Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 16

7220. 1644 december 31. Aan J. Corvinus.¹

Vir clarissime et eruditissime,

In negotio quod mihi commendaverat Claritas vestra nihil promisi quod non animo promtissimo eram praestiturus.² Merentur id et virtutes summae Claritatis vestrae et vetus inter nos amicitia. Legi cum voluptate Enchiridion³ et legam quaecunque a Claritate vestra prodibunt; quare ita leges humanas tractare ut et divinarum tam feliciter tractatum studium non omittat, gaudeo publico nomine, eoque magis quod via illa quam Claritas vestra insistit, meo iudicio est optima. Nec ullae quamvis blandientes novitates abducent me ab ista via, quam tot viri sapientes, pii, eruditi tum Graecae, tum Latinae ecclesiae instituerunt.

Episcopum Bellaium novi non ex scriptis tantum, sed et ex colloquiis.⁴

1 Gedrukt Epist., p. 739 no. 1716. Copie Rotterdam, GB, RK, hs. no. 674, f. 50^v. Antw. op een ontbrekende brief.

2 Zie no. 7136. De in Amsterdam gevestigde theoloog-advocaat Joannes Arnoldsz. Corvinus (Ravens) had Grotius geattendeerd op een kwestie die een lid van zijn familie (mogelijk zijn schoonzoon Simon Jacobsz. Hop) aanging, vermoedelijk een rechtszaak in Frankrijk.

3 Joannes Arnoldus Corvinus, Enchiridium, seu Institutiones Imperiales, insertis latioribus materiis, theorice et practice digestae, et explicatae per erotemata, editio altera, emendatior, et uberioribus additionibus auctior, Amsterdam (Elzevier) 1644 (vermeerderde herdruk van de editio princeps Amsterdam/Leiden 1640) (A. Willems, Les Elzevier, p. 244 no. 968 en p. 254 no. 1005).

4 Jean Pierre Camus (1584-ca. 1652), bisschop van Belley, had in 1629 afstand van zijn waardigheid gedaan. Enkele jaren later aanvaardde hij de aanstelling tot vicaris generaal van François de Harlay, aartsbisschop van Rouaan (no. 6921 (dl. XV)). Hij was een groot bewonderaar van de heilige Franciscus van Sales en publiceerde talrijke stichtelijke werken, zoals La Démolition des fondemens de la doctrine protestante, par des animadversions sur les lieux communs, receuillis par les ministres et attachez auz Bibles rocheloises et génevoises ... Confrontation des confessions de foy de l'Eglise romaine et de la

[p. 284]

⁴ Vir bonus est et in controversiis tritus; ostendit id non in illo tantum libro cuius Claritas vestra meminit et quem plurimi facio, sed et in aliis quales sunt: Les demolitions des fondemens de la

4 protestante avec l'Escriture saincte, Parijs 1639, en Réparties succinctes à l'Abbrégé des controverses de M. Charles Drelincourt, ministre de Charenton. Ensemble les Anthithèses protestantes, ou Opposition de l'Ecriture Saincte et de la doctrine des Protestans, Caen 1638. Eerder, in 1633, had hij met zijn Saint Augustin, de l'ouvrage des moines de woede van de monniken op de hals gehaald (DBF VII, kol. 1013-1014, en Tallemant des Réaux II, p. 66-68 en p. 973-976).

[p. 284]

doctrine protestante. La confrontation des confessions de foy de l'Eglise romaine et protestante avecque l'Ecriture sainte. Les reparties succinctes à l'abregé des controverses de Drelincourt. Les antitheses protestantes ou l'opposition de l'Ecriture sainte et de la doctrine des protestans selon la version de leurs propres Bibles. Est is in maximo monachorum odio, ideo [quod] institutionem populi illis vult eripere et dare ordinariis, id est episcopis et presbyteris quos curatos vocant. Magni fit ab episcopis. Est autem vitae non tantum inculpatae, sed et admirandi exempli.⁵

Velim ab iis qui confessionem Anglicanam sequuntur aliqua edi placidiora quam multa quae vidi;⁶ a Johannis Arndi⁷ discipulis talia exspecto. Gaudebo etiam, si a Claritate vestra colligantur ea quae sedandis animis inservire possunt. Nec dubito, quin eidem labori faveant viri apud vos egregii, quales dominus Vossius et dominus Barlaeus,⁸ quibus me unice commendo.

Claritati vestrae studiosissimus,
H. Grotius.

5 In 1641 schonk Grotius de bisschop van Belley een exemplaar van zijn De veritate religionis Christianae, Leiden 1640 (BG nos. 952-953); zie nos. 5311 en 5328 (dl. XII) en no. 5667 (dl. XIII).

6 De ‘Assembly of Divines’ in de Westminster Abbey streefde naar een hervorming van de Anglicaanse kerk in de geest van de besluiten van de synoden van Dordrecht (1618-1619) en Alès (1620) (The Parliamentary History of England III (3642-1660), kol. 312-313).

7 Grotius herinnerde Joannes Arnoldsz. Corvinus nog als een scherpzinnig arminiaan wiens geschriften tegen de orthodoxe calvinisten de instemming verwierven van de Engelse episcopalisten; vgl. nos. 288 en 543 (dl. I), nos. 736, 789, 854 en 990 (dl. II), no. 3595 (dl. IX) en nos. 6022, 6036 en 6161 (dl. XIV), en Biogr. Lexicon voorde Geschiedenis van het Ned. Protestantisme II, p. 141-142.

8 De Amsterdamse hoogleraren Gerardus Joannes Vossius en Caspar Barlaeus.

Fine anni 1644, Lutetiae.

Velim edi quae olim Abrahamus Mylius⁹ pro pace ecclesiae elaboravit.¹⁰

9 Abraham van der Mijle (1563-1637), predikant te Papendrecht 1614-1619 (nos. 296, 302, 517 (dl. I), no. 960 (dl. II), no. 1045 (dl. III) en no. 5705 (dl. XIII), en Biogr. Lexicon voor de Geschiedenis van het Ned. Protestantisme I, p. 200-201). Een memorandum met zijn visie op het herstel van de kerkelijke vrede De componendo dissidio inter Pontificios, Reformatos et Augustanos moet hij Grotius omstreeks 1626 ter inzage hebben aangeboden (no. 1045 (dl. III)).

10 Een uitgave van het memorandum (supra, n. 9) kwam niet tot stand; zie L.J. Noordhoff, Beschrijving van het zich in Nederland bevindende en nog onbeschreven gedeelte der papieren afkomstig van Huig de Groot welke in 1864 te 's-Gravenhage zijn geveild, Groningen-Djakarta 1953, p. 51.

Adres (volgens de uitgave der Epist.): Joanni Corvino.

Bovenaan de copie te Rotterdam: D. Corvino.