Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 14

6444. 1643 september 26. Aan W. de Groot.¹

Mi frater,

De duce Bellifortio nihil ausim scribere priusquam edat regina, quod facturam se dicit, causas eius capti.² In quibus aegre omnibus satisfaciet, cum ipsa vix satisfaciat sibi. Illud scio domesticos omnes quos in carcere habuerat ab eo amotos.

Ryckewardium³ urge, quaeso, quantum potes et filiae litem.⁴ Isaaco Vossio tempus hic non peribit.⁵ Discet res civiles et interim veteri studio favebit libris antiquis et eruditorum consuetudine; et edet, ut puto, Ignatii Epistolas ad optimos codices. Pater in suis ad me literis ostendit placere sibi ut apud nos sit.⁶ Mone librarios ut exemplaria de Precum reformatione⁷ et Frequenti communione⁸ ad se venire faciant et recudant. Bonam in eo operam christianismo navaveris. Interim Deum precemur ut et episcopi et principes ad resarciendam et repurgandam ecclesiam faciant quod sui est muneris. De explorando Lovaniensium iudicio, ubi exemplaria venerint, fac quaeso memineris.

Promissio primum facta est corpori universo, Coloss. II, 19;⁹ III, 15;¹⁰ Eph. IV, 16;

1 Gedrukt Epist., p. 958 App. no. 671. Antw. op no. 6426, beantw. d. no. 6461. Het antwoord op Willems brief van 7 september (no. 6410) ontbreekt; zie 6469.

2 De regentesse zou op 11 november, tijdens een plenaire zitting van het Parlement van Parijs, overgaan tot publicatie van de redenen waarom zij op 2 september François de Vendôme, hertog van Beaufort, had laten arresteren; zie no. 6430.

3 Aan de dichter-arts Justus Rijckewaert moest de vraag voorgelegd worden of hij nog eens wilde terugdenken aan zijn aanbod om Grotius' Anthologia Graeca (BG no. 534) en poemata uit te geven.

4 Cornelia de Groot was in een proces verwikkeld over haar rechten op de nalatenschap van Oldenbarnevelts kleinzoon Jacob van Oldenbarnevelt.

5 Isaac Vossius bereidde in Parijs een uitgave van de brieven van Ignatius van Antiochië voor; zie no. 6375.

6 Op 7 september schreef Gerardus Joannes Vossius aan Grotius (no. 6412) dat hij zijn zoon Isaac een langer verblijf in Parijs gunde.

7 Het ‘discours’ van Claude Joly Consultatio de reformandis horis canonicis ac rite constituendis ecclesiasticorum muneribus.

8 In Parijs had het werk van de theoloog Antoine Arnauld De la fréquente communion de aandacht van alle geletterden getrokken. De meningen waren zo verdeeld dat iedereen nieuwsgierig was naar het oordeel van de theologen uit Leuven en Leiden.

9 Coloss. 2:10 e.v.: ‘en gij hebt de volheid verkregen in Hem, die het hoofd is van alle overheid en macht’.

10 Coloss. 3:15: ‘en de vrede van Christus, tot welke gij immers in één lichaam geroepen zijt, regere in uw harten’.

[p. 572]

1 Cor. XII, 27, 28; Eph. IV, 1.¹¹ Ecclesiis localibus consequenter quatenus corpori universo adhaerent. Nam episcopum facere ubi est episcopus legitimus, presbyterium ubi legitimum est presbyterium, habitum fuit antiquis illis pugnare non tantum cum canonibus apostolicis et synodicis, sed et cum ipsa caritate. Ideoque id ut crimen grave obiectum est Novatianis et Donatistis. Romana ecclesia non est sola catholica, sed catholicae praesidet, ut Hieronymus ad Damasum¹² ostendit.¹³ Quod autem dominus Mathisius¹⁴ tuetur, in postremis conciliis errasse circa fidem ecclesiam illam quae in communione est romanae ecclesiae, id non miror, cum is errasse in fidei articulis credat et Synodum Nicaenam primam, nec aliter sentiant plerique remonstrantes. Mihi autem ita videtur interpretationes sinistras nasci ex facto semel divortio, at ubi cohaeret unitas ibi Deum inspirare cogitationes pacis et explicationes commodas et a pietate non alienas. Reperio autem quicquid communiter ab ecclesia occidentali quae romanae cohaeret recipitur, idem reperiri apud patres veteres Graecos et Latinos, quorum communionem retinendam fuisse vix quisquam neget. Si quid praeter haec est, id ad liberas doctorum opinationes pertinet, in quibus suum quis iudicium sequi potest et communionis ius non amittere. Quodsi quis privatus aut presbyter per iniuriam excommunicatur, ferre id patienter debet et Deum rogare ut ecclesiae rectoribus inspiret mitiora iudicia. Si vero tota ecclesiae corpora per iniuriam excommunicantur, debent illa hoc ipsum omnibus apertum facere, desiderare omnimodo communionis universalis restitutionem, nihil mutare in recepta doctrina, ritibus ac regimine, sedi romanae suam quoque intra veteres limites auctoritatem relinquere, ut spes semper maneat resarciendae unitatis. Haec mihi meliora videntur quam quae nunc fiunt et pridem facta sunt.

Saluta, quaeso, uxorem et liberos,

tibi obligatissimus frater,
H. Grotius.

11 Eph. 4:16; 1 Cor. 12:27-28 en Eph. 4:1.

12 Damasus I, bisschop van Rome 366-384, verdedigde met kracht het primaat van de kerk van Rome.

13 Sancti Eusebii Hieronymi epistulae, pars I, nos. XV en XVI ‘Ad Damasum’, in Corpus scriptorum ecclesiasticorum Latinorum LIV, p. 62-69.

14 Het dispuut van Assuerus Matthisius en Robert Delius S.J. over Twee vragen: waarvan de eerste is of de ware kercke Christi doolen kan in 't geloof, de tweede of de roomsche alleen dese ware kercke sij ...

26 Septembris 1643.

Redeant ad me schediasmata mea contra Rivetum,¹⁵ quandoquidem nulli apud vos sunt usui.

15 Het onder Willem de Groot berustende dossier dat oorspronkelijk was aangelegd voor een geleerde die de moed had de pen op te nemen tegen Rivets Apologeticus pro suo de verae et sincerae pacis ecclesiae proposito, contra Hugonis Grotii Votum (BG no. 298 en BsG no. 319).