Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 14

6410. 1643 september 7. Van W. de Groot.¹

Frater optime,

Prodiit his diebus Amstelodami libellus² hoc titulo ‘Joannis de Laet Antwerpiani Notae ad Dissertationem Hug. Grotii de origine gentium Americanarum, et observationes aliquot ad meliorem indaginem difficillimae illius quaestionis’,³ in quo argumenta tua frustillatim dissecantur, iisque quae non nisi per saturam valent singulariter respondetur. Illud video eum saepiuscule fidem allegationum tuarum vellicare, ita ut forte hoc nomine vindiciae tibi sint parandae. Ego, ubi notus aliquis ad vos profecturus est, libellum ad te mittam; neque enim tanti esse iudico ut nuntio velim committere, propter impensas nimias.

Apud nos magna iam est laetitia, quod iunioris principis ductu⁴ nuper hostis equitatus prope Antwerpiam caesus est, capti aliquot duces e primoribus exercitus et tam equites quam pedites sexcenti. Illud constat Bergam adductos equites 150, pedites 200 captivos. Cantelmus ipse iam bracca tenebatur, cum eum turmae ductor, Borgia ni fallor nomine, