Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 16

[p. 285]

7221. 1644 december 31. Aan [S.] Rosenhane.¹

Nobilissime et amplissime domine,

Ego partim natura partim studiis ita factus sum, ut omnibus triumphis pacem potiorem existimem, non quod mea id magis quam aliorum intersit, sed quod misereat me Achivorum, qui plectuntur quicquid reges delirant.² Quicquid Suedi circa pacis negotium egere, mihi probatur.³ Gallos quod attinet, quo magis inspecto consilia illorum qui hic digito res temperant, eo magis credo amari ab illis bella externa, non tantum ut domestica evitent, verum etiam quia multis modis fruuntur aliorum malis. Sed qui propius adsunt illis negotiis melius et de iis iudicare possunt.⁴

Ut pax tractetur cum toto ordinum conventu⁵ moris non est, nec in Germania, nec in aliis regnis ubi ordines multum possunt. Satis est quod a rege⁶ aliqui ad eam rem consultis ordinibus delegantur et quod quae acta sunt ordines approbant, ut vim certam atque perennem habeant quae sunt acta.⁷ Postulatum autem illud, ut Trevirensis elector restituatur in libertatem ac possessionem suarum ditionum, bonorum, dignitatum,⁸ videtur esse praecox nimis et ad caput negotii, cuius magna pars erit deiectorum restitutio, pertinere.⁹ Cogitandum etiam est nullum nunc esse principem, excepta forte landgravia, qui Gallorum opem imploret,¹⁰ imo qui non aliquid incommodi ab imperatore pati malit quam Gallis praetextum praebere retinendi alia Imperii Germanici loca, quomodo retinent ur-

1 Gedrukt Epist., p. 739 no. 1715. Antw. op no. 7191, beantw. d. no. 7272.

2 Vgl. Horatius, Epistulae 1, 2, 14.

3 Grotius was op 21 december in het bezit gekomen van een afschrift van de Zweedse propositie aan de keizerlijke gevolmachtigden Johann Maximilian, graaf Lamberg, en Johann Baptist Krane, dd. 27 november/7 december 1644 (nos. 7182, 7183 en 7212). Het postpakket met de Munsterse ‘propositiones’, dd. 24 november/4 december 1644, werd hem op 29 december ter hand gesteld (nos. 7195 en 7196).

4 Schering Rosenhane, Zweeds resident te Munster, volgde aandachtig de discussies over de Franse, keizerlijke en Spaanse proposities.

5 De Franse en Zweedse gevolmachtigden streefden naar de deelname van alle keurvorsten en Duitse standen aan het vredesoverleg.

6 ‘a rege’: keizer Ferdinand III, koning van Hongarije.

7 Dezelfde argumenten hadden de keizerlijke gevolmachtigden Johann Ludwig, graaf van Nassau-Hadamar, en dr. Isaac Volmar, aangevoerd in hun kritiek op de Franse propositie. Weliswaar voorzag het preliminair vredesverdrag van Hamburg (25 december 1641) in de afgifte van vrijgeleidebrieven aan de rijksstanden, maar het was een misvatting te veronderstellen dat de keizer met de ratificatie van dit verdrag ook het ‘ius belli ac pacis’ had overgedragen aan de ‘ordines’ (Acta pacis Westphalicae; Diarium Volmar I, p. 226-235; Die Französischen Korrespondenzen I, p. 724-747; Meiern, Westphälische Friedens-Handlungen I, p. 322-325, en Dickmann, Der Westfälische Frieden, p. 171-172).

8 De Franse gevolmachtigden Claude de Mesmes, graaf van Avaux, en Abel Servien begeerden in hun propositie, dd. 4 december 1644, ‘avant toutes choses que Monsieur l'Electeur de Trêve soit mis en liberté et restabli en la possession des tous ses Estats, biens et dignités, affin qu'il soit en son pouvoir de se trouver en personne dans la ditte Assemblée ...’ (Meiern, Westphälische Friedens-Handlungen I, p. 320-321).

9 Volgens Grotius hoorde de eis tot vrijlating van de Trierse keurvorst-aartsbisschop Philipp Christoph von Sötern niet thuis onder de vredespreliminaria; zie no. 7212.

10 Amalia Elisabeth van Hanau-Münzenberg, landgravin van Hessen-Kassel, was de laatste strijdbare bondgenoot van Frankrijk. De hertogen van Braunschweig-Lüneburg hadden op 16 januari 1642 te Goslar een neutraliteitsverdrag met de keizer gesloten, maar de Fransen hielden geen rekening met dit verdrag en rangschikten hen nog steeds onder de ‘confoederati’ (Acta pacis Westphalicae; Instruktionen, p. 108-109).

[p. 286]

bem Mediomatricum, Tullorum et Viridunorum, id est animo nunquam reddendi,¹¹ sed annectendi ea Galliae, iure, ut loquuntur, unionis.¹²

Sed caesariani quoque mihi videntur nimis suis studere rebus, cum pacis conditiones volunt redigi ad eam formam, ad quam se res habuere anno 1630;¹³ et cur non potius ad illam anni 1618? Durum vero, quod Austriacis Galli malam fortunam exprobrant, cum vices bellorum sint valde mutabiles. Nescio quid serus vesper vehat.¹⁴ Elector Trevirensis ut suos non minus quam alii principes ad locum colloquii mittere possit, aequum est. Quo autem in statu is antistes nunc sit, Viennae disci debet.

Misit hinc regina Angliae pecuniae nonnihil ad regem maritum,¹⁵ quod ipsa a regina regente Galliae exceperat. Rex autem ad eos qui parlamentum Londini componunt legatos de pace misit Richemontium ducem et comitem Suthamptonum; serione, an ut diem ducat et semina discordiarum quae sunt in parlamento augeat, dubitatur. Hic omnia quieta. Bellum in ver differtur.

Deus, nobilissime et amplissime domine, Nobilitati vestrae favens adsit,

nobilissimae Amplitudinis vestrae ad obsequia paratissimus,
H. Grotius.

11 Bij het verdrag van Chambord (1552) was aan de Franse koning het beschermheerschap over de bisdommen Metz, Toul en Verdun opgedragen (Acta pacis Westphalicae; Instruktionen, p. 94-97, en Dickmann, Der Westfälische Frieden, p. 35-38).

12 Zie no. 7208. De in de zestiende eeuw ontwikkelde theorie dat de rechten van de Franse kroon onverjaarbaar en onvervreemdbaar waren.

13 De keizerlijken hadden in hun propositie aan de Franse gevolmachtigden het verdrag dat keizer Ferdinand II en koning Lodewijk XIII op 13 oktober 1630 in Regensburg hadden gesloten, voorgedragen als uitgangspunt van de onderhandelingen in Munster (Meiern, Westphälische Friedens-Handlungen I, p. 317-318).

14 Vgl. Vergilius, Georgica 1, 461, en Gellius, Noctes Atticae 13, 11, 1.

15 Deze berichten komen ook voor in Grotius' nieuwsbrieven van 31 december 1644 (nos. 7219 en 7224-7226).

Lutetiae, 21/31 Decembris 1644.

Mottam in Lotharingia undique circumvenere Galli. Erupere qui intus sunt, sed improspere.

Adres (volgens de uitgave der Epist.): D. Rosenhan.