Oeuvres complètes. Tome III. Correspondance 1660-1661

[p. 126]

N^o 779.
J. Wallis à Christiaan Huygens.
10 septembre 1660.

La lettre se trouve à Leiden, coll. Huygens.
Elle est la réponse aux Nos. 736 et 759.

Accepi, Vir Nobilissime, binas a Te literas (alteras pridie Calendas Aprileas alteras 15 Julij datas) quibus hactenus nihil responsi dedi: partim ob varias apud nos indies mutationes, quae animum aliò avocârunt; partim quia nihil habui, nec dum habeo, quod Te dignum judicem, impertiendum. Ne tamen ingratus videar, aut neglectûs arguar, rescribendum utcunque duxi.

Priores quod spectat, quasque inibi memoras literas¹⁾ tardiùs ad Te quam vellem datas; id hinc evenisse intelligo, quòd quas ego Oxoniae eo qui indicatur die scripserim, Londini apud Bibliopolam aliquandiu haerebant; sed nec inde etiam ad Te eâ quam sperabam diligentia perferebantur.

Judicium vero quod de me meisque feceris, quanto candidius sit quam quod tulerint Galli, posteriores quas misisti literae notum faciunt. Quam autem memoras Narrationem Examinis²⁾, non illam priùs videram, aut de illa inaudiveram quicquam, (neque ex nostris quem scio aliquis) quam Tu illam miseris. Literas verò quas ea memorat, non aliae sunt quam quarum ego in libro edito mentionem feceram; (si saltem unam excipias, quae hoc saltem petebat, ut indicare vellent num priores accepissent.) Ad quas omnes quum mihi ne tribus quidem verbis quicquam responsi dederint, (sed neque Examen illud, quod me spectabat maximo,transmitti curabant;) mirabar equidem; nec imputabam tamen (aliter, quam nudâ facti narratione) me magis fortasse quam par erat fuisse neglectum. Quum verò in literis tandem Domini Carcavij tum ad Te³⁾, tum ad me⁴⁾, (in posterioribus tuis huc transmissis) tantas tragoedias excitari video, quamque sit irae impotens Vir Nobilissimus; mirari subit, quas sibi solent Nobiles Galli loquendi formulas indulgere, quámque a nostris diversas! (nisi forsan triobolarem me nebulonem putaverint, quem eapropter corripiant quod Gallos ausim compellare.) Quicquid sit, negligenda certe mihi videntur isthaec omnia.

Non moror enim quod ex Dettonvillio me desumsisse insinuet, quae de Cycloide⁵⁾ scripseram; quum jamdudum Illustrissimum Brounkerum testem advocaverim, qui per aliquot menses antè legerat isthaec omnia prout nunc extant scripta, (quodque amplius est, integrum ille calculum a capite ad calcem severè examinaverat,) et magnam etiam (si memini) partem, prius impressa, quam prodijt illud Dettonvillij

1) La Lettre N^o. 690.

2) Le Recit de l'Examen. Voir la Lettre N^o. 560, note 32.

3) Voir la Lettre N^o. 754.

4) Consultez la note 7 de la Lettre N^o. 754.

5) Voir la Lettre N^o. 754.

[p. 127]

opus. Neque suum illud ex adverso mentiri me, me quicquam movet. Non novit me, Vir Nobilissimus, nec mores meos, qui hoc impingit.

Quinam autem sint Errores illi, quos in meo sive Hobbij Elencho,⁶⁾ sive Infinitorum Arithmeticâ⁷⁾, vel me vel amicorum meorum aliquem (utrum enim vult, non satis assequor) fassum esse asserat Robervallius, ego non intelligo; aut, quis sit ille amicorum. (Sed nec intelligo quid hoc ad Rhombum; Quid ad Cycloidem ista?) Nondum enim adhuc mihi conscius sum, errorem ullum Geometricum me admisisse in utrovis libro, nedum fassum esse. (Sed nec in alijs a me editis; unum illud si excipias quod in Epistola⁸⁾ ad Illustrissimum Brounkerum quae scriptis in Meibomium praefigitur revocavi). Sed neque memini me ad Robervallium scripsisse unquam, (aut ad me illum,) utut de illo nonnunquam ad alios scripserim: (unicam saltem si excipias Epistolam quam olim Gassendo, eove absente Robervallio, indifferenter inscripseram; quam perijsse autumo; vel, si exstet, nihil sane horum continet, aut etiam continere potuit;) ut mirum sit, quid ille ex literis meis ad Robervallium scriptis potis sit depromere quod huc spectet. Sed mittamus ista: et, quae de Torricellio dicta sunt: aliaque quae sequuntur. Quorum nihil, credo, est quod Te moveat.

