Alle de brieven. Deel 12: 1696-1699
(1989)–Anthoni van Leeuwenhoek–
Auteursrechtelijk beschermdGepubliceerd in:
| ||||||||
Korte inhoud:Bericht van verzending van de laatste gedrukte brieven. Magnetische experimenten. Het gedrag van magneten in glazen buizen, al dan niet onder water gedompeld. De invloed van ijzer op magneten onder verschillende omstandigheden. Discussie met een Duitse wonderdokter over de veronderstelde geneeskrachtige werking van het sympathiepoeder. Afwijzing van de sympathische geneeswijze. | ||||||||
Figuren:De oorspronkelijke tekeningen zijn verloren gegaan. De figuren 1 t/m 4 zijn bijeengebracht op één plaat. | ||||||||
Opmerkingen:Er zijn in het laatste deel van deze brief opmerkelijk veel verschillen tussen het handschrift van de naar de Royal Society verzonden brief en de druk. In die gevallen is de tekst van uitgave A gevolgd onder vermelding van de verschillen met het handschrift. De tekst is voor het overige die van het handschrift. [Dam.] De brief werd op 21 april 1697 in de vergadering van de Royal Society voorgelezen in een vertaling van Robert Hooke (RS, Journal Book Original, Dl. 10, blz. 25). | ||||||||
Letter No. 184 [108]
| ||||||||
Published in:
| ||||||||
Summary:Notice of dispatch of the latest printed letters. Magnetic experiments. Behaviour of magnets in glass tubes, either immersed in water or not. The influence of iron on magnets under various circumstances. Discussion with a German quack about the supposed curative effect of sympathic powder. Dismission of the sympathic method of treatment. | ||||||||
Figures:The original drawings were lost. Figures 1 to 4 inclusive are combined in one plate. | ||||||||
Remarks:In the last part of this letter there are a remarkable number of differences between the manuscript of the letter sent to the Royal Society and the print. In such cases the text of edition A has been followed and the differences from the manuscript are mentioned. For the rest the text is that of the manuscript. [Dam.] The letter was read out on 21 April 1697 at the meeting of the Royal Society in a translation of Robert Hooke (RS, Journal Book Original, vol. 10, p. 25). | ||||||||
Delft desen 5e April 1697.
Hoog Edele Heeren. Mijn Heeren die vande Co: Soc: in LondonGa naar voetnoota).
Mijn laasten alder onderdanigsten aan Hare Hoog Ed: is geweest den 19e feb: laast ledenGa naar voetnoot1), waar in ik kome te antwoorden op Hare Hoog Ed: seer aangename vanden 8e decmb. des voorledene jaar. Ik hebbe op den 26e. der voorleden maant aan de Buurt-SchipperGa naar voetnoot2) van Rotterdam op London, selfs bestelt, een kleijn pakje met het opschrift An de Secretarij of the Roijall Soietij at Gresham Colledge, met Schipper Huijbert den Baas, welk pakje alleen behelst mijne laaste gedrukte Brieven die inde Latijnse Taal zijn over gesetGa naar voetnoot3). Ik wil hoopen dat het wel te regt sal komen. Ga naar margenoot+Ik hebbe over veel jaren geleden, verscheijde waarneminge ontrent de Zeijl-steenGa naar voetnoot4) gedaan, maar geen aantekeninge daar van gehouden. Nu eenige maanden geleden heb ik twee distincte Zeijl-steenen die ijder eenige ponden swaar wogen, aan een balans gehangen, omme waar te nemen, of de Zeijl-steene na het ijser zouden neijgen, dog hoe menigmaal ik een stukje ijser, zeer na aan de Zeijl-steen bragt, soo en konde ik egter niet gewaar werden, datter eenige Neijginge ofteGa naar voetnootb) overhalinge vande balans waar aan de Zeijl-steen was hangende, geschiede. Eenige Heeren naeuwkeuriger waarneminge ontrent de Zeijl-steen ende der selver neijginge tot het ijser, ontdekt hebbende, maken mij sulks met een seer beleefde Brief bekent. Naderhand hebbe ik een vande geseijde Zeijl-steenen genomen, om te sien, wat swaarte van ijser deselvige soude konnen op halen. Ik nam dan de Sluetel van mijn voorduur, die ik doorgaansGa naar voetnoot5) bij mij draag, uijt mijn sak; dog de Zeijl-steen en konde deselve niet op ligten; maar als men de sleutel een weijnig quam te vijlen, ter plaatze daar men deselvige aan de Zeijl-steen quam te hegten, op dat de vetagtige stoffe die door gaans van onze handen afgaat, van de sluetel zoude zijn, zoo bleef de sluetel aan de Zeijl-steen hangen; Dit ziende, en hadde ik mij niet te verwonderen, waar om in mijn doen de Zeijl-steen geen neijginge tot het ijser en hadde gehad, als zijnde van zeer weijnig uijtwerkinge, en nog meer, als ik dagt aan de slegteGa naar voetnoot6) balans die ik hadde gebruijkt. | ||||||||
Delft, the 5th of April 1697.
