Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 7

2676. 1636 juli 18. Aan A. Oxenstierna².

Excellentissime Domine,

Habebunt hae literae, ut solent res humanae, laeta, tristia, media.

Multum hanc civitatem terruit nuncius irruptionis hostilis in Tirasciam, Galliae regionem Campaniae proximam, et Capellae quintum intra diem captae. Praefectus³, quod unius tantum hominis damno tam brevi oppidum dediderit⁴, reus captusque huc adducitur: ei nomen est baroni Dubeo. Rex⁵ ipse ad urbem venit sui conspectu populum confirmaturus. Ex eo fama est hostiles copias bipartito divisas: partem ivisse Barrum versus ducatus alterius ad Lotharingum⁶ quondam pertinentis caput, a cujus praefecto⁷ trepidae huc venerunt literae. Pars, quae substiterat, dicitur se apud Guisiam ac Sancto-Quintinum ostentare, quae oppida multo praesidio firmata sunt. Et nobilitas ex Nortmannia aliisque provinciis procedit, alacrior quam ante, quandoquidem ab ipsa Gallia depellendum periculum est. Et spes est metum magistrum fore ad corrigenda multa, quae hactenus circa imperia, pecuniam, milites peccata sunt⁸.

Dola etiamnum se pertinaciter defendit oppugnandi artium non aeque ut pugnandi peritis Gallis. Quid, quod nec Tabernae capi hactenus potuere⁹. Secundo Iulii die, quo¹⁰ scriptas in castris a Thuano¹¹ literas habemus¹², dux Bernhardus¹³ in suburbiis militem locaverat: urbem iterum oppugnaverat, nova quae

2 Hs. Stockholm, RA. Eigenh. oorspr. Gedrukt Epist., p. 246; Oxenst. Skrifter 2. afd. II, p. 208; Marb. Beiträge V, p. 30.

3 René, baron Du Bec-Crespin; zie no. 2673, p. 259 n. 10.

4 De uitgave der Epist. heeft ‘tradiderit’.

5 Lodewijk XIII van Frankrijk.

6 Karel IV, hertog van Lotharingen.

7 Tegen het eind van augustus 1633 was door de Franse koning tot gouverneur royal de Bar et du Barrois benoemd Jean Vieilchastel, seigneur de Montalant; het schijnt, dat Montalant in functie is gebleven zeker tot aan het verdrag van Saint-Germain-en-Laye op 29 maart 1641.

8 De woorden ‘Et nobilitas ... peccata sunt’ ontbreken in de editie der Epist.

9 Vgl. no. 2654, p. 235 n. 2.

10 De editie der Epist. heeft ‘per’.

11 François Auguste de Thou; zie no. 2623, p. 192 n. 1.

12 De editie der Epist. heeft ‘hactenus’.

13 Bernhard, hertog van Saksen-Weimar.

[p. 263]

dicitur, ita improspere, ut Gallorum prope centum vulnerati aut interfecti sint. Minori damno moenium ruinas insederat eo ipso, quo literae scriptae sunt, die credebaturque hostis aut omissurus defensionem urbis novae aut eam etiam incensurus, ut urbem veterem defendat arcemque parum validam muro infirmo, sine fossa. Videntur defensores obdurati spe aliqua auxilii, quod tamen nondum apparet.

Qui ex Luxemburgo venerant Croati, cum Germanorum una cohorte in comitatum Burgundiae pervenerunt: Poloni caesariani¹ in Bipontinum agrum irati ob aera non soluta usque adeo, ut aut abire militia aut transgredi Rhenum minentur, quibus ad obsequium reducendis incumbit Gallasius².

Apud Narbonem XX M hostium exscensum venisse rumor est, timidis creditus, quod si verum esset, non careret res periculo, accedente maxime per Languedociam et Sanctones agrestium tumultu, ordinato militiae in morem.

