee van u gescheiden,

 

ben 'k ebbe-en-vloed die door uw adem streeft,

35

maar 'k weet hoe 't geurend glanzen der getijden

 

over 't gelaat van tij, van wijke leeft.

 

 

 

Gewielde en will'ge wentling der seizoenen,

 

ijs-zwaart der peer als zonne-dans van 't kaf;

 

mijne aarde, wisslend teeken van verzoenen

40

die waart het Paradijs en wordt het graf:

 

 

 

gij wordt het graf den dankb'ren derver, die men

 

zal bergen, onbewogen, in uw schoot,

 

om dáar voor aarde en hemel weêr te ontkiemen

 

tot dubbel leve', o brooze, o vruchtb're Dood.

[p. 160]

[BM18]^(aant.)

Nog vóor de glans van een dagen
beglijdt en wascht mijn gezicht,
voel 'k over de waetren geslagen
schamp-schichtige scheuten van licht.

Aan den broozen boog van de bronnen,
op de koele kaalt van het wad,
schiet een klaarte, uit diepten geronnen,
in schervelen opengespat.

Nog komt geen morgen verbleeken
de wake der ochtend-beê:
reeds blanken de bibbrende kreken
en het logge ontwaken der zee.

Nóg kroest geen kreevlen de zwaarte
der woelige hemel-vacht:
reeds welft het water een klaarte
den navel uit van den nacht.

- Gestegen, ben ik gebleven
de bezwaarde van goud en lood.
Is vloeiën dan 't eenige leven?
Is al 't gedeegne de dood?

o Wateren zonder gedenken,
o wateren zonder waan
die de steêgste korsten zult drenken
tot ze zelf in waetren vergaan;

o waetren waar alle verstarren
in eigen vernietigen zakt,
tot de ziekte van willen en marren
in effen lichten vervlakt;

verzijpe, o waetren, de schorre:
zij bevestigt het teeken der baar,
en gij laat geen gelaat verdorren
of het blijft van uw weemlen klaar,

[p. 161]

 

gelaten, o duizend gelaten,

 

tot hetzelfde Gelaat gewijd

35

omdat ge, woest of gelaten,

 

de dracht van het Eene zijt...

 

 

 

- Want, zee die uw zang uit het zaemlen

 

van huivrende beken won;

 

en meren die blinkt van den schaemlen

40

en duisteren blik eener bron;

 

 

 

geheele water der nachten

 

aan dit neigende grasje verdicht;

 

en moerassen die ligt te wachten

 

op zijgen in dieper licht,

 

 

45

o zwijgende waetren der poelen

 

die, gezogen ten donkersten boôm,

 

zich rijzend gaan rijpen voelen

 

in de aderen van den boom;

 

 

 

- - want: geen wateren zullen sterven

50

dan in 't barsten, bral, van een bot.

 

En zoo zal ik het leven niet derven

 

dan als roze in de ooge van God.

[p. 162]

[BM19]^(aant.)

Thans gaan de wateren den hemel kleeden
in 't peerlen-vonkig waezmen van haar klaart.
Ik lig. De dag en ik zijn vaal. Mijn leden
zijn log en strak, maar wriemelend doorreden
van jong de vuren der ontwakende aard.

Nog rilt geen zucht door ijle hemel-pijpen.
Vlakke effenheid bereikt vlakke effenheid
in de onbewogen ijlte van den tijd.
Maar roerend voel ik rommelen en rijpen
't geronk der aard dat door mijn schonken rijdt.

Mijn nachtelijke wangen gaan bekoelen:
mijn rug verrijkt de holte van een spond',
en 'k lig als zonk ik, zompig, om te voelen
een naauwe warmte om mijn gedaante zoelen
als aangezogen door een liefde-mond.

Gezegen in uw weeke en woelige armen,
Vuur, voel 'k in mij de ziekte van uw zoen.
Mijn aangezicht gaat zich aan 't Licht verarmen;
maar ùwe wanden gaan mijn wanden warmen
die mijne wakende oogen lachen doen.

- Ik weet: ik zal geen menschen meer ontmoeten
aan 't zilt of zacht getuur van blik in blik;
ik kneus het lijf des doods bij mijne voeten,
en 'k zal het lokkend leven niet meer groeten
bij greet'ge vraag of 't danken van een snik.