Very Noble Sirs,
My latest very humble letter to You was one of the 19th of February lastGa naar voetnoot1), in which I replied to Your very welcome letter of the 8th of December of last year. On the 26th of the preceding month I myself delivered to the Regular Skipper from Rotterdam to London a small parcel with the address: To the Secretary of the Royal Society at Gresham College, via Skipper Huijbert den Baas, which parcel only contains my latest printed Letters which have been translated into the Latin LanguageGa naar voetnoot2). I hope it will duly reach you. Ga naar margenoot+Many years ago I made several observations on the Loadstone, but I kept no notes about themGa naar voetnoot3). Now a few months ago I hung two different Loadstones, each weighing a few pounds, in a balance in order to study whether the Loadstone would dip to the iron, but however often I brought a piece of iron very close to the Loadstone, still I could not discern that there was any inclination or dipping of the balance in which the Loadstone was hanging. Some Gentlemen, who had made more accurate observations on the Loadstone and discovered its dipping to the iron, informed me thereof in a very courteous Letter. Later I took one of the said Loadstones to see what weight of iron it would be able to take up. I took the Key of my front-door, which I always carry about me, out of my pocket, but the Loadstone could not sustain it; but when the key was filed a little at the point where it touched the Loadstone, so that the greasy substance that always comes off our hands might be taken off the key, the key was sustained by the Loadstone. Seeing this, I had no need to be astonished why in my experiment the Loadstone had not dipped to the iron, as having very little power, and even more so when I thought of the simple balance I had used. | ||||||||
Ga naar margenoot+Ik hebbe over veel jarenGa naar voetnoot7), mijn Zeijl-steentge aan veel stukken gebrookenGa naar voetnoot8) alleen, om was het mogelijk, eenige aanmerkelijke zaaken daar in te ontdekken, dog mijn arbeijt was te vergeefs; Als wanneerGa naar voetnoot9),Ga naar voetnoota) ik een stukje van een Zeijl-steen ontrent de groote van een pit van een Haas-Noot in een glas dede, ende dat glas toe geblasen hebbende, bragt ik het bij de Compas Naalde, omme te vernemen, of de Zeijl-steen, dus int glas beslooten zijnde, nog eenige uijt werkinge op de Compas naalde zoude te weeg brengen. In welk doen ik onder vond, dat de Compas Naalde zoo wel bewoog na de Zeijl-steen, als of deselvige buijten het glas hadde geweest. Ik brak het glas, waar in de Zeijl-steen beslooten lag, ontstukken, en nam een gedeelte van een glase tuba, waar in ik op nieuw het geseijde stukje Zeijl-steen plaaste, ende het glas aan beijde de eijnden toe blasendeGa naar voetnoot10),Ga naar voetnootb), latende in het selvige na mijn oordeel zoo veel lugt, dat het glas met het stukje Zeijl-steen daar in, niet na de grond van het water zoude zinken, maar voor een kleijn gedeelte boven het oppervlak van het water zoude drijven, om dusGa naar voetnoot11) te ontdekken, of de steen in het glas soo beslooten leggende, der selver noorder deel, na het Noorde zoude draeijen. Ga naar margenoot+Fig: 1. ABCD. vertoont het glas, ende EF. het stukje Zeijl-steen, dat ik int midden van het glas plaaste, op dat het glas, aan het eene eijnde niet dieper int water zoude zinken, als aan het ander eijnde. Dit glas leijde ik in een groote aarde schootel, die met regen water gevolt was, en sag zoo nu als dan, dat het Noorder gedeelte vande Zeijl-steen, naGa naar voetnootc) het Noorde plaaste, maar ook wel, dat het glas met de Zeijl-steen daar in, contrarie gestrekt lag, en alsoo ik veel maal het glas uijt het water was nemende, zoo kan het ook wel wesen, dat het Noorder deel vande Zeijl-steen, te veel na onderen ofte na bovenen heeft gelegen, en over sulks, de beweginge van het glas niet en heeft konnen te weeg brengenGa naar voetnoot12). Ik liet mij ook bereijden kleijne stale Compas naaldekens, die aan beijde de eijnden, als Zuijder en Noorde aan de Zeijl-steen, bij een Compas-maker waren gestreken. Dese Compas-naaldekens plaasten ik in zoo danige kleijne glaase tuba, die aan beijde de eijndenen waren toe geblasen, datGa naar voetnootd) maar even, tegen het oppervlak van het water konde drijven. In dit doen sag ik zoo nu als danGa naar voetnoote), dat de eijnde vande Naalde, na het Zuijden en Noorden, gestrekt lagen, maar de minste stoffjens, die uijt de lugt op het | ||||||||
Ga naar margenoot+Many years ago I broke my little Loadstone to many pieces solely in order to discover, if possible, some remarkable things in it, but my labour was in vain. At that time I put a piece of a Loadstone about the size of the kernel of a Hazelnut in a glass and, having sealed that glass, I brought it near the Compass-Needle to see whether the Loadstone, when thus enclosed in the glass, would still have any effect on the Compass-needle. In this experiment I found that the Compass-Needle moved just as well towards the Loadstone as if the latter had been out of the glass. I broke the glass in which the Loadstone was enclosed and took a piece of a glass tube, in which again I put the said piece of Loadstone, and sealed the glass at both ends, leaving therein in my view enough air for the glass with the piece of Loadstone therein not to sink to the bottom of the water, but to float for a small part above the surface of the water, in order to discover in this way whether, if the stone were thus enclosed in the glass, its Northern part would turn to the north. Ga naar margenoot+Fig: 1. ABCD. represents the glass and EF. the piece of Loadstone, which I put in the middle of the glass, in order that the glass might not sink further into the water at one end than at the other end. I put this glass in a big earthen dish, which was filled with rain-water, and saw from time to time that the Northern part of the Loadstone placed itself towards the North, but also sometimes that the glass with the Loadstone therein extended in the contrary direction, and as I frequently took the glass out of the water, it may also be that the Northern part of the Loadstone lay too much downwards or upwards and thus could not bring about the movement of the glassGa naar voetnoot4). I also procured small steel Compass-needles, which had been touched on the Loadstone at both ends, namely, south and north, by a Compass-maker. I put these Compass-needles in such a small glass tube, sealed at both ends, that they could only just float on the surface of the water. In this experiment I saw from time to time that the ends of the Needle extended towards the South and the North, but I think that whenever particles of dust drop- | ||||||||
