Algemeen letterkundig lexicon

aritmie

Etym: Gr. a = niet; rhuthmos = regelmaat, tijdmaat.

Term uit de prosodie voor een verschijnsel binnen de metrische poëzie (metrum), waarbij de lezer een afwijking van de normale metrische opbouw ervaart als strijdig met de vereiste ritmische (ritme) principes. Het constateren van zo’n afwijking kan alleen wanneer de metrische opbouw in poëzie de normale is, zoals bijv. in de klassieke Oudheid of in het renaissancevers. Voorbeelden van aritmie kan men aantreffen in het acefalisch vers, een polymetrisch (polymetrie) gedicht, of in strofen met regels van ongelijke lengte. De volgende regels uit het gedicht ‘Zwemmende’ van Geerten Gossaert kunnen dat laatste illustreren:

De zee is in rust en de wind uit het zuien, bij ’t dagen des zomerschen morgens verstild,
Is melodieus van het diepe gemurmel,
Dat haar evene reven
Doortrilt.
(G. Gossaert, Experimenten, 1949¹¹, p. 1)

Een verschil met antimetrie is het feit dat bij het laatste geen verandering plaats vindt in de strofenbouw, maar slechts in wijziging van een klemtoon (accent-1) (bijv. daling i.p.v. heffing) of van een versvoet.

Lit: Ph. Hobsbaum, Metre, rhythm and verse form (1996) • N. Fabb, Language and literary structure: the linguistic analysis of form in verse and narrative (2002).

Aristotelische eenheden zie eenheid van handeling, tijd en plaats

armoriaal