Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 7

2536. 1636 april 4. Aan A. Oxenstierna⁵.

Excellentissime Domine,

Dum hic Parmensis⁶ laetos agebat dies, Mutinensis⁷ circumsita Parmae incursavit gravi etiam urbis parum validae periculo. Placentini quoque agri possessio cum hoste divisa est multum imminutis Gallici federis rebus clade ea, quam 27 Februarii Crequiacus⁸ a Vespola veniens occurrente a Vigevano Leganesii⁹ exercitu accepit nudatus¹⁰ turpi, ut fertur, Sabaudorum fuga. Peditum pares fere erant copiae ad septem millia; equitatus dispar, Hispanis ter mille, Gallis et sociis octingenti. Mala haec sunt Gallicae parti magna in hunc annum per Italiam minata¹¹ auspicia.

Duci Bernhardo¹² significatum intelligo, ne coram rege¹³ caput tegat tum aliis de causis, tum quia stipendia ab eo accipit. Anxius est animi ob incertum Gallicae societatis metumque, ne ita illigetur, ut referre pedem nequeat; ob id etiam matrimonii cum Rohanii filia¹⁴ valde a matre¹⁵ virginis expetiti mentionem omnem declinat. Praeter libertatis curam, quae major esse multo Germaniae

5 Hs. Stockholm, RA. Eigenh. oorspr. Gedrukt Epist., p. 224; Oxenst. Skrifter 2. afd. II, p. 167. Beantw. tesamen met o.a. nos. 2550, 2574 en 2585 d. no. 2612.

6 Odoardo Farnese, hertog van Parma; vgl. no. 2500, p. 9 n. 2.

7 Francesco d'Este, hertog van Modena.

8 Charles Créquy de Blanchefort de Canaples.

9 Diego Mexia Felipes de Guzmán, markies van Leganés, Spaans gouverneur van Milaan.

10 Het ‘nudatur’ van de editie der Epist. is wellicht een zetfout.

11 De uitgave der Oxenst. Skrifter heeft ‘minatae’; het ‘minata’ van de Epist. verdient de voorkeur.

12 Bernhard, hertog van Saksen-Weimar.

13 Lodewijk XIII van Frankrijk; vgl. no. 2520, p. 41.

14 Marguerite († 1684); zij huwde - in 1645 - Henri Chabot, seigneur de Saint-Aulaye, later hertog van Rohan (1627-1657).

15 Marguerite de Béthune-Sully († 1661).

[p. 64]

quam Galliae principibus esse solet, posset religio movere, cum nuper in diversorio Badensis¹, quod rem divinam Lutherano ritu fuisse dicitur, acris sit facta inquisitio.

Ipsis reformatis quam posthac futura sint occlusa ad honores itinera, marchio Lafortii filius² documento est, cum felicis pugnae praemia exspectanti pecuniae sint promissae, marescalli dignitatem ambienti responsum est: religionem obstare.

Dux Bulionius³ haud dubie pontificius hic exspectatur de Sedano cum rege conventurus, nisi jam convenerit. Brezaeus⁴, qui Bulionium accusare voluit, quasi res per Belgicam ipsius neglectu corruptae forent, repercussus a Bulionio acceptae maleque dispensatae pecuniae crimine, cui et Charnassaeus⁵ involvi dicitur⁶; Salmurium praefecturam suam amandatus est adverso illi etiam ob sociata cum Serviano⁷ consilia cardinalis⁸ animo⁹.

Regis frater¹⁰ Delbenium¹¹ haud dubium exploratorem sibi a cardinali additum, et quo deferente¹² quidam ei principi percari in carcerem conjecti fuere, a se abegit nec ullis rationibus, ut eum reciperet ad se, potuit permoveri egregio usus colore, satorem illum semper fuisse dissidiorum inter se et regem. Chavignio¹³ - is est Butillerii¹⁴ filius - multum se purganti dixit, se de cardinali atque ipso non queri addito, vos enim domini nostri estis.

De Lotharingico ejus conjugio¹⁵, cum Romae Montispellerii episcopus¹⁶, vir disertus, sententiae Gallicanorum antistitum causas exposuisset, quid peteret, callide quaesivit pontifex¹⁷; cumque se non ad postulandum quicquam missum diceret, sed ad demonstrandas ejus, quod visum episcopis, rationes, scripto ut id faceret, edixit pontifex, tum se de re deliberaturum.

Idem pontifex, cujus gratiam Galliae potentes magno amicorum suorum cum damno sollicite saepe ambiunt, ducis Parmensis traditas sibi literas humi dejecit, et Hispanici exercitus egestatem commeatibus e Latio solatus est. Etruscus¹⁸ adhuc extra auxilia, quae ex feudali lege sedi¹⁹ debet, et Genuenses in hoc bello

1 Friedrich V, markgraaf van Baden-Durlach; vgl. no. 2534.

2 Armand de Caumont, zoon van Jacques de Caumont, markies van La Force.

3 Frédéric Maurice de La Tour d'Auvergne, hertog van Bouillon; zie no. 2534, p. 59 nn. 9 en 10.

4 Urbain de Maillé, markies van Brezé; vgl. no. 2534, p. 59 en n. 8 aldaar.

5 Hercule Girard, baron van Charnacé, Frans gezant in Den Haag.

6 De woorden: ‘cui .... dicitur’ ontbreken in de uitgave der Epist.

7 Abel Servien, Frans staatssecretaris; zie V, p. 104 n. 1.

8 De Richelieu.

9 De - onjuiste - lezing der Epist. luidt: adversa .... cardinalis annuntiat.

10 Gaston Jean-Baptiste de France, hertog van Orléans.

11 Guy D'Elbène (Del Bene).

12 De uitgave der Epist. heeft abusievelijk: ‘differente’.

13 Léon le Bouthillier, graaf van Chavigny, staatssecretaris; de uitgave der Epist. heeft abusievelijk: ‘Chaunio’.

14 Claude le Bouthillier, heer van Pont en van Fossigny.

15 Gaston was op 3 januari 1632 in het geheim gehuwd met Margareta van Lotharingen; zie III, p. 206 n. 6. Over de pogingen zijn huwelijk door de Franse bisschoppen ongeldig te doen verklaren zie Merc. Franç. XX, p. 849 vv., p. 989 vv.

