Alle de brieven. Deel 13: 1700-1701
(1993)–Anthoni van Leeuwenhoek–
Auteursrechtelijk beschermdGepubliceerd in:
| |||||
Korte inhoud:Over de ogen en de angel van een duizendpoot; de reacties van een vlieg en een hagedis op een duizendpoot. | |||||
Figuur:De oorspronkelijke tekening is verloren gegaan. In de uitgaven A en C is deGa naar margenoot+ plaat met de figuur te vinden tegenover respectievelijk blz. 184 en 176. | |||||
Opmerkingen:De hier afgedrukte tekst is die van uitgave A. | |||||
Letter No. 209 [124]
| |||||
Published in:
| |||||
Summary:On the eyes and the sting of a centipede; the reactions of a fly and a lizard to a centipede. | |||||
Figure:The original drawing has been lost. In the editions A and C the plate with theGa naar margenoot+ figure is to be found facing pp. 184 and 176 respectively. | |||||
Remarks:The text as printed here is that of edition A. | |||||
Delft in Holland den
Wel Edele Gestrenge HeerGa naar voetnoot1,
Ga naar margenoot+OP den 19. October 1699. werd my door een bediende van de Oost-Indische KamerGa naar voetnoot2 een levende DuysentbeenGa naar voetnoot3 t' huys gebragt, die in 't ontpakken van de Oost-Indische waren was gevonden, sijnde ontrent van de lengte als onse grootste vinger. Ga naar margenoot+Ik plaatste deselve in een glase Tuba, om de circulatie van het Bloet te ontdekken, dog hoe naauw dat ik toe sag, soo konde ik de loop van het Bloet in de vaaten (die een bruyne gedaanteGa naar voetnoot4 hadden) niet gewaar werdenGa naar voetnoot5. Ga naar margenoot+Vorders liep mijn oog op de gesigtenGa naar voetnoot6 van de Duysent-been, en ontdekten aan yder zyde van het hooft, vier distincte kleyne Oogjens, die niet in eene rye, maar soodanig geplaatst stonden, als ofze in een vier zydige figuur beslooten waren, waar van een agterste oog, aan yder zyde, my toe scheen alleen gemaakt te sijn, om voortwaarts uyt te sienGa naar voetnoot7. | |||||
Delft in Holland, the
Right Honourable SirGa naar voetnoot1,
Ga naar margenoot+On the 19th of October 1699 a servant of the Chamber of the East India CompanyGa naar voetnoot2 brought me a living centipedeGa naar voetnoot3, which had been found when the goods from East India were unpacked and which had approximately the length of our biggest finger. Ga naar margenoot+I put it in a glass tube so as to discover the circulation of the blood, but however closely I observed it, I could not discern the circulation of the blood in the vessels (which had a dark colour)Ga naar voetnoot4. Ga naar margenoot+Further my eye fell on the optical organs of the centipede and I discovered on either side of the head four distinct little eyes, which were not arranged in a row, but in such a way as if they were enclosed in a quadrilateral figure. One hindmost eye on either side seemed to be made merely to look in a forward directionGa naar voetnoot5. | |||||
Ik hebbe voor desenGa naar voetnoot8 aangewesen, dat hoewel de groote Vliegen eenige duysent oogen hebben, dat wy daarom niet moeten oordeelen, datze een voorwerp veelmaal komen te sien, want gelijk wy met twee Oogen sijn begaaft, en egterGa naar voetnoot9 een voorwerp niet twee voudig komen te sien, om dat onse gesigt zenuwen, als in een punct versamelen, soo stel ik ook vastGa naar voetnoot10, dat het met de veel oogige Dieren toegaat, de Duysentbeen nu, als hier vooren geseyt, agt Oogen hebbende, en deselve niet konnende bewegen, datGa naar voetnoot11 over sulks een van de vier Oogen aan yder zyde is geschapen, om voorwaarts uyt te sien, een tweede om na om laag te sien, een derde, na om hoog, en een vierde om agterwaarts uyt te sienGa naar voetnoot7, dit soo sijnde, sien wy de volmaaktheid in soo een versmadelijkGa naar voetnoot12 schepsel. Ik seg versmadelijk, om dat het den Mensch een doodelijke pyn kan veroorsaaken. Ga naar margenoot+Na dat ik de Duysent-been eenige dagen hadde beschout, plaatsten ik by den selven een van onze gemeneGa naar voetnoot13 groote Vliegen, dese Vlieg hadde weynig tyds by de Duysent been geweest, of de Vlieg was van de pooten, die in 't midden van het lijf van de Duysent-been stonden, soo omvangen, dat, wat devoirenGa naar voetnoot14 de Vlieg aanwende, soo konde hy van de Duysent been niet onslagen werden, en kort daar aan bragt de Duysent-been de Vlieg van de eene pooten tot de andere over, tot soo verre, dat de Vlieg, voor sijn mond was, sloeg doen beyde sijn Angels in de Vlieg, en een van de selve door dat deel, daar de gesigten in staan, door welk doen de Vlieg aanstonts sonder eenige beweginge was, als alleen dat aan eenige pooten een kleyne bevinge was, die sonder het Vergroot-glas niet te bekennen soude geweest hebben. Kort daar na, was het Hooft van de Vlieg, en, soo veel ik merken konde, eenige Vleesagtige deelen uyt de borst van de Vlieg, gesoogen. Ga naar margenoot+Drie â vier dagen daar na, plaatsten ik een kleyne Agedis by de Duysent-been, dog de Duysent-been en maakte gansch geen beweginge vanGa naar voetnoot15 de Agedis, daarGa naar voetnoot16 in tegendeel de Agedis de Duysent-been was schuwende, het geene ik my inbeelde, dat alleen veroorsaakt wierd, om dat de Duysent-been door de Scharpe klaeuwen, waar mede yder poot versien is, de Agedis onsagt was aantastendeGa naar voetnoot17. | |||||