Ex Italia post victoriam ultra Ticinum - non tanti usus quanti initio sperabatur - nihil magni, nisi quod gravis Parmensis³ cum Sabaudo⁴ nuper contentio, ac pontificis⁵ auctoritas multos cogunt metuere, ne Parmensis se bello subducat contentus sua servare. Et Sabaudus Crequiaco⁶ discors manet, neque dubitant asserere, qui ista introspiciunt, ex isto proelio nihil aliud Sabaudum quam interitum Crequiaci sperasse retenturumque fuisse omnes, quae cis Ticinum erant, copias, sed Gallorum, qui apud eum erant, multitudine proprioque periculo coactum, ut opem ferri laborantibus sociis pateretur.

Recreat nos Hanovia plane exemta obsidioni, id enim literae a Francofurto 24⁷ Iunii et huc et in Valettae⁸ castra missae nunciant. Pridie, ut scribitur, nostri oppidum ingressi intulerant necessaria. Incenderant castra caesaris⁹ decepto a suis ipsius exploratoribus Lamboio¹⁰, quos captos jurejurandoque devinctos, ut triduo adesse hostem non posse renuntiarent, nostri remiserant. Antequam struere aciem, disponere machinas posset Lamboius, subito nostrorum impetu equitatus ejus disjectus est, deinde et peditatus, acri quanquam pugna tutatus se aliquamdiu. Ipse Lamboius cum suorum mille Steinheimum profugus ibi machinarum verberatu oppugnabatur, quod ubi captum erit, sicut jam esse creditur, venient in manus nostrorum II M saccorum farinae destinata Maguntiacum. Nescio, an credi debeat, quod additur, adfuisse operi ipsum landgravium Guilielmum¹¹; facilius de Leslaeo¹² Melandroque¹³ crediderim. Copiae eorum esse scribuntur MD loricati equites, levius armati III M, draconarii MD, carabini III M, VII M pedites, VIII tormenta majora, minora XII, mortaria, quae vocant, quatuor. Non

1 Dienende in het leger van keizer Ferdinand II.

2 Matthias, graaf Gallas, generaal-majoor in het keizerlijke leger.

3 Odoardo Farnese, hertog van Parma.

4 Vittorio Amedeo, hertog van Savoye.

5 Urbanus VIII.

6 Charles Créquy de Blanchefort de Canaples, commandant van de Franse troepen in Noord-Italië.

7 De tekst der Epist. heeft ‘22’; vgl. no. 2575, p. 261 n. 10.

8 Louis de Nogaret d'Epernon de La Valette.

9 Van Ferdinand II.

10 Wilhelm, baron van Lamboy; zie no. 2665, p. 250 n. 15.

11 Wilhelm V, landgraaf van Hessen-Kassel.

12 Alexander Leslie, later graaf van Leven; zie V, p. 420 n. 2.

13 Peter Melander, graaf van Holzapfel; zie no. 2553, p. 90 n. 11.

[p. 264]

multo antequam haec fierent, Wolfius¹, Darmstadiensis landgravii² cancellarius, scripserat nugas esse, quae de adventu hostium nuntiabantur, et ipse Lamboius scripsit ad Francofurtenses magistratus literas venire sibi auxilio XXX M.

Capella amissa dissidium jecit inter Noyerium, novum status secretarium³, et pecuniae arbitrum Bulionium⁴, dum ille hunc a se ter monitum ait de rebus necessariis, quae Capellae deerant, hic pernegat.

Cardinalem Richeliacum non parum hoc damno exterritum erexit marescallus Lafortius⁵ parata remedia monstrans, sed ejusdem marescalli filius, marchio⁶, iturum se ad limitem negat, nisi bene sibi suisque prospiciatur, si non de stipendio - miles omnes hoc anno unum duntaxat menstruum habuit -, certe de pane, qui nuper ipsis defuisset.