water vielen, beelde ik mij in, dat de beweginge vande glase tuba, als daar tegen aan drijvende, stutsel aan bragtGa naar voetnoot13), waar door de omdraeijinge belet wierde. Onder vindende dat door de lengte vande glase tuba, de Zeijl-steen, de tuba beswaarlijk, of zeer langsaam dede bewegen, brak ik mijn glas weder ontstukken, en ik bereijde mij een glas, daar in de Zeijl-steen een vaardigerGa naar voetnoot14) beweginge zoude te weeg brengen, het welke ik ook was toe blasende. Ga naar margenoot+Fig: 2. GHIKLMNO. verbeeld het glas, ende P. het Zeijl-steentge, Aan dit toe gestelde glasGa naar voetnoot15), heb ik geblasen, het gebogte deel LM. op dat men door het selvige, de omkeeringe, en omwendinge, die het glas int water zoude komen te doen, daar aan mogte kennen. Dit glas plaaste ik in een boven gemeen wijt en hoog Bier-glas, waar in het quam te sinken tot aan K. Soo ras enGa naar voetnoota) was het glas niet int water, ofte dat deel M. draeijde seer na noort oost, en hoe menigmaal ik het selvige deel na een ander oort draeijde, of wende, zoo nam het zijn eerste gestalte, en al hoe wel ik het geseijde glas door gaansGa naar voetnoot5) plaaste int midden van het bier-glas, soo sag ik doorgaans, dat in minder dan een quart van een ure tijts, het glas de plaats die ik het gegeven hadde, niet was behoudende, maar zeer langzaam, na de een ofte de ander zijde van het bier-glas als wierde voort gestooten, en hoe nader het in drijvende glas, aan het bier-glas quam, hoe vaardiger de voortgang was; en eijntelijk als tegen het bier-glas aan boste: het welke mij int eerste vreemt voor quam, als niet konnende begrijpen, datter eenige neijgingeGa naar voetnoot16) tusschen het in drijvende glas, ende het Bier-glas was. Ik hadde ook verscheijde kleijne stukjens vande geseijde Zeijl-steen, waar van een, maar 5. asenGa naar voetnoot17), oft 1/2048. van een pontGa naar voetnoot18) swaar was, en andere waren een weijnig grooter. Van dese stukjens Zeijl-steen, nam ikker drie, ende daar toe bereijde ik ookGa naar margenoot+ drie glaasjens, zeer na over een komende als met fig: 3. QRST. werd aan gewesen, zijnde V. het verbeelde Zeijl-steentge. Dat ik nu het deel QR. aan het glaasje hebbe geblasen, is met geen ander insigt gedaan, omGa naar voetnootb) dat daar door het glaasje om der selver swaarte, niet over d'een of de andere zijde zoude vallen, maar regt op int water zoude drijven. Twee van dese glaasjens waren zoo danig toe gestelt, dat alleenlijk het deel ST. boven het oppervlak des waters was uijt steekende, ende het derde dreef wat meer boven het water uijt. Een van dese glaasjens int water drijvende, draeijde met dat eijnde ofte deel T. na het westen, en hoe menigmaal ik dat deel na een andere kours was omme- | ||||||||
ped out of the air on the water they disturbed the movement of the glass tube because they floated on it, as a result of which the turning was impeded. Finding that, owing to the length of the glass tube, the Loadstone made the tube move with difficulty or very slowly, I again broke my glass and I fitted a glass in which the Loadstone would bring about a faster movement, which glass I also sealed. Ga naar margenoot+Fig: 2: GHIKLMNO. represents the glass and P. the Loadstone. I shaped the bent part LM. on the glass thus made, in order that the turning which the glass would perform in the water might thus be known. I placed this glass in an exceptionally wide and high beer-glass, in which it sank to K. As soon as the glass was in the water, the part M. turned very much to the north-east, and however often I turned the said part in another direction, it resumed its former position, and although I always placed the said glass in the middle of the beer-glass, I always saw that in less than a quarter of an hour the glass did not keep the place I had given to it, but was as it were driven forward very slowly towards one side or the other of the beer-glass, and the nearer the floating glass approached the beer-glass, the faster was its movement; and in the end it struck as it were against the beer-glass, which at first seemed strange to me, because I could not understand that there was any attraction between the floating glass and the Beer-glass. I also had several small bits of the said Loadstone, one of which weighed only 5 asenGa naar voetnoot5) or 1/2048. of a poundGa naar voetnoot6), and others were a little bigger. I took three of these bits of Loadstone and in addition I also fitted three smallGa naar margenoot+ glasses very similar to the one represented in Fig: 3. by QRST., V. being the said bit of Loadstone. That I shaped the part QR. on the little glass was done for no other purpose but that the little glass might thus not lean to one side or the other, through its weight, but should float upright in the water. Two of these little glasses had been fitted in such a way that only the part ST. rose above the surface of the water, and the third floated a little higher above the water. One of these little glasses floating in the water turned with the end or part T. towards the west, and however often I turned that part round in a different direc- | ||||||||
draeijende, zoo en rusten het niet, of het was weder gedraeijt op zijn eerste stand, ja wanneer ik het door een starke draeijinge van het Zuijden na het westen hadde bewogen, en bij na met het deel T. noorde was gedraeijt, soo draeijde het deel T. weder te rugge, en bleef westelijk staan. Het tweede glaasje draeijde met het deel T. Oostelijk, en wat beweginge ik aan het selvige te weeg bragt, zoo en bleef het niet stil staan, voor dat het zijn eerste gestalteGa naar voetnoot19) hadde bekomen, waar uijt mij met verwondering bleek, hoeGa naar voetnoota) een kleijn stukje Zeijl-steen, als hier vooren is verhaalt, schoon het selvige in glas geblasen is, en onder het water is hangende, egterGa naar voetnoot20) het noorder deeltge van dat steentge, nog na het Noorden draeijt. Ga naar margenoot+Het derde glaasje als fig: 3. dat mede inde verhaalde schotel was drijvende en welk glaasje ik mede verscheijde malen was omme draeijende, dit behielt niet een ende deselvige streek, maar nu bleef het deel T. Zuijden, en dan weder west, enz: staan, waar uijtGa naar voetnootb) ik mede int eerste een besluijt maakte, dat zoo danige Steentge, schoon het van een ende deselvige steen was af geslagen, met geen Noorder of Zuijder deel en was versien, zoo danig dat deselvige eenige beweginge aan het glaasje konde veroorsaaken. Dog die gedagten verwerpende, quam mij weder te binnen, of niet wel het Zuijder of Noorder deel van dat steentge regt om hoog, ofte om laag mogte geplaast leggen, en wanneer sulks was, dat dan geen omme draeijinge aan het glaasje konde geschieden. Ik nam dan het glaasje een en ander maal, uijt het water en ik schudden het selvige op en neder waarts, op dat door zoo danige schuddinge, de zijde ofte hoek, die nu onder ofte boven mogte leggen, op zijde zoude komen. Het glaasje dus geschut hebbende, en ijder reijsGa naar voetnoot21) int water leggende, sag ik eijntelijk, dat het zoo wel de kours bleef behouden, als vande voor gaande is geseijt. Vorders nam ik een sluetel, en ik bragt deselvige digte bij een glaasje, zoo als het int water dreef, nogtans zoo danig dat de sluutel, aan het water niet en quam te raken, om te vernemen, of het Zeijl-steentge dus beslooten, ende onder water leggende, nog eenige beweginge zoude hebben, dog ik konde geen de minste beweginge gewaar werden, maar wanneer ik met een dik en langagtig ijser, zeer na aan het water, en digte bij het glaasje quam, zoo draeijden het glaasje een weijnig om,Ga naar margenoot+ en zoo dede ook het glas, dat ik hier vooren met fig: 1. hebbe aan gewesen. Dese omme draeijinge van het Zeijl-steentge was zoo weijnig dat ik oordeelde, dat bij aldien men een geweltGa naar voetnoot22) van een duijsenste gedeelte van een aesGa naar voetnoot17) swaarte aan de glaasjens hadde te werk gestelt, de glaasjens zoo een beweginge zouden gehad hebben, als ik nu quam te sien, om dat de Zeijl-steentgens van weijnigGa naar voetnootc) uijt werkinge waren, bij datGa naar voetnoot23) ik van andere hoor spreeken. Ga naar margenoot+Ik hebbe door gaansGa naar voetnoot5) waar genomen, dat wanneer vloeijbaar nat als Wijn, Bier, Water enz: zoo danig in een glas staat, dat het nat niet tot boven aan de rand van het glas komt, dat dan het nat rondomme aan het glas, als met een zoom of | ||||||||