Geen beelden meer die vangen en verteêren:
o schonkige aard die worstelt, zwaar van goud;
Sireen'ge wateren die blinkt van zout;...
- ùw gloed om de assche-zelve te verteeren,
Vuur, machtig Vuur dat me in Uwe armen houdt;

[p. 163]

 

zélf vuur, als vuur zich naar 't heelal te welven;

 

tot daad geboren uit de laatste pijn,

 

zwellen in tongen die mijn woorden zijn;

 

neen: als het vuur verzaken aan zich-zelven

35

om zich in louter klaarte te bevrij'n;

 

 

 

en om de klaarte-zélve te verzaken,

 

niet als wie klaart tot duisternis ontgint

 

en te verliezen wat hij vurig wint;

 

neen: aldoor sterven om aldoor te ontwaken

40

in Wat niet eindigt daar Het niet begint.

[p. 164]

[BM20]^(aant.)

Me-zelf voorbij; me-zelven tegen...
Hoe zijn me wonderbaar de wegen
die 'k nimmer en betrad, en kén.
Wie richt de teen die gaat; wie gaat er
de baan die 'k van geen teen en schen?...
- Mijn bloed is dunner dan het water,
en 'k weet niet of ik ben, en 'k bén.

Wie heeft den droom der kranke sponde
geslaakt, en aan hem-zelf ontbonden?
- Een blik is, die mijn blik ontsloot,
en de gezondheid van mijne oogen
ziet weêr de wereld blank en bloot:
wij zijn aan God nog niet bedrogen;
wij zijn der Liefde nog niet dood...

- - o, 't Oude reiken en bezwijken!
Nooit zou de vlerk haar vlucht verrijken
en de éen'ge loomheid was haar loon.
Gij zoudt u-zelven 't leven leeren,
geduldig-ziek en vlijtig-schoon.
En gij zoudt gaan. Maar gij zoudt keeren,
en vondt geen vriend en vondt geen woon.

Toen zoudt gij vriendschap dank betalen
met wrok; gij zoudt een woonste halen
waar nooit een huis van handel gonst.
En te uwen rugge zouden branden,
tot merk van nooit-gebluschte bronst,
deze aard, dit vuur; en uwe handen
zijn aller wateren verslonsd.

Gij waart verzopen en ontbonden;
gij waart de buik der doode honden
die lucht uit moer en modder hescht.
Van aarde en hemel gloed en gallem,
hebt ge u te zeer aan waan gelescht:
het lemmer brak in uwen pallem;
ge omsluit nog altijd het gevest.

[p. 165]

 

En 't wijze meer zou u niet loonen,

 

waar zelfs geen wuiv'ge wieren wonen

 

of 't ruischen van een luistrend lisch.

 

Gij zoudt uw eigen beeld ontberen

40

in de ijl-gekeerde beeltenis,

 

en dat ge alléen waart zoude U leeren

 

hoe de eenzaamheid geen weelde en is.

 

 

 

Want geen ontstentenis zal baten

 

die de eigen-liefde niet kan laten

45

in de eêlste vuren van 't bezit.

 

Wát winst, dat, bloem der elementen,

 

ge als 't bloed aan Godes lippe zit,

 

waar ge in uw dicht-gesloten tente

 

niet dan om de eigenste armoê bidt?...

 

 

50

- - Maar Licht, o Licht! Ik ben geheven

 

waar nimmer-meer nog beelden leven.

 

Ik ben het zekerst zijn ontgaan,

 

daar alle winst is bij verliezen

 

en elk verlies verzaêmd ontvaên.

55

't Vergloeid krystal is vloeiënd vriezen,

 

en elke dwaal-spoor is de baan

 

 

 

me-zelf voorbij, me-zelven tegen...

 

Hoe zijn me wonderbaar de wegen

 

die 'k nimmer en betrad, en kén.

60

Wie richt de teen die gaat; wie gaat er

 

de baan die 'k van geen teen en schen?

 

Ik ben in de ijlte de ijlt die 'k, later

 

en later, niet en ben, en ben.

 

 

 

Zoo zeg 'k adieu: ik ben geboren

65

in 't onverdeelbaar Niet van 't gloren.

 

Een blik is, die mijn blik verwijdt,

 

en de gezondheid van mijn ooren

 

is der vervoldste stilt' gewijd.

 

Wij hebben God nog niet verloren.

70

Wij zijn alleen ons eigen kwijt.