Algemeen letterkundig lexicon

prent

Afdruk van een afbeelding via een van de grafische technieken (houtsnede, gravure, ets, lithografie (steendruk), offset enz.), al dan niet vergezeld van enige begeleidende tekst, op papier, gewoonlijk op plano-formaat. Naast de grafiek van de beeldende kunstenaars zijn er de voor de literatuurgeschiedenis interessante kinderprent, zoals de centsprent en de rijmprent, de historieprent en het pamflet dat ook het karakter van een prent kan hebben. Prenten (houtsneden) in boeken komen vanaf het begin van de boekdrukkunst voor; de gravure als boekillustratie dateert van het midden van de 16^de eeuw; de ets breekt pas goed door in de 17^de eeuw. Veel boeken werden voorzien van een titelprent, een afzonderlijk titelblad dat voorafging aan de gedrukte titelpagina.

Veel bibliotheken (bibliotheek-1), musea (museum-2) en archieven (archief-1) hebben een iconografische (iconografie) afdeling. Van belang is ook het Iconografisch Bureau in Den Haag. Grote collecties prenten van letterkundigen bevinden zich in het Letterkundig Museum in Den Haag en bij de Bijzondere Collecties van de Universiteitsbibliotheek Amsterdam (de collectie van eertijds het Documentatiecentrum Nederlandse Letterkunde van het Instituut voor Neerlandistiek van de Universiteit van Amsterdam). Portretten van letterkundigen kan men eveneens aantreffen in o.a. de catalogi van F. Muller, Beschrijvende catalogus van 7000 portretten van Nederlanders (1853) en J.F. van Someren, Beschrijvende catalogus van gegraveerde portretten van Nederlanders (1888-1891).

Historieprenten zijn beschreven in de catalogus van de Atlas van Stolk (1895-1933) door G. van Rijn, waarin opgenomen alle door F. Muller in De Nederlandse geschiedenis in platen (1970²) beschreven prenten. M. de Meyer & C.F. van Veen inventariseerden de kinderprenten in respectievelijk De volks- en kinderprent in de Nederlanden van de 15^e tot de 20^e eeuw (1962) en Drie eeuwen Noord-Nederlandse kinderprenten (1971). Van de collectie-Gerrit van Rijn bestaat een Catalogus eener belangrijke verzameling kinderboeken, kinderspelen en kinderprenten (1883) en van de centsprenten door C.F. van Veen: Centsprenten (1976).

Lit: M.A. Becker-Moelands, De juridische titelprent in de 17de eeuw: het hof van Holland (1985) • F. van der Linden, De grafische technieken (1990⁵) • E.O.G. Haitsma Mulier, ‘Woord en beeld: titelprenten van enkele Nederlandse historische werken uit de 17e en 18e eeuw’ in Holland, themanummer Gedrukt in Holland 26 (1994) 4/5, p. 274-291 • N. Boerma e.a., Kinderprenten, volksprenten, centsprenten, schoolprenten. Populaire grafiek in de Nederlanden 1650-1950 (2014).

prenoniem

prentenboek