tion, it never rested until it had turned back to its former position; nay, when I had moved it by a vigorous rotation from the South to the west and it had almost turned with the part T. to the north, the part T. turned back again and pointed west. The second little glass turned with the part T. towards the East, and whatever movement I imparted to it, it never rested until it had resumed its former position, from which I was astonished to find how in such a small bit of Loadstone as mentioned above, though it has been enclosed in glass and hangs under water, still the northern part of that stone turns towards the North. Ga naar margenoot+The third little glass as shown in Fig: 3., which also floated in the said dish and which I also turned round several times, did not keep one and the same direction, but the part T. now pointed to the South and then again to the west, etc., from which I also concluded at first that this little Stone, though it had been struck off one and the same stone, was not provided with a Northern or a Southern part so that it could impart some movement to the glass. But, rejecting this idea, it occurred to me again whether the Southern or the Northern part of that little stone might not be placed straight upwards or downwards, and if this was the case, then no turning movement could be imparted to the little glass. I then took the little glass repeatedly out of the water and I shook it up and down, in order that through this shaking the side or corner which was now downward or upward might get on the side. Having thus shaken the little glass and putting it each time in the water, I saw in the end that it kept the same direction as has been said of the foregoing one. Next I took a key and put it close to a little glass as it was floating in the water, but in such a way that the key did not touch the water, in order to see whether the bit of Loadstone thus enclosed and lying under water would have any movement, but I could not discern the slightest movement. But when I put a thick and rather long piece of iron very near to the water and close to the little glass, the little glassGa naar margenoot+ turned a little, and so did the glass denoted above in Fig: 1. This turning of the bit of Loadstone was so weak that I thought that, if a force of one thousandth of an aasGa naar voetnoot5) had been exerted on the little glasses, they would have had the same movement as I now saw, because the bits of Loadstone had little effect, compared with what I hear from others. Ga naar margenoot+I always observed that if a liquor such as Wine, Beer, Water, etc. stands in a glass in such a way that the liquor does not reach the brim of the glass, the liquor all around near the glass stands as it were with an edge or in the way of a border higher than the liquor nearer to the middle of the glass. | ||||||||
rands gewijse hooger staat, als het nat dat verder na middenGa naar voetnoota) van het glas is. Dese opklimminge ofte op rijsinge van het nat van binnen tegen het glas aan, beeld ik mij in, werd veroorzaakt door de perssinge van de lugt, waar in wij leven, want hoe naeuwer het glas is, hoe het nat rondomme int glas hooger staat; ja zoo wij een glase tuba int water steeken, welkers holte niet wijder is, als een schagt van een hoen, zoo sal het nat, in zoo een tuba, wel twee rugge dikte van een mes hooger op rijsen, als het water is, waar in de glase tuba staat, en hoe dunder de glase tuba is, hoe hooger het water daarin sal op stijgen. Ik hebbe voor desen glase tuba gemaakt, die soo dun waren, dat het water seven duijmGa naar voetnoot24) breete hoogGa naar voetnootb), daar in op steeg, dan het water was, waar in zoo danige tuba was staande. Nu hadde ik gedagte, of door de parssinge vande lugt, de hier vooren geseijde glase bolletgens, met de Zeijl-steentgens daarin, niet gestooten wierden na de een ofte de ander zijde van het glas, om dat de parssinge vande lugt, int midden van het glas, het water meerder was drukkende, en ook grooter beweginge vande lugt int midden van het glas was, dan digte aan het glas. Omme mijn selven hier inne te voldoenGa naar voetnoot25), nam ik een gemeen Bier-glas welkers boven rand, wanneer het op een gladde tafel stond, aan de eene kant hooger was, waar door het water dat ik daar in quam te gieten, aan de eene kant over liep, ende aan de tegen over staande kant, het water ontrent een ruggeGa naar voetnoot26),Ga naar voetnootc) breete van een mes benede de rand stond. Ga naar margenoot+In dit verhaalde Bier-glas, plaaste ik nu een geseijt glaasje met een Zeijl-steentge daar in, ende dat aan die zijde van het Bier-glas, daar het water boven de rand van het glas stond, en al hoe wel dit glaasje met het Zeijl-steentge, aan stonts met het Noorder gedeelte van het Zeijl-steentge, na het noorde draeijde, zoo wierde het in drijvende glaasje, doorgaans vaardigerGa naar voetnoot14) als ik te vooren gesien hadde, na de over zijde van het Bier-glas, daar het water beneden de rand stond, gestooten, en hoe menigmaal ik het in drijvende glaasje verplaaste, zoo dreef het door gaans na de geseijde zijde van het bier-glas. Vorders onder stopten ik het Bier-glas zoo danig, dat de booven kant van het selvige horisontaal stond, als wanneer ik zoo veel water in het Bier-glas gootGa naar voetnoot27), dat het water door gaansGa naar voetnoot28) boven de rand van het glas quam te staan, wanneer ik weder een verhaalt glaasje met een zeijl-steentge daar in, int water liet drijven, en nam waar dat zoo danig glaasje niet gedreven ofte gestooten wierde, na de een ofte de ander zijde van het Bier-glas, maar bleef drijven, zonder aan het Bier-glas te raken, om dat beeld ik mij in, het water in het Bier-glas, nu het boven de rand van | ||||||||