I have pointed out previouslyGa naar voetnoot6 that although big flies have several thousand eyes, we must not on that account think that they see an object many times, for just as we are endowed with two eyes and yet do not see an object double, because our optic nerves unite as it were in one point, I firmly believe it is the same with animals having many eyes. Now since the centipede, as said above, has eight eyes and since they cannot move, I think that therefore one of the four eyes on either side has been created to look forwards, a second to look downwards, a third upwards, and a fourth backwards. This being so, we see the perfection in such a despicable creature. I say despicable because it can inflict a mortal pain on a man. Ga naar margenoot+After I had observed the centipede for some days, I put near it one of our common big flies. This fly had been only a short time near the centipede when the fly was encircled so tightly by the legs in the central part of the centipede's body that whatever efforts the fly made, it could not break away from the centipede, and shortly afterwards the centipede brought the fly from one pair of legs to another until the fly was in front of its mouth; then it stuck both its stings into the fly, and one of them through the part in which are the eyes, as a result of which the fly was at once motionless, except for a slight twitching of some of its legs, which one would not have been able to discern without the magnifying glass. Shortly afterwards the head of the fly and, as far as I could tell, some fleshy parts out of the chest of the fly had been swallowed. Ga naar margenoot+Three or four days afterwards I put a small lizard near the centipede, but the centipede did not make any attempt to get away from the lizard, whereas the lizard shunned the centipede, which I thought was caused merely by the fact that the centipede seized the lizard rudely with the sharp claws with which each of its legs is furnished. | |||||
Ga naar margenoot+Ik hebbe een seer suyverGa naar voetnoot18 glase Tuba genomen, van de dikte als een hoenderschagt, en met het selve een en andermaal de Duysent-been leet toebragtGa naar voetnoot19, op dat deselve met sijn Angels, de glase tuba soude aanvatten, gelijk geschiede, om door dat doen te vernemen, of de Duysent-been geen Fenyn uyt sijn Angels aan het glas soude brengen, en sulks niet doendeGa naar voetnoot20, nam ik mede in gedagten, dat de Duysent-been geen vermogen hadde, om het Fenyn uyt sijn Angels te stooten, maar wanneer de Angels in de huyt werden gestooten, dat dan de Angels ontrent de opening die in de selve is, sagt zijndeGa naar voetnoot21, met het indrukken van den Angel, het Fenyn uyt de Angels werd gedrukt, gelijk ik daar ontrent van den Angel van de Schorpioen hebbe geseyt. Ga naar margenoot+Fig. 1. ABCDEF vertoont een van de Angels van de Duysent-Been, soo als ik deselve voor desenGa naar voetnoot22 hebbe laten afteykenen, die ik nu nader beschouwende, hebbeGa naar margenoot+ gesien, dat den Angel, soo wy hem komen te beschouwen, aan die syde, dat hier van het gesigt afstaat, mede met soodanige opening is versien, en dus yder Angel twee openingen heeft, soo dat met de Angels in de huyt te drukken, op vier distincte plaatsen het Fenyn uyt de Angels komt. Wij sien tusschen CE ontrent de opening eenige holte, die sig na agteren uytstrekt, welke gootsgewijse holte ik my in beeld, dat, sagt zijndeGa naar voetnoot23, met het insteeken van den Angel in de huyt, nog meer inwaarts werd gedrukt, waar door dan de Fenynige vogt, als hier vooren nog maal is geseyt, uyt den Angel geparst werd. Den 31. October sag ik, dat de Duysent-been sonder beweginge lag, als wanneerGa naar voetnoot24 ik op sijn Angels een weynig was drukkende, waar door de Fenynige vogt, uyt de opening van den Angel, by my aangewesen, was komende, welke vogt sig settende was, als een kleyn rond bolletje, en dat seer naGa naar voetnoot25 aan het eynde van den Angel, dese Fenynige vogt hebbe ik beschout, en daar na soo met Bloet als met water vermengt, dog wat devoirenGa naar voetnoot14 ik hebbe aangewent, soo heb ik nietGa naar voetnoot26 konnen vernemen, 't geene aanmerkenswaardig was, soo dat ik alle myne aantekeningen die ik daar ontrent gehouden heb, hebbe verworpenGa naar voetnoot27. | |||||
