Algemeen letterkundig lexicon

spreuk

De spreuk is een korte zegswijze van didactische, moraliserende of godsdienstige aard (vgl. spreekwoord), wat ook haar meer verheven karakter verklaart. Een aantal ervan zijn ontleend aan de Bijbel; bekend zijn de spreuken uit het Boek der Spreuken uit het Oude Testament. Bijv.:

Ga tot de mier, gij luiaard! Zie haar wegen, en word wijs.
(Spreuken 6:6)

of:

Een vadsige hand kweekt armoe,
de hand der vlijtigen maakt rijk.
(Spreuken 10:4)

De spreuk komt vaak voor als rijmspreuk of als zeispreuk en wordt gebruikt in het loterijvers.

De term spreuk wordt ook wel eens gebruikt als synoniem voor gezegde. Zie verder zinspreuk-1 , gnomische vormen en einfache Formen.

Lit: A. Jolles, Einfache Formen (1930; Ned. vert., 2009) • C. Kruyskamp, Allemaal mensen...: apologische spreekwoorden (1965) • D. de Beul, Zei-spreuken (1980) • J. Boets (ed.), Guido Gezelle: spreuken en gezegden (1993) • F. van Oostrom, Wereld in woorden: Geschiedenis van de Nederlandse literatuur 1300-1400 (2013), p. 123-131.

spreker

spreukstrofe