Algemeen letterkundig lexicon

zangspel

Vorm van muziekdramatische kunst bestaande uit een toneelstuk, veelal een klucht-1, met ingelaste gezongen (zang) gedeelten. De teksten waren veelal vertalingen van de opéra comique, een gesproken tekst onderbroken door liedjes, koren (koor) en ensemblespel. Het zangspel kreeg belangrijke impulsen van het 18^de-eeuwse Singspiel, een klucht gelardeerd met zang. Ook grote componisten hebben het genre beoefend, zoals Mozart, wiens Die Entführung aus dem Serail (1782) en Die Zauberflöte (1791) al voor 1800, in Nederlandse vertaling, met succes werden opgevoerd. Hier domineerde echter niet de tekst maar de muziek. Het originele Nederlandse zangspel, dat al een langere traditie had, kreeg in de tweede helft van de 18^de eeuw nieuwe impulsen. Naast bewerkingen (bijv. J. Kinkers Edipus te Kolone, 1807) vindt men ook originele zangspelen (bijv. die van J. van Lennep). In de tweede helft van de 19^de eeuw verdwijnt de gesproken dialoog in de opéra comique, die zich van muzikale klucht ontwikkelt tot operette (J. Offenbach) en burleske opera (J. Wagenaar).

Het zangspel is verwant aan de opera, maar is minder gebonden aan genrevoorschriften. Allerlei dramatische vormen, zoals herdersspel (pastorale-2) en pantomime, konden als zangspel worden opgevoerd. Kenmerkend is steeds het voorkomen van lieflijke en melodieuze coupletten. Op die manier kon het zangspel de voorloper worden van de musical.

Zie ook ballad opera.

Lit: J.A. Worp, Geschiedenis van het drama en van het tooneel in Nederland, 2 dln. (1903-1907) • S.A.M. Bottenheim, De opera in Nederland (1946) • J. Bolte, Die Singspiele der Englischen Komödianten und ihrer Nachfolger in Deutschland, Holland und Skandinavien (1977) • S Dresden, Algemene muziekleer (1979¹²) • J. Smits van Waesberghe, Het grote Herodesspel of Driekoningenspel van Munsterbilzen (1987) • M.R. Wade, The German baroque pastoral 'Singspiel'(1990) • L.P. Grijp, 'Dutch music of the Golden Age' in E. Buijs & L.P. Grijp, The Hoogsteder exhibition of music & painting in the Golden Age (1994), p. 63-79 • K. Ashley & W. Hüsken (red.), Moving subjects: professional performance in the Middle Ages and the Renaissance (2001) • A. Ceulemans, P. Couttenier & J. Kats, Verklankt verleden: Vlaamse muziektheaterwerken uit de negentiende eeuw (1830-1914) (2010).

zangberg zie Helicon

zaponneren