Ad hasce verò Carcavij literas nihil hactenus respondendum putavi, aut etiamnum puto. Non, quod Nobilissimum Virum neglexerim: sed, quoniam, quum eo stylo scriptae sint qui non admodum deceat ingenuos viros, cuique vix responderi posse videatur quin in aperta jurgia delabamur; condonare malim Nobilissimo Viro, ultra quam par est effervescenti, quam irritare. (quod et literis ad Digbaeum Equitem Parisios scriptis insinuavi).

Quid interim sit, cur Pascalium a Dettonvillio videatur distinguere, non intelligo: Hos enim pro eodem (Te primum indicante) hactenus habui. Sin erratum sit, erroris fontem habes.

Fermatij quem memoras libellum novum⁹⁾ nuper vidi; quo eandem, quam prius tum nostri tum vestri etiam curvam aequaverant rectae, contemplatur. Quas autem in Dissertatione sua curvas alias inde derivatas et rectis comparatas, specie diversas existimat; non aliae sunt (aut ego admodum fallor) quam ejusdem curvae aliae atque aliae partes¹⁰⁾. Jn primaria siquidem, deorsum continuatâ, reperientur secunda tertia aliaeque in infinitum. Recta utique axi primariae parallela, quae inde distat 4/9 lateris recti, designat punctum quo incipit secundaria (deorsum in infinitum continuanda:) quaeque ab hac tantundem distat, tertiam ostendit; quaeque tantundem

6) Voir l'ouvrage cité dans la Lettre N^o. 260, note 5.

7) Voir l'ouvrage cité dans la Lettre N^o. 228, note 2.

8) On trouve cette lettre à Brouncker dans l'ouvrage décrit dans la Lettre N^o. 512, note 3 b.

9) Sur cet ouvrage consultez la Lettre N^o. 754, note 1.

10) En effet, les courbes dont de Fermat donna la rectification sont des arcs d'une même parabole semicubique.

[p. 128]

ab hac, quartam: et sic deinceps. Quod ubi examinaveris, facile deprehendes. Quod et literis ad Digbaeum Equitem scriptis demonstravi.

Schotenij nostri mortem doleo.

Quae de Cissoide¹¹⁾ ipse scripseris, lubenter videro.

Quid Slusius praestitit, ignoramus; neque enim quos miseris libros nacti sumus.

Quae de Domini Pauli Nelij tubis sciscitaris; partim, credo, Illustrissimus Brounkerus tibi coràm indicavit; partim, spero, ubi in Angliam trajeceris, αὐτόπτης videbis. Interim Vale, Vir Nobilissime, Tuoque faveas

Observantissimo, deditissimoque Joh. Wallis.

Londini, Augusti 31. 1660.

Quae posthac ad me mittere dignaberis, inscribas licet Domino Samueli Thomson¹²⁾, Bibliopolae Londinensi in Caemiterio Paulino: nam Dominus Underhill¹³⁾ mortuus est.

Dominum Dicas¹⁴⁾ (cui dicis libros missos fuisse) quaerebam, sed Parisijs jam agere intelligo; Collega suus Martinius¹⁵⁾, negat (saltem non agnoscit) se accepisse libros ullos mihi inscriptos.

Eruditissimo Nobilissimoque Viro, Domino Christiano Hugenio de Zulichem, Hagae Comitis.

XII.

11) C'est la pièce N^o. 483, que Chr. Huygens avait offerte à Wallis dans la Lettre N^o. 736.

12) Voir la Lettre N^o. 690, note 8.

13) Voir la Lettre N^o. 560, note 7.

14) Dicas était libraire à Londres, près de Temple-Bar.

15) John Martyn, libraire éditeur, demeurait à Londres hors de Temple-Bar, ‘at the Bell’.