A Vienna sexto Iunii scriptae literae negant pestem esse Ratisbonae: ire eo principes ac civitatum legatos. Primum negotium fore de pacandis Suedis, alterum de Palatinatu. Regem Poloniae⁷ adjutorem esse Ognato⁸ ad conscribenda IV M per Silesiam; eundem regem favere Ragoskio⁹ atque inde in odio esse, apud Budae passam¹⁰. Nihilominus credi ejus regis cum Palatina matrimonium¹¹; fratrem ejus Casimirum¹² liberari velle caesaris militia, sed ita, ut vicario hactenus suo tradat cohortem. Comiti Sorae¹³ viaticum deesse, quominus injunctum in Poloniam iter prosequatur. Caesos in Austria agrestes cum suo duce¹⁴, qui jam ad LXX M excreverant. Marescallum Hornium¹⁵ evasisse et - quod Deus avertat - retractum ex fuga. Maris imperium ab Hispanis offerri principi Thomae¹⁶, ne partes susceptas deserat.

Priores itidem a Vienna literae dixerant parari a caesare dona distribuenda, postquam regis romani facta esset electio. Pollicitos venturos se Saxonem¹⁷ et

1 Dr. Antonius Wolf.

2 Georg, landgraaf van Hessen-Darmstadt.

3 François Sublet, seigneur de Noyers, baron de Dangu (1589-1645); hij was op 11 februari 1636 staatssecretaris voor oorlog geworden en bekleedde dit ambt tot april 1643, toen hij in ongenade viel.

4 Claude de Bullion.

5 Jacques Nompar de Caumont, markies, in 1637 hertog van La Force.

6 Armand Nompar de Caumont, markies van La Force (1595-1675).

7 Wladislas VII (IV).

8 Don Iñigo Velez de Guevara y Tasis, graaf van Oñate, ordinarius Spaans gezant bij keizer Ferdinand II te Wenen.

9 Georg Rákóczi, regerend vorst van Zevenburgen.

10 Nassuhsade Pasja.

11 Er wordt in de brieven van 1635 en 1636 herhaaldelijk gesproken van een huwelijk tussen Wladislas van Polen en Elisabeth, oudste dochter van de in 1632 overleden Winterkoning, paltsgraaf Frederik V, en Elisabeth Stuart; het huwelijk heeft geen doorgang gevonden.

12 Johan II Casimir, broer en opvolger van Wladislas.

13 Jean de Croy, graaf van Solre; vgl. VI, p. 241 n. 5.

14 De opstand van Martinus Leimbauer; zie C.V. Wedgewood, The Thirty Years War. London 1964, p. 413.

15 Gustaf Karlsson Horn; hij was in 1634 bij Nördlingen in krijgsgevangenschap geraakt en werd eerst in 1642 uitgewisseld tegen drie generaals onder wie de ruiteroverste Johan van Werth.

16 Tommaso Francesco van Savoye, prins van Carignano.

17 Johann Georg, keurvorst van Saksen.

[p. 265]

Brandenburgicum¹, quanquam bellum domi habentes; idem fecisse Maguntiacensem² et Coloniensem³. Trevirum⁴ petere, ut in possessionem libertatis reponatur, captivi nullum esse suffragium; putatur praeteriri posse.

Bavarus⁵ sibi cautum vult: alioqui de rege romano daturus suffragium, ceteris deliberationibus se non immixturus. Sunt, qui eum putant ab Austriacis posse abstrahi; mihi, quominus id credam, obstat ejus matrimonium et ex matrimonio spes sobolis, et uxor⁶ jam uterum ferre dicitur.

Aquisgranensium civitas perpetuis precibus aulam Viennensem obtundebat, ut a militaribus superindictis libera esse posset.

