Algemeen letterkundig lexicon

offset

Etym: Eng. afgeven (van inkt).

Drukkersterm voor een begin 20^ste eeuw ontwikkeld procedé voor vlakdruk, gebaseerd op de eind 18^de eeuw uitgevonden steendruk. In tegenstelling tot de steendruk is de offset een indirecte drukmethode, een ‘overzetsysteem’, dat gebruik maakt van dunne metalen platen in plaats van steen. Deze platen worden gebogen om een cilinder; al roterend nemen ze op de juiste plaatsen respectievelijk water en inkt aan. Het beïnkte deel van de plaat wordt in spiegelbeeld op een rubberdoek op een andere cilinder overgebracht die vervolgens het beeld aanbrengt op het papier. Voordelen van offset zijn de zeer hoge druksnelheid, mogelijk gemaakt door de rotatiepers, en de mogelijkheid om in één drukgang meer kleuren aan te brengen.

De uitvinding van de fotografische technieken is voor de verdere ontwikkeling van de offset van groot belang geweest, evenals het fotografisch zetten. Alles wat op de plaat moet komen, kan gefotografeerd worden. Van het negatief kan een positiefkopie vervaardigd worden die weer spiegelbeeldig op film wordt gekopieerd en vervolgens leesbaar op de plaat overgebracht. Tot de uitvinding van het fotografisch zetten moesten boeken eerst nog in hoogdruk gezet worden waarna van een zo scherp mogelijke afdruk een foto gemaakt werd. Ondanks kwaliteitsverlies wordt veelvuldig van de fotografie gebruik gemaakt om goedkoop ‘herdrukken’ van oudere werken op de markt te brengen, de zgn. reprints.

Anders dan met boekdruk, waar ongerechtigheden in het zetsel vrij eenvoudig te corrigeren zijn, moet bij offset bij de montage van de films op een lichtbak uiterst nauwkeurig te werk gegaan worden omdat correcties op de pers niet meer mogelijk zijn; er moet dan een nieuwe plaat vervaardigd worden (de laatste proef waarop correctie mogelijk is, is de ozalidproef). Dat geldt ook bijv. voor het vervaardigen van twee uitgaven van een boek waartoe bij hoogdruk alleen het impressum op de titelpagina aangepast hoefde te worden; bij offset is daarvoor een tweede plaat nodig.

Offsetpers (ca. 1906) met vlakke drukplaat. [bron: F. van der Linden, De grafische technieken (1990⁵), p. 205].

Lit: H. van Krimpen, Boek over het maken van boeken (1986²), p. 79-84, 188-191.

officia oratoris

olim-signatuur