spreuk

De spreuk is een korte zegswijze van didactische, moraliserende of godsdienstige aard (vgl. spreekwoord), wat ook haar meer verheven karakter verklaart. Een aantal ervan zijn ontleend aan de Bijbel; bekend zijn de spreuken uit het Boek der Spreuken uit het Oude Testament. Bijv.:

Ga tot de mier, gij luiaard! Zie haar wegen, en word wijs.
(Spreuken 6:6)

of:

Een vadsige hand kweekt armoe,
de hand der vlijtigen maakt rijk.
(Spreuken 10:4)

De spreuk komt vaak voor als rijmspreuk of als zeispreuk en wordt gebruikt in het loterijvers.

De term spreuk wordt ook wel eens gebruikt als synoniem voor gezegde. Zie verder zinspreuk-1 , gnomische vormen en einfache Formen.

Lit: C. Kruyskamp, Allemaal mensen...: apologische spreekwoorden (1965) • D. de Beul, Zei-spreuken (1980) • J. Boets (ed.), Guido Gezelle: spreuken en gezegden (1993) • A. Jolles, Eenvoudige vormen: legende, sage, mythe, raadsel, spreuk, casus, memorabile, sprookje, grap (vert., 2009) • F. van Oostrom, Wereld in woorden: Geschiedenis van de Nederlandse literatuur 1300-1400 (2013), p. 123-131.