I imagine that this rise of the liquor on the inside against the glass is caused by the pressure of the air in which we live, for the narrower the glass, the higher the liquor stands all around in the glass. Nay, if we put in the water a glass tube no wider than a quill of a chicken, the liquor in such a tube will rise at least two thicknesses of the back of a knife higher than the water in which the glass tube stands, and the thinner the glass tube, the higher the water will rise therein. Heretofore I have made glass tubes which were so thin that the water rose therein seven inchesGa naar voetnoot7) above the water in which such a tube stood. Now I wondered whether the aforesaid glass bulbs with the bits of Loadstone therein were not driven by the pressure of the air towards one side or the other of the glass because the pressure of the air pressed more heavily on the water in the middle of the glass, and there was also a greater movement of the air in the middle of the glass, than near to the glass. To get more certainty about this, I took a common Beer-glass whose brim, when it stood on a smooth table, was higher on one side, owing to which the water I poured into it ran over on one side, while on the opposite side the water was about one thickness of the backGa naar voetnoot8) of a knife under the brim. Ga naar margenoot+Now in the said Beer-glass I put one of the said little glasses with a bit of Loadstone therein, and this on the side of the Beer-glass where the water was above the brim of the glass, and although this little glass with the bit of Loadstone at once turned with the Northern part of the bit of Loadstone to the north, the floating glass was always driven faster than I had seen heretofore towards the opposite side of the Beer-glass, where the water was under the brim; and however often I displaced the floating glass, it always floated towards the said side of the beer-glass. Next I propped the Beer-glass in such a way that the brim was horizontal, and then I poured so much water into the Beer-glass that the water always came to stand above the brim of the glass, when I again caused a little glass with a bit of lodestone therein to float in the water; and I observed that such a little glass was not driven or pushed towards one side or the other of the Beer-glass, but continued to float without touching the Beer-glass, because - I imagine - now that the water in the Beer-glass was above the brim of the glass, the pressure of the air on | ||||||||
het glas was staande de drukkinge vande lugt, egaal op het water was, en hier mede waren mijne eerste gedagten, namentlijk, of het glas, tot het glas, een neijgingeGa naar voetnoot16) mogte hebben, verworpen. Ga naar margenoot+Wijders bereijde ik mij nog een glaasje met een Zeijl-steentge daar in, als fig: 4. ABCDEFGHIK. in welkers holte ABCIK. het Zeijl-steentge geplaast lag, als met L. werd aan gewesen, waar van de lengte CD. seer na nege duijmGa naar voetnoot24) breete lang was, en welkers holte ontrent de dikte was van een paarde hairGa naar voetnoot29). DEH. was mede geblasen met een holte, met die insigteGa naar voetnoot30), om dat daar door het glaasje voor een kleijn gedeelte, boven het oppervlak van het water zoude drijven, ende het gelukte mij inde derde hermakinge, dat het opperste vande geseijde holte EFG. maar even boven het water was uijt stekende. Dit geseijde glaasje heb ik eens deels dus gemaakt, om te vernemenGa naar voetnoot31), of het Zeijl-steentge zoo diep onder water wasGa naar voetnoota) hangende, het noortdeel van het selvige, het glas nog zoude doen omme draeijen, ten anderen, of het zeijl-steentge, dus diep int water hangende, eenige de minste neijginge na het ijser, dat ik zeer na aan het oppervlak van het water quam te houden, soude komen te doen. Ik hebbe int eerst veel maal, nu hard, en dan weder sagt, dat deel FG. om gedraeijt, en telkens waar genomen, dat het geseijde glaasje tot geen rust en quam, voor dat het uijterste deel G. int Oosten stond geplaast. Dit laasteGa naar voetnootb) glaasje, en konde ik om derselver lengte, in geen glas plaatsen, dier halven nam ik een houte Cardoes kookerGa naar voetnoot32), ofte Cardoes-doos, die ik zoo danig met water volde dat het water met de bovenkant van de doos gelijk stond, met die insigteGa naar voetnoot30), om dat door sulk doen, het glaasje dat int water zoude komen te drijven, niet aan de een ofte de ander kant vande Cardoes-doos zoude drijven, maar die stand in het water behouden, die ik het quam te geven. Ga naar margenoot+Vorders hebbe ik mij een glaasje bereijt, welkers dunne deel als fig: 4. CD. wel 13. duijmenGa naar voetnoot24) breet lang was. Dit zeijl-steentge, was seer na anderhalf maal zoo lang, als het dik was, en al eer ik het selfde in het glas blaasde, onder sogt ik door de Compas naalde, het Noorder gedeelte van het steentge, dat ik vernamGa naar voetnoot33) niet aan een vande eijnden te zijn, maar dat het noorder deel, int midden van der selver lengte was, dier halven droeg ik zorgGa naar voetnootc), dat het Zeijl-steentge in het glaasje op zijn eijnde quam te staan. Dit glaasje met het Zeijl-steentge daar in, dreef mede maar met het dunne bovenste gedeelte, even boven de vlakte van het water, enGa naar voetnootd) welk glaasje in die beweginge die ik het menigmaal aan dede, niet eer ruste, voor dat het noorder deeltge van het Zeijl-steentge, noordelijk stond. Ga naar margenoot+Wanneer nu het glaasje met het Zeijl-steentge daar in, stil int water dreef, quam ik met het eene eijnde van een ijser, dat ontrent ander half voetGa naar voetnoot34) lang was, zoo aan het oppervlakte van het water, als ook mede van buijtenen digte bij de | ||||||||
the water was equal, and thus my first idea, namely, whether the glasses might attract each other, was rejected. Further I fitted yet another small glass with a bit of Loadstone therein, namely,Ga naar margenoot+ ABCDEFGHIK. in Fig: 4., in whose interior ABCIK. was placed the bit of Loadstone represented by L., the length CD. being nearly nine inchesGa naar voetnoot7) and its diameter being about the thickness of a horse hairGa naar voetnoot9). DEH. had further been blown to form a cavity, in order that a small part of the little glass might thus float above the surface of the water, and with the third attempt I managed to cause the upper part of the said cavity EFG. to rise only just above the water. I made the said little glass on the one hand to see whether, if the bit of Loadstone hung so far under water, its northern part would still cause the glass to turn round, and on the other hand to see whether, if the bit of Loadstone hung so far in the water, it would tend to dip towards the iron, which I held very close to the surface of the water. At first I frequently turned round that part FG., now vigorously, now gently, and each time I observed that the said little glass did not rest until the outmost part G. pointed East. Because of its length I could not place the last-mentioned little glass in any glass; I therefore took a wooden Cartridge case or box, which I filled with water to such a height that the water stood equal to the brim of the box, in order that thus the little glass that would float in the water might not strike against one side or the other of the Cartridge box, but might keep the position in the water which I gave to it. Ga naar margenoot+Further I fitted a small glass whose stem, viz. CD. in Fig: 4., was at least 13. inchesGa naar voetnoot7) long. This bit of loadstone was nearly half as long again as it was thick, and before I enclosed it in the glass, I sought out by means of the Compass-needle the Northern part of the stone, which I found not to be at one of the ends, but the northern part was in the middle of its length; I therefore took care that the bit of Loadstone should come to stand on its end in the little glass. This little glass with the bit of Loadstone therein floated with the neck just above the surface of the water, and this little glass did not stop in the movement I frequently gave to it until the northern part of the bit of Loadstone pointed north. Ga naar margenoot+Now when the little glass with the bit of Loadstone therein stood still in the water, I put one end of an iron about 1½ feetGa naar voetnoot10) long near the surface of the water as well as on the outside close to the bottom of the Cartridge box, near where the | ||||||||