Vidi et a Madritio literas fine Maii datas, quibus docemur aulam illam ab indutiis non abhorrere, dum Brasilia decedant Batavi. Anglicam navem Corunnam, qui antiquus portus Brigantinus, advenisse, quae juvenem Ognatum⁷ in Angliam vehat pecuniamque in Flandriae usus: laboraturumque Hispanum⁸ quovis modo, ut in re Palatinatus Anglis concedatur tantum, ut retineri eorum amicitia possit, ad multa Hispano, quod satis apparet, utilis. Milites, qui Corunnae itidem cum navibus Hispanicis parati Flandrico itineri habebantur, peste multum imminutos. Ituros tamen sub praesidio navis illius Anglicae, quo et ipsi tutiores sint et Anglus Batavis suspectior fiat. Praefectam Portugalliae, Margaretam principem⁹, scripsisse conspectas ad eam oram XL naves: putantur privatae esse Batavorum imminentes Hispanicis cum sacharo e Brasilia. Marchionem quoque Velladam¹⁰ ire in Flandriam cum nova cohorte per Galliciam conscripta. Eos, qui in Catalonia militiae adscripti fuerant, peste et egestate atteri. Ubi episcopatus aliquis conferendus est, dari cum onere alendi turmam aut cohortem.

Ab Italia praeter ea, quae scripta sunt antehac, haec habemus: venisse eo ducem Medinam de Torres¹¹, ut praefecturam regni Neapolitani et, quam sine eo habiturus non fuerat, principem Stilianam¹² uxorem tandem accipiat. In classe itura ad oram Gallicam machinas esse multas et ceteros belli paratus; alimenta in menses tres; tabulas, quibus descripta hostium oppida, Caneva, Friulium, Tolonum; pedites ad VII M. Legatos Poloni non pati sibi satisfieri de veteri nomine, nisi in praesente pecunia saltem L M scutatorum accipiant. Putari rem tractum iri. Florentiae aestimabatur classis Gallica ejus maris itura ad sinum, Genua non procul, cui Speciae nomen; dux Etruscus¹³ sua mari adsita muniebat, simul et pacem servare et sibi cavere cupiens, quod et Genuenses facturi credebantur. A

1 Georg Wilhelm, keurvorst van Brandenburg.

2 Anselm Casimir Wambold von Umstadt, aartsbisschop-keurvorst van Mainz.

3 Ferdinand van Beieren, bisschop van Luik en keurvorst van Keulen.

4 Philipp Christoph van Sötern, aartsbisschop-keurvorst van Trier.

5 Maximiliaan I, keurvorst van Beieren.

6 Maria Anna, dochter van keizer Ferdinand II; op 31 oktober 1636 bracht zij een zoon ter wereld, Ferdinand geheten.

7 Iñigo Veléz de Guevara, graaf van Oñate en Villa Mediana.

8 Philips IV.

9 Margareta van Savoye, dochter van Carl' Emanuele († 1630), hertog van Savoye; zij was weduwe van de in 1612 overleden Francesco Gonzaga, hertog van Mantua, en regentes van Portugal.

10 Antonio Sanchez Davila, markies van Velada († 1666).

11 Felipe Ramirez de Guzmán, hertog van Medina Las Torres, van 1637 tot 1644 Spaans onderkoning van Napels.

12 Anna Carafa, prinses van Stigliano. Vgl. ter zake VI no. 2287, p. 241 en n. 7 aldaar.

13 Ferdinando II de Medici, groothertog van Toscane.

[p. 266]

cardinali Riceliaco Ruellis missum tabellarium magna celeritate septimo die Romam venisse.

In Sicilia esuriri et ob id Etruscas naves, quae frumentum aliunde ferebant, ibi retentas eaedem literae ferebant¹. Aliae Mediolano paulo ante proelium scriptae agrestes magno numero in eam urbem confugere; Leganesium² munito Rotofredi castello venisse Abiograssam; portas Mediolani quasdam lapide obstructas. Putabantur Gallorum ibi sociorumque copiae esse trans Ticinum, id est, Mediolanum prope, XVIII M; in ripa, quae Novariam respicit, sex millia. Leganesii vero X M peditum, equitum IV M, hac certe parte validiore Hispano, cum Gallis equitatus ultra III M esse non crederetur.

Videntur Galli ad pacandos Helvetios oblaturi paratos se Dolam ipsis custodiendam permittere, dum de omni comitatu Burgundiae idem fiat caveantque Helvetii, nequid inde hostile admittatur.

Sprecherus³ se Tuae Sublimitati commendat atque inter cetera Rohanio⁴ esse - scribebat autem II Iulii - X Gallorum millia praeter Rhaetos, quibus fidit tenuiter ut externis et offensis. Rhaeti postremo Davosii conventu, qui paulo ante erat habitus, scripsere principi Aenipontanae Claudiae⁵ velle stare se antiquis cum Domo Austriaca foederibus, modo et ipsa caveat nullum ab ea Domo periculum Rhaetis fore antiquenturque pacta per vim Rhaetis extorsa a Leopoldo archiduce anno 1617⁶.

Haec postquam scripseram, intelligo ex ordinario legato Anglicano⁷, qui me salutatum venit, auditum a rege Zavaskium⁸; mirari se ajebat non esse inter nos ea, quae inter amica regna essent, officiorum commercia. Verum esse dicebat descendisse Hispanos apud oram Narbonensem; numerum varie tradi; putari sexdecim millia. Hoc in arcano fratrem⁹ Vindicis¹⁰ ita sciscitari sibi datum ab Eusebio¹¹ venenum¹².

Intelligo et ex ipso et allis tribunum Heiburnum¹³ ad Tabernas mortuum idque a rege damnum magni fieri. Duci Bernhardo scripsisse regem: Tabernas quibus potest conditionibus capiat; deinde suas et Valettae copias paret ad hostem e Galliae finibus vel proelio deturbandum ea cura ceteris omnibus potiore.

Captae ab Anglis Caletenses naves quatuor et retineri in ultionem navium Anglicarum, quas in Hispaniam aut Flandriam proficiscentes Galli velut belli jure, quo et Angli olim uti solebant, ceperant.

1 De woorden ‘eaedem literae ferebant’ ontbreken in de editie der Epist.

2 Diego Mexia Felipes de Guzmán, markies van Leganès.

3 Fortunatus Sprecher von Bernegg, agent van Zweden in Graubünden.

4 Henri, hertog van Rohan, luitenant-generaal van de Franse strijdkrachten in Graubünden en de Veltlin.

5 Claudia de Medici, weduwe van de in 1632 overleden aartshertog Leopold V van Oostenrijk.

6 Over dit verdrag heb ik geen nadere gegevens gevonden.

7 John Scudamore.

8 Johan Zawadski.

9 Dit woord staat in cijfer: 94.70.77.4.74.30.; bedoeld is Gaston Jean-Baptiste de France, hertog van Orléans.

10 Codenaam voor (koning van) Frankrijk.

11 Schuilnaam voor De Richelieu.

12 In cijfer: 69.33.63.72.78.69.23.

13 John Hepburn; zie no. 2620, p. 185 n. 1.

[p. 267]

Addebat et hoc Anglus Parmensem paratum Hispani praesidia tum Parmae tum Placentiae admittere.

Deo, Excellentissime Domine, res Tuae Sublimitatis commendo.

Tuae Sublimitatis cultor devotissimus
H. Grotius¹.

1 Onderschrift en naam ontbreken in de editie der Epist.

Lutetiae, 8/18 Iulii 1636.

Capella quod ita brevi capta sit, causam praecipuam fuisse intelligo, quod ex quinque oppidi propugnaculis unum subtus factum esset ad reponendos belli paratus cavum, quod cum ipsius opificis transfugio hostes cognovissent, facile isthac penetrasse.

Adres: Axelio Oxenstiernae, Sacrae Reg. Maj. Regnorumque Sueciae Senatori et Cancellario.