Algemeen letterkundig lexicon

iconografie

Etym: Gr. beeldbeschrijving < eikoon = beeld, afbeelding; grafein = (be)schrijven.

Kunsthistorische term voor de discipline die zich bezighoudt met de onderwerpen en voorwerpen uit de beeldende kunst en met hun diepere betekenis of inhoud. Er zijn in de iconografie drie stadia te onderscheiden die samenhangen met de drie betekenislagen van een kunstwerk. In de pre-iconografische beschrijving wordt een inventarisatie gemaakt van alles wat op een kunstwerk waargenomen wordt zonder dat verbanden tussen de voorwerpen gelegd worden en zonder dat er geïnterpreteerd wordt. In de fase van de iconografische beschrijving wordt getracht de elementen van een voorstelling met elkaar in verband te brengen opdat een thema of onderwerp herkend kan worden. Voor deze tweede fase is kennis nodig van de vormgevingsprincipes uit de tijd van het kunstwerk, zoals die bijv. in mythografieën of in de Bijbel zijn overgeleverd. Voor de periode van de renaissance met name zal de aanpak van de kunsthistoricus en die van de literair-historicus ten aanzien van de bimediale genres als de emblematiek parallel lopen.

In de derde fase, die van de iconografische interpretatie, wordt gezocht naar de diepere, symbolische betekenis zoals die door de kunstenaar bedoeld moet zijn. De daarop volgende iconologische interpretatie (iconologie) houdt zich bezig met de diepere betekenis van een kunstwerk in een ruime cultuurhistorische context.

Lit: R.S. Loomis, Arthurian legends in medieval art (1938) • R. Lejeune & J. Stiennon, De Roelandsage in de middeleeuwse kunst, 2 dln (1966) • K. Varty, Reynard the fox. A study of the fox in medieval English art (1967) • D.J.A. Ross, Illustrated medieval Alexander-books in Germany and the Netherlands (1971) • J.J.M. Timmers, Christelijke symboliek en iconografie (1993⁸) • R. van Straten, Een inleiding in de iconografie. Enige theoretische en praktische kennis (2002⁵).

iconiciteit

iconologie