gront vande Cardoes-doos, waar ontrent het Zeijl-steentge was hangende, om waar te nemen of door sulk doen, eenige de minste beweginge aan het glaasje zoude geschieden, maar ik konde geen beweginge vernemen. Na der hand bragt ik het ijser, in der selver lengte van buijtenen zeer digt bij de Cardoes-doos, als wanneer ik aanstonts een weijnige omdraeijinge, aan het glaasje gewaar wierdeGa naar voetnoot35), waar op ik langzaam, het ijser inde ronte om de Cardoes-doos verplaaste, als wanneer het Zeijl-steentge, in het glaasje, dat wel 14. duijmen onder water was hangende, in zijn omme draeijinge het ijser volgde, zoo dat inde tijd van ontrent een menuijt, het Zeijl-steentge en glaasje rondommeGa naar voetnoota) bewogen was, zoo dat mij hier bleek, dat de neijginge van het Zeijl-steentge in desselfs omme draeijinge, kragtiger was tot het ijser als na het noorden. Ik plaaste voor eenige tijd, het ijser inde lengte tegen de Cardoes-doos, om te vernemen, of het Zeijl-steentge zoo een neijginge tot het ijser zoude hebben, dat het na die zijde vande Cardoes-doos zoude drijven, daar het ijser stond, maar sulks geschiede niet, want het bleef onveranderlijk zijn plaats behouden, alleen met dit onderscheijt, dat het noorder deeltge van het Zeijl-steentge, van het noorde was af wijkende. Vorders stelde ik weder op nieuw, een glaasje met een Zeijl-steentge daar in,Ga naar margenoot+als met fig: 3. QRS. is aan gewesen, in een Bier-glas, waar in ikGa naar voetnootb) het water zoo hoog hadde gedaan, dat het boven de rand van het glas stond; Wanneer nu het Zeijl-steentge met desselfs noorder gedeelte na het Noorde was gedraeijt, en seer stil stond, bragt ik een rond ijser welkers diameter ontrent een duijm was, in desselfs lengte digte bij het Bier-glas, als wanneer ikGa naar voetnootc) een weijnig ommedraeijinge gewaar wierde, waar op ik sedigGa naar voetnoot36) het ijser om de ronte van het Bier-glas quam te verplaatsen, waar door het glaasje met het Zeijl-steentge was ommedraeijende, zonder dat nogtans het glaasje met het Zeijl-steentge daar in, na de een ofte de andere kant, daar ik het ijser quam te houden, naderde. Dese ommedraeijinge van het glaasje met het Zeijl-steentge daar in, wierd in ontrent de tijd van een halve menuit, volbragt. Wijders plaaste ik het geseijde stuk ijser, zeer na aan het Bier-glas, om te vernemen of zoo danige neijginge van het Zeijl-steentge tot het ijser zoude wesen, dat het Zeijl-steentge, uijt het midden van het water, daar het was drijvende, na de zijde van het Bier-glas, daar het ijser was staande, zoude drijven: maar ik en hebbe sulks niet konnen vernemen, schoon al een gantsche nagt was verstreken. Dog ik beeld mij in, dat de neijginge van het Zeijl-steentge tot het ijser, om het selvige int water alleenlijk te doen omme draeijen, zeer weijnig gewelt van nooden heeftGa naar voetnoot37), in vergelijkinge, dat het gantsche glaasje, met het Zeijl-steentge daar in, van plaats zoude moeten veranderen, om op zij als door het water te breeken, en schoon het glaasje niet en is gedreven, na de zijde van het glas daar het ijser was staande, zoo ben ik egter van gevoelen, datter een neijginge van het Zeijl-steentge tot het ijser | ||||||||
bit of Loadstone was hanging, to see whether any movement would thus be given to the little glass, but I could not see any movement. Later on I put the iron in its length on the outside very close to the Cartridge box, and then I at once perceived a slight turning movement in the glass, upon which I slowly moved the iron around the Cartridge box, after which the bit of Loadstone in the little glass, which hung at least 14. inches under water, followed the iron in its turning movement, so that in the time of about one minute the bit of Loadstone and the little glass had moved round, so that I here found that the attraction of the bit of Loadstone during its turning movement was stronger for the iron than for the north. Some time ago I placed the iron in its length against the cartridge box, to see whether the bit of Loadstone would show such an attraction for the iron that it would float to that side of the Cartridge box where the iron was, but this did not happen, for it invariably kept its position, with the only difference that the northern part of the bit of Loadstone turned away from the north. Next I again placed a little glass with a bit of Loadstone therein, as representedGa naar margenoot+ by QRS. in Fig: 3., in a Beer-glass, which I had filled with water to such a height that it was above the brim of the glass. When the bit of Loadstone had turned with its northern part to the North and was quite still, I brought a round iron, whose diameter was about one inch, in its length close to the Beer-glass; I then discerned a slight turning movement, upon which I slowly moved the iron around the Beer-glass, in consequence of which the little glass with the bit of Loadstone turned round, but without the little glass with the bit of Loadstone therein approaching the one side or the other where I held the iron. This turning of the little glass with the bit of Loadstone therein was completed in about half a minute's time. Further I placed the said piece of iron very near to the Beer-glass, to see whether there would be such an attraction of the Loadstone for the iron that the Loadstone would move from the middle of the water, where it was floating, to the side of the Beer-glass, where the iron was standing; but I have not been able to see this, even though a whole night had passed by. But I think that the attraction of the bit of Loadstone for the iron needs very little force to turn it solely round in the water, whilst in comparison the whole little glass with the bit of Loadstone therein would have to change its place to break as it were through the water on the side, and although the little glass was not driven towards the side of the glass where the iron was standing, still I am of opinion that there was an attraction of the bit of | ||||||||
is geweest, ende dat bij aldien het Zeijl-steentge grooter of ook wel van meerder uijt werkinge was geweest, dat het dan na de zijde van het glas zoude gedreven hebben, daar het ijser was staande. Ik hebbe ook een stukje van een Zeijl-steentge in een glaasje geblasen, welkGa naar margenoot+ glaasje de gedaante hadde van fig: 3. alleen met dit onderscheijt, dat het glaasje veel kleijnder was, en welk deeltge vande Zeijl-steen na mijn oordeel, maar een weijnig swaarder was dan een aasGa naar voetnoot17), ende vernomen, dat dit kleijne gedeelte vande Zeijl-steen, van een ende deselvige uijt werkinge was, als ik van een grooter gedeelte vande Zeijl-steen hebbe geseijt, alleen met dit onderscheijt, dat hoe grooter het Zeijl-steentge was, hoe vaardiger het bewoogGa naar voetnoota). Dit zijn Hoog Edele Heeren, mijne geringe waarneminge ontrent kleijne deeltgens van een Zeijl-steen die van zeer weijnige uijt werkinge waren, en over welke steen, veel geleerde Heeren ondersoek hebben gedaan, en ook geschreven, dog of deselvige op zoo danige manier daar mede hebben gehandelt, als by my is verhaalt,Ga naar voetnootb) dat is mij onbekent. Mijn voornemen was wel geweest, een glaasje toe te stellenGa naar voetnoot38) met een Zeijl-steentgeGa naar margenoot+ daar in, waar van de lengte fig: 4. CD. wel drie voetGa naar voetnoot34) zoude geweest hebben: dog alzoo door de voorseijde waarneminge bij mij vast staat, dat schoon het glaasje nog langer was, dat het een ende deselvige uijt werkinge zoude hebben, alsGa naar margenoot+ van fig: 4. is geseijt, zoo hebbe ik die moeijte gespaart. Ga naar margenoot+Ik kan niet na laten hier bij te voegen, dat sedert weijnige maanden binnen de stad Rotterdam, seker Hoog DuijtserGa naar voetnoot39) versogt heeft te mogen oeffenen, sijn genees-konst, als sig beroemende veelderleij siektens, en wonden of versweeringe te genesen door sijn poeder SijmpathieGa naar voetnootc), namentlijk met datGa naar voetnootd) Poeder ten sijnen huijse te bewerken op de pisGa naar voetnoot40) die men vande lijder hem daaglijks was ter hand stellendeGa naar voetnoot41). | ||||||||
Loadstone for the iron, and that if the bit of Loadstone had been bigger or had had greater power, it would have floated towards the side of the glass where the iron was standing. I also enclosed a bit of Loadstone in a little glass which had the shape of thatGa naar margenoot+ in Fig: 3., with the only difference that the glass was much smaller, while the bit of Loadstone in my view was only a little heavier than one aasGa naar voetnoot5), and I saw that this small bit of Loadstone had the same effect as I have said concerning a bigger bit of Loadstone, with the only difference that the bigger the bit of Loadstone, the faster it moved. These, Dear Sirs, are my humble observations about small bits of a Loadstone, which had very little power and about which stone many learned Gentlemen have made investigations as well as written, but I do not know whether they proceeded therewith in the same way as has been told by me. I intended to fit a small glass with a bit of Loadstone therein whose length CD.Ga naar margenoot+ in Fig: 4. would have been at least three feetGa naar voetnoot10), but as I am convinced through the aforesaid observation that even if the little glass were longer still, it would have theGa naar margenoot+ same effect as said with respect to Fig: 4., I spared myself the trouble. Ga naar margenoot+I cannot omit to add here that a few months ago a certain High GermanGa naar voetnoot11) requested permission to practise medicine in the town of Rotterdam, because he boasted that he cured many kinds of diseases and wounds or sores by means of his Sympathic powder, namely, by treating with that Powder at his house the urine of the patient which was brought to him dailyGa naar voetnoot12). | ||||||||
Seker persoon een swaare sweringe int dikkeGa naar voetnoota) van zijn been gehadt hebbende, die sig beroemde door het poeder Sijmpathie genesen te zijn, verzoekt door missive omme de geseijde Hoog Duijtser bij mij te brengen, op dat ik het gesigt, van soo een wonderlijke geneser mogte aanschouwen, dat ik hem toe stondGa naar voetnoot42). Na dat mij de gewaande genesinge vande lijder ter presentie vanden Hoog Duijtser, int breede was verhaalt, versogt ik de vrijheijt, om mijn gevoelen te mogen oplossenGa naar voetnoot43), zoo als die bij mij lag, als zijndeGa naar voetnoot44) een Hollander, die niet gewoon is te flatteren, dat mij toe gestaan wierde. Ik vraagde dan (onder andere) aan den Hoog Duijtser waar de menigte van etter, die men seijde dat nog int been sat, doeGa naar voetnoot45) de poeder Sijmpathie int werk wierde gesteltGa naar voetnootb), en sedert niet uijt het been quam, was gebleven, enGa naar voetnootc) kreeg tot antwoort dat hij die door de pis hadde doen loosen. Ga naar margenoot+Hier op versogt ik te weten wat wegen daar toe waren, dat het voor mij onmogelijk was sulks te gelooven, als mijn selven in beeldendeGa naar voetnoot46), dat de etter al vooren most gevoert werden, door de bloet vaaten na het Hert, en hoe het te begrijpen was, dat de dikke etter, door soo danige kleijne bloet-vaaten, als ik heb aan gewesen, konde passeren. Waar op ik geen ander antwoort van den Hoog-duytserGa naar voetnootd) kreeg, als, daar zijn wel meer saaken, daar men geen redenen van kan geven. Mij hier op wendende en sprekende tot den geenen, die soo wonderlijk (als hij seijde) geneesen was, seyde ikGa naar voetnoote) De Luijden van oordeel sullen seggen, dat uwe genesinge alleen is geschiet, om dat de siekte ofte versweeringe van het been, op zijn hoogst is geweest, en niet door het poeder Sijmpathie. Wijders vertoonden mij den Hoog Duijtser, kleijne steentgens, die den selven in een papiertge hadde leggen, met bij voeginge, dat hij die door de werkinge van zijn poeder Sijmpathie in het lighaam van een Vrouw, hadde doen vaneen brijselen. Ik versogt weder op nieuw, dat men mijn tegenspreeken niet qualijk most af nemen, dat mij weder toe gestaan wierde. | ||||||||
A certain person having a grave sore in the thick part of his leg, who boasted that he had been cured by the Sympathic powder, requests in a letter that the said High German may be brought to me, so that I might behold such a wonderful healer, a request to which I consentedGa naar voetnoot13). After the presumed cure of the patient had been told to me at length in the presence of the High German, I asked the liberty to set forth my opinion such as I held it, because I am a Dutchman, who is not wont to flatter; which I was permitted to do. I then asked the High German (among other things) what had become of the large amount of pus which was said to be still in the leg when the Sympathic powder was used and which had not come out of the leg since then, and got the answer that he had caused it to be carried off by the urine. Ga naar margenoot+Hereupon I inquired what methods were available for this, it being impossible for me to believe this, because I thought that the pus must previously pass through the blood-vessels to the Heart, and how it would be understood that the thick pus could pass through such small blood-vessels as I pointed to. To this I got no other answer from the High German but: There are more things for which no reasons can be given. Turning now to and addressing the person who had been cured (as he said) so wonderfully, I said: Discriminating People will say that your cure only took place because the illness or sore in the leg was at its culmination and not through the Sympathic powder. Further the High German showed me small stones, which he had in a piece of paper, adding that he had broken them in the body of a Woman through the operation of his Sympathic powder. I again asked him not to take it amiss if I contradicted him, which I was again permitted to do. | ||||||||