Ga naar margenoot+I took a very clean glass tube with the diameter of a hen's quill, and I hurt the centipede several times therewith in order that it should touch the glass tube with its stings - which happened - so as to learn thus whether the centipede would not bring venom from its stings on the glass. And when it did not do so, I also surmised that the centipede was unable to eject the venom from its stings, but that, when the stings are thrust into the skin, because the stings are soft near the opening in themGa naar voetnoot7, the venom is ejected from the sting as the sting is thrust in, just as I have said about the sting of the scorpion. Ga naar margenoot+Fig. 1. ABCDEF shows one of the stings of the centipede as I had previously ordered it to be drawnGa naar voetnoot8, and when I now observed it more closely, I saw that the sting,Ga naar margenoot+ such as we observe it, also has such an opening on the side here turned away from our view and that each sting therefore has two openings, so that when the stings are thrust into the skin, the venom comes out of the stings in four different places. Between C and E, near the opening, we see a small recess, which extends backwards, and since this channel is soft, I think that it is pressed further inwards as the sting is thrust into the skin, as a result of which, as also said above, the venomous moisture is pressed out of the sting. On the 31st of October I saw the centipede lay motionless, and then I pressed its stings a little, in consequence of which the venomous moisture came out of the opening of the sting indicated by me, which moisture congealed in the form of a small round globule, and this almost at the end of the sting. I observed this venomous moisture, and then mixed it with blood as well as with water, but whatever efforts I made, I was unable to find anything noteworthy, so that I threw away all the notes I had made about it. | |||||
Ga naar margenoot+Ik hebbe aangesprooken een Meester Chirugijn, die voorGa naar voetnoot28 Opper Chirurgijn over eenige Eylanden in Oost-IndienGa naar voetnoot29 hadde geweest, en den selven afgevraagt, of de steeken van de Duysent-been groote pyn verwekten, die my tot antwoort gaf, dat de pyn en opswellinge verre overtrof, de steek die de Schorpioen komt te doen, en dat men tot nog toe geen beter middel voor de smert en opswellinge hadde uyt gevonden, als dat men op het beledigdeGa naar voetnoot30 deel quam te leggen kalk en lamoensapGa naar voetnoot31. SeydeGa naar voetnoot32 ook, dat 'er verscheyde IndianenGa naar voetnoot33 zijn, die de Duysent-beenen op nemen, sonder datze van de selve beschadigt werden. Dat my, nu ik gesien hebbe, hoe deselve sijn Angels te werk stelt, niet vreemt voor komt, want als men de Duysent-been met de twee voorste Vingers, digte by het hooft aan vat, dog soodanig, dat de eynden van de Vingers niet buyten de buyk komen uyt te steeken, maar binnen de buyk van de Duysent-been blyven, soo stel ik vastGa naar voetnoot34, dat de selve met geen van beyde sijn Angels de Vingers kan bereyken. Soo nu het Fenijn van de Schorpioen, en van de Duysent-been, van gelijke uytwerkinge was, soo souden de steken van de Duysent-been meerder pijn en opswellinge veroorsaaken, om dat de Duysent-been niet alsGa naar voetnoot35 met twee Angels te gelijk moet steken, en dus op vier distincte plaatsen het Fenijn in de huyt werd gestooten, daar de Schorpioen, maar eenen Angel hebbende, op twee plaatsen de huyt door desselfs Fenijn kan besmettenGa naar voetnoot36. Afbrekende, enzGa naar voetnoot37.
A. van Leeuwenhoek. | |||||
Ga naar margenoot+I addressed a master-surgeon who had been in East India as chief surgeon for a number of islands, and I asked him whether the stings of the centipede caused great pain. He replied that the pain and the swelling greatly exceeded the sting which the scorpion inflicts, and that hitherto no better remedy for the pain and the swelling had been found but putting lime and lemon juice on the injured part. He also said that there are several Indians who take up centipedes without being injured by them. Now that I have seen how it uses its stings, this does not appear strange to me, for if one seizes the centipede with the two first fingers close to the head, but in such a way that the tips of the fingers do not extend beyond the belly, but remain within [the circumference of] the belly of the centipede, I believe that it cannot reach the fingers with either of its two stings. Now if the venom of the scorpion and that of the centipede had the same effect, the stings inflicted by the centipede would cause greater pain and swelling, because the centipede must always sting with two stings at the same time and the venom is thus thrust into the skin in four different places, whilst the scorpion, having only one sting, can infest the skin with its venom in two placesGa naar voetnoot9. Concluding, etcGa naar voetnoot10.
A. van Leeuwenhoek. |
|