Algemeen letterkundig lexicon

imaginair reisverhaal

Etym: Lat. imago = beeld, voorstelling.

Reisverhaal dat de schijn wekt op reële gebeurtenissen te berusten, maar in werkelijkheid fictie is. Ruim opgevat is het genre moeilijk af te lijnen van verwante genres als utopische literatuur, droomreizen, maanreizen, hellevaarten, robinsonades, sciencefictionreisverhalen en andere vormen van fantastische literatuur die van in de Oudheid tot nu gebruik maken van het patroon van een denkbeeldige reis. In een engere, meer precieze betekenis betreft het een achttiende-eeuws genre dat, vaak teruggaand op authentieke reisjournalen (journaal) uit de 16^de en 17^de eeuw, vooral geschreven werd om de lezer in contact te brengen met verlichte ideeën over religie, opvoeding, staatkunde enz. Het is de bedoeling de lezer te confronteren met andere opvattingen uit een ‘andere’ wereld, om hem daardoor kritischer t.o.v. eigen opvattingen of toleranter t.a.v. vreemde standpunten te maken. Het genre kende in het begin van de 18^de eeuw een grote bloei. De bekendste voorbeelden zijn Defoe's Robinson Crusoe (1719) en Swifts Gulliver's travels (1726). Tot de beste Nederlandse voorbeelden behoren Henrik Smeeks' Beschrijvinge van het magtig Koningrijk van Krinke Kesmes (1708) en G. Paapes Reize door het Aapenland (1788), dat lange tijd aan J.A. Schasz is toegeschreven.

Lit: G.P.M. Knuvelder, Handboek tot de geschiedenis der Nederlandse letterkunde, dl. 2 (1971⁵), p. 548-549, dl. 3 (1973⁵), p. 220-221 • P.J. Buijnsters, Imaginaire reisverhalen in Nederland gedurende de 18e eeuw (1969) • M.C. Vacher (red.), Dictionnaire des lieux imaginaires (1998) • J. Duncan & D. Gregory, Writes of passage: reading travel writing (1999) • B. Dietz, Utopien als mögliche Welten: “Voyages imaginaires” der französischen Frühaufklärung 1650-1720 (2002) • I. Leemans & G.J. Johannes, 'Imaginaire reizen door ruimte en tijd' in Worm en donder. Geschiedenis van de Nederlandse literatuur 1700-1800: de Republiek (2013), p. 584-605 • T. Pierrart, 'Het imaginaire reisverhaal' in Cahiers voor Literatuurwetenschap 9 (2017), p. 167-172.

image macro

imaginisme