Ik seijde dan, deGa naar voetnoota) steen der blasen ofte nieren te doen verbrijselen, door eenig ingegeven medicament (in mijn Oog) gans onmogelijk was, ik laat staan, dat men die zoude doen verbrijselen, door het poeder Sijmpathie, met te bewerken op de pis van de lijder, en dat ik wel gewoon was te seggen, dat die geene die sig beroemen de steen inde blaas of nieren te doen verbrijselen, en dan af te drijven maar bedriegers waren. Na de maal ik een gans jaar de steenen der nieren, in seer scharpe wijn asijn hadde geleijt, sonder dat nogtans de steentgens waren verbrijseltGa naar voetnoot47). Dog dat men de kleijne steentgens der blasen, ofte nieren, door eenig in te geven middel wel konde af drijven. Den selven verhaalde mij, dat als doen een Vrouw onder handen hadde, die een geswel op den Arm, tusschen de hand en elleboog hadde, en nog grooter geswel op deselfde Arm, tussen de elleboog en schouder, welke laaste geswel dat alGa naar voetnoot48) swart zijnde, door zijn poeder Sijmpathie aan het sweeren was gebragt, en het selvige zoo weten te bewerken, dat de etter die gemaakt wierde voor op de Arm, int eerste geswel, geloost most werden, uijt het sweerende geswel dat bij de schouder was. Maar dat nog verder ging, de selfde Vrouw hadde de kanker in haar borst, en hij zoude door sijn SympathetiseGa naar voetnootb) werkinge zoo veel te weeg brengen, dat de kankeruuse etter, uijt de sweerende bult op de Arm, zoude uijt gedreven werden. Hier op zeijde ik dat sulks doen in mijn oogen onmogelijk was, en versogt, dat mij dog wilde seggen, door wat wegen sulks konde verrigt werden. Dog kreeg geen ander antwoort. Als, Daar zijn wel meer zaaken inde Natuur daar men geen redenen van kan geven. Ik vraagde ook, of hij alle zijne geneesinge te weeg bragt, door de poeder Sijmpathie, kreeg tot antwoort. Door de magneet, en ook door de transpiratie. Vorders seijde hij, datGa naar voetnoot49) niet alleen het podegra en Teering, maar ook vuijle ziektensGa naar voetnoot50), konde genesen. Hij konde ook door zijn poeder Sijmpathie op de pis soo danige werkinge doen, dat de kalkagtige stoffe op de gewrigten uijt sweerde. Seker Man en Vrouw in onse Stad woonende ende aan de Teering gaande, zijn op het groot gerugt, dat men van desen Hoog Duijtser maakte, na Rotterdam gegaan, die haar beijde aan nam, in den tijd van veertien dagen te genesenGa naar voetnoot51), ende dat alleen door sijn poeder Sijmpathie op haar pis te doenGa naar voetnootc) werken. Dog na dat ze eenige weeken te Rotterdam waren geweest, zijn syGa naar voetnootd) zieker als doen ze daar na toe gingen, weder thuijs gekomen, en hebbenGa naar voetnoote) kort daar aan beydeGa naar voetnootf) de reijs na de Out Vaders aan genomen. | ||||||||
I then said that it was quite impossible (in my View) to cause the stone in the bladder or the kidneys to be broken by any administered medicine, let alone to cause it to be broken by means of the Sympathic powder through its operation on the urine of the patient, and that I used to say that those who boast that they break the stone in the bladder or the kidneys and then drive it out were nothing but frauds, since I had put the stones of the kidneys for a whole year in very strong wine vinegar without, however, the stones being broken, but that it indeed was possible to drive out the small stones in the bladder or the kidneys by some medicine to be administeredGa naar voetnoot14). The same person told me that at this time he was treating a Woman who had a tumour in her arm, between the hand and the elbow, and an even bigger tumour in the same Arm between the elbow and the shoulder, which latter tumour, which was entirely black, had been made to fester by his Sympathic powder, and that he had managed to treat it in such a way that the pus produced in the Forearm in the first tumour had to be discharged from the festering tumour near the shoulder. But what was even more, the same Woman had a cancer in her breast, and he said he would produce such an effect by his Sympathic powder that the cancerous pus would be driven out from the festering tumour in the Arm. Hereupon I said that such an operation in my view was impossible and I requested him to tell me in what way this could be effected. But I got no other answer but: There are more things in Nature for which no reasons can be given. I also asked whether he brought about all his cures by means of the Sympathic powder and got the answer: By means of the magnet and also by perspiration. Further he said that he could cure not only the gout and Consumption, but also venereous diseases. He could also produce, by means of his Sympathic powder, such an effect on the urine that the calcareous substance came out of the joints. A certain Man and Woman living in our Town and suffering from Consumption, hearing such great rumours about this High German, went to Rotterdam. He undertook to cure both of them in a fortnight, and this solely by the operation of his Sympathic powder on their urine. But after they had been at Rotterdam for some weeks, they came home again worse than they were when they went there, and both of them shortly afterwards were gathered to their Fathers. | ||||||||
Ik hebbe de Man vande Overledene Vrouw, als ook de Vrouw vande Overledene Man aangesprooken, die mij seijde dat de Hoog Duijtser haar niet alleen belooft hadde te genesen, maar datGa naar voetnoot49) daar nevens voegde, dat schoon ijder maar een stukje als een lid van een vinger groote, gesont aan de longe hadde, dat hij die soude genesen. Mij is geseijt, dat gelijk hij door sijn poeder Sijmpathie op de pis int goede kan werken, dat hij ook het quade kan te weeg brengen; dit soo zijnde, zoo kan hij veel Menschen, die hem of andere inde weeg zijn, doen verhuijsen na de andere werelt, want kan hij, gelijk hij voor geeft, de Menschen doen Purgeren, Braken, en Sweeten, schoon deselvige eenige uren gaans van hem af zijn, wat kan hij met de fenijnen niet te weeg brengen, int kort, al wat hij tegen mij geseijt heeft, ontrent zijn uijt werkinge, en al wat andere daar ontrent van roemenGa naar voetnoota), en vind bij mij geen geloof. Sijn voor nemen is, (soo men tot mij seijt) niet lang in Holland te blijven maar in Engeland over te gaan, en wie weet of hij aldaar dan, niet meerder opschuddinge onder het ligt geloovig Volk sal maken als hij te Rotterdam, doet. Af brekende blijveGa naar voetnootb) onder des,
Hoog Edele Heeren
| ||||||||
I spoke with the Husband of the Deceased Woman as well as the Wife of the Deceased Man, who told me that the High German had not only promised to cure them, but that he also added thereto that even if each of them had only a sound piece in the lungs as large as the joint of a finger, he would cure them. I have been told that just as he can produce a good effect with his Sympathic powder on the urine, he can also bring about a bad effect. This being so, he is able to send many People who are in his own or other people's way to the other world, for if he is able, as he pretends, to Purge, Vomit, and Sweat People even if they are some hours' walk away from him, what can he not do with poisons? In short: all that he has told me about the effect he produced and all that others boast about it finds no belief with me. He intends (as people tell me) not to stay long in Holland, but to cross to England, and who knows but he may make a greater stir among the credulous People there than he does at Rotterdam. Concluding here, I remain meanwhile,
Dear Sirs,
|
|