Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 12

5275. 1641 juli 13. Aan A. Oxenstierna.¹

Excellentissime et illustrissime domine,

Postquam die undecimo mensis Iunii rex epistolas² ad praefectos suos scripserat, quibus indicabat Valettam primum et Subizium,³ deinde vero comitem Suessionensem et duces Bulionium ac Guisium cum Hispanis egisse⁴ multaque fecisse ad corrumpendam subditorum suorum atque etiam fratris⁵ fidem ac velle propterea se, ut comes idem et duces Bulionius et Guisius pro apertis hostibus habeantur, cancellarius⁶ per aliquot dies cum parlamento egit de iis rebus postulans, ut adversus eos duces - nulla comitis mentione ob sanguinis reverentiam - iudicium maiestatis institueretur. Verum parlamentum ea postulatione per silentium transmissa nihil aliud decrevit quam ne qui regis subditi illorum ducum partibus se adiungerent, pronuntiandi alioqui perturbatores publicae quietis, sontes maiestatis crimine, proditores et perfidi adversus regem patriaeque desertores. Factum id die quinta Iulii publicatumque non sine populi indignatione et obstrepentibus vocibus, ideo quod populus per hos principes pacem et onerum levamenta speraret. Illi interim armis rem suam promoverunt; et cum iam partim a se, partim a Lamboio⁷ haberent XIV millia Castilionaeo⁸ aegre sex habente - nondum enim promissa a rege incrementa ei advenerant -, die sexto Iulii sub vesperam Castilionaei agmen nullo vallo defensum aggressi sunt et, quanquam initio pugnae, quae minus hora duravit, regii machinas principum praetergressi duo agmina, quibus machinarum custodia mandata erat, repulissent, deinde et eos, qui in subsidium venerant, in quibus erat centuria praetoria comitis ipsius, qui et retroacti nonnihil perturbarant ordines nobilitatis, quae circum comitem erat, statim tamen mutata est fortuna equitatu regio in eum, qui pone erat, peditem ita reiecto, ut terrorem ei fugamque et simul cladem intulerit, ita ut mortui mille credantur, capti M ducenti. Equites et deinde Castilionaeus Retelium se tulere serumque a rege auxilium accepere sex millia militum. Haec principum victoria, quanquam Hispanus et particeps operis fuit et utilitates inde percepturus est plurimas, laetis hic vulgi animis excepta est. Sed imminuit eius gaudium late per urbem sparsa fama de morte comitis Suessionensis, quae, si vera est - nam sunt et qui dubitant-, magno malo liberavit et cardinalem et principem Condaeum, quorum illi comes exitium minabatur, huic de natalibus controversiam.⁹ Videntur interiturae istae partes ademp-

1 Copie Dresden, Sächs. Landesbibl., C 61, 31; copie Leipzig, UB, ms. 2633, f. 80. Gedrukt Oxenst. Skrifter 2. afd., IV, p. 140 no. 382.

2 Zie no. 5273 n. 5.

3 Bernard de Nogaret, hertog van La Valette (no. 4996 n. 6), en Benjamin de Rohan (1583-1642), seigneur de Soubise (Haag, VIII, p. 502-505).

4 Zie voor deze overeenkomst no. 5129 n. 21.

5 Gaston d'Orléans.

6 Pierre Séguier (no. 5073 n. 17).

7 Wilhelm, baron van Lamboy (no. 5005 n. 12).

8 Gaspard de Coligny, hertog van Châtillon (no. 5119 n. 3).

9 De prins van Condé en de graaf van Soissons waren volle neven; vgl. no. 5273 n. 11.

[p. 399]

to sibi eo, qui ob sanguinem plurimum splendoris et ob virtutes multum etiam favoris ad eas adferebat. Dux vero Lotharingus inter Hispanum Gallumque diu fluctuans nondum se principibus addiderat videturque adhuc id moliri, ut extra bellum sit, quod tamen a rege non impetrabit.

Arcem Elnae ceperat princeps Condaeus, priusquam Gallis in Catalania agentibus auxilium miserat, retinuit in Ruscinonensi tractu quatuor ferme hominum millia. Praefectus Atrebatum urbis¹⁰ praeter Pontem Aventinum etiam ex terra castellum Ervillam suae potestatis fecit.

Madera se dedit novo Portugalliae regi, etiam Tercera, nisi quod ibi castellum unum a Castellanis defenditur.

Fertimbautius¹¹ a Gallia legatus in Angliam venit, rex in Scotiam iturus est, ut probet quae se nolente facta sunt; etiam curam instituendorum filiorum dedit cuidam, qui puritanus esse dicitur.¹² Favet enim puritanis et episcopos amotos vult contra nitente nobilitate plebeius ordo et regem quo vult commovet partim seditionum metu, partim spem faciendo viginti millionum.

Significavit mihi princeps elector Palatinus¹³ se optima omnia a parlamento sperare, sed nihil fieri posse, donec sedatis internis motibus dimissi sint exercitus Anglicus Scoticusque. Itaque annus hic videtur ei elapsurus inutilis. Ego vero nihil malim quam certam aliquam pecuniam constitui quam primum in rem Palatini. Id enim aut bonam ei pacem impetraret aut viam strueret federi Angliae cum Suedia Galliaque, si manebit bellum.

Bulionius,¹⁴ aerarii regis Galliae praefectus, non multo ante mortem regi conquerenti, quod stipendia exercitibus deessent, cum populus CL milliones penderet annuos, dixit tres esse gurgites, in quibus pecunia periret, rem maritimam, naves longas et machinas. Eorum rem maritimam curat ipse cardinalis, naves longas Ponticurlaeus,¹⁵ machinas Milereius,¹⁶ propinqui eius.

Deus [etc].

Lutetiae, III/XIII Iulii anni MDCXLI.

Cardinalis Hispanus habere dicitur ad Dulingam XIII millia hominum; Harcurtius¹⁷ esse ad Tanarum, ut se opponat principi Thomae, ne is subveniat Montevisio et Caniso, quae loca obsidere dicitur marchio Villa¹⁸ VII millibus. Ad oram Catalaniae mari pugnatum est; de ea pugna certiora exspectamus.

A Sedano literae certos nos faciunt de morte Suessionensis. Et dux Longovillanus¹⁹ huc

10 François de Jussac, sieur de Saint-Preuil (no. 5273 n. 12).

11 Jacques d'Estampes, markies van La Ferté-Imbault (no. 5020 n. 22).

12 William Seymour (1588-1660), markies van Hertford; hij was op 27 mei 1641 aangesteld als goeverneur van de prins van Wales, de latere Karel II. Vgl. DNB LI, p. 333vv.; CSP Ven. 1640-1642, p. 172.

13 Karl Ludwig van de Palts.

14 Claude de Bullion, sieur de Bonelles (†22 december 1640), ‘surintendant des finances’ (no. 5056 n. 12).

15 François de Vignerot (1608-1646), markies van Le Pont-de-Courlay, goeverneur van Le Havre-de-Grâce; hij was een zoon van Richelieu's zuster Françoise du Plessis. Vgl. C.J. Burckhardt, Richelieu, Register i.v.

16 Charles de La Porte, hertog van La Meilleraye (no. 5101 n. 7). Zijn vader, Charles de La Porte, was een halfbroer van Richelieu's moeder, Suzanne de La Porte.

17 Henri de Lorraine, graaf van Harcourt, Frans opperbevelhebber in Noord-Italië (no. 5054 n. 3).

18 Guido de Villa (no. 5273 n. 14).

19 Henri d'Orléans, hertog van Longueville, was weduwnaar van Louise de Bourbon (†1637), zuster van de graaf van Soissons.

[p. 400]

redit in spem successionis omisso Germanico itinere. Etiam dux Bulionius vulneratus est. Campaniae defectio metuebatur. Sperantur iam omnia quietura. Marescallus Breszaeus²⁰ ad aulam venit sperans se obtenturum praefecturam aulae, quam comes Suessionensis habuit. Castilionaeus et machinas omnes et sarcinas amisit et accusatur, quod non se munierit.

20 Urbain de Maillé, markies van Brezé, maarschalk van Frankrijk (no. 5142 n. 16).

Bovenaan de brief in de copie te Leipzig: Argumenten. Parlamenti consilia contra principes Sedanenses. Horum felix contra Castilionaeum pugna. Lotharingus neutralitatem praeoptat. Anglici motus. Palatini spes auxilii Anglicani exigua. Reditus et impensae praecipuae regni Gallici. Mors Suessionensis cardinali res grata, populo molesta.