16 Pierre Fenouillet; zie VI no. 2260, p. 196 n. 14.

17 Urbanus VIII.

18 Ferdinando II de Medici, groothertog van Toscane; zie VI no. 2239, p. 170 n. 1.

19 De uitgave der Epist. heeft hier: ‘quae ex Feudali Senae lege debet, Genuenses .....’.

[p. 65]

medios se praestant et Veneti pergunt suo more¹ spectatores esse. De Anglia cardinalis amicis dixit se nihil sperare.

Princeps Arausionensis² postulat Brezaeani militis quod ibi restat ad octo ferme millia regiis stipendiis ibidem ali praeter vetera auxilia, alioqui impedire se non posse, quo minus ad indutias ruant populi. His durum videtur societatis pretium a Batavis indies intendi.

E Vienna discimus Augustae poenitentiarum patrem [Lucam jesuitam³ ivisse Aenipontem ad conciliandum, ut creditur, conjugium inter Mantuani nepotem⁴ et archiducissae filiam⁵. Misisse imperatorem⁶ Lutetiam occultos homines, qui, quid Parmensis ageret, explorarent. Neoburgicum⁷ nihil opis impetrasse, Saxoni⁸ e Silesia subveniri, indici et Bohemiae conventum.

De pecunia, quae hic nobis debetur, nihil plane fit.

Praefectus⁹, qui Hochburgum dedidit, jam pervenit Argentoratum. Lusterius¹⁰ huc rediturus exspectatur, qui antehac res Caesaris¹¹ gessit hac in aula. Dux Bernhardus discessui se parat nec aliud in mora est quam pecunia. Sperat trecenta se scutatorum millia ablaturum in stipendium veteris militis et novo conscribendo. Ponica¹² ad Sublimitatem Tuam mittetur, comes, ut credo, itineris Hogendorpio¹³ futurus.

Guenettius cardinalis¹⁴ Roma abire jam creditur cudendam ad pacem in pontificis usum. Ego honestam firmamque opto et ejus constitutae honos, Excellentissime Domine, Tuae Sublimitati Deum oro ut debeatur.

Tuae Sublimitatis cultor devotissimus
H. Grotius.

1 De uitgave der Epist. heeft: ‘.... Veneti pergunt dicere, se mere spectatores esse’.

2 Frederik Hendrik.

3 Pater Lucas Fanino, jezuïet, biechtvader van keizerin Eleonora Gonzaga.

4 Carlo II (III) (1629-1665), hertog van Mantua in 1637.

5 Isabella Clara (1629-1665), dochter van Claudia de Medici en aartshertog Leopold (zie V, p. 451 n. 11). Het huwelijk kwam in 1649 tot stand.

6 Ferdinand II.

7 Paltsgraaf Wolfgang Wilhelm, hertog van Neuburg en Jülich-Berg (1578-1653).

8 Johann Georg, keurvorst van Saksen.

9 Niet geïdentificeerd.

10 Sebastien Lustrier.

11 Ferdinand II.

12 Tobias von Ponikau, raad en gezant van Bernhard van Saksen-Weimar.

13 Gijsbrecht (Gijsbert) van Hogendorp; zie over hem V, p. 447 n. 4.

14 Martio, kardinaal Ginetti.

Lutetiae, 4 Aprilis 1636.

De matrimonio Lotharingico judicari papa Romae vult, Galli in Gallia praesentibus papae delegatis et, nisi mittat¹⁵, sine illis¹⁶: sed frater regis scripto nihil ultra pollicitus quam staturum se iis, quae papa aut episcopi cum ejus legatis essent judicaturi, addit, quicquid agatur, se ad aliud conjugium trudi non posse. Rex episcopos, ne discedant, levibus negotiis moratur, ut metum Romanis injiciat se¹⁷ sine illis rem judicari facturum. At illi gnari, quam multos habeant in Gallia suae factionis, talia terriculamenta non curant.

15 De uitgave der Epist. heeft - m.i. ten onrechte - de lezing: ‘mutati’.

16 De uitgave der Epist. heeft: ‘aliis’.

17 De uitgave der Epist. heeft de - m.i. onjuiste - lezing: ‘sed sine illis rem judicari passurus’.

[p. 66]

Brezaei restitutionem cum imperio in Picardiam multi sperant. Chavignius¹ mittitur iterum ad fratrem regis, ut Delbenium familiae ejus reddat, quod valde vult cardinalis.

Duci Bernhardo nunc sex esse equitum, quatuor aut quinque peditum millia ait Hogendorpius. Hac nocte dux Bernhardus it ad comoediam² apud Rohaniam.

1 In de editie der Epist. staat abusievelijk: ‘Chaunius’.

2 In de editie der Epist. staat ten onrechte: ‘... it apud Cardinalem ad Rohaniam’.

Adres: Axelio Oxenstiernae, Sacrae Reg. Maj. Regnorumque Sueciae Senatori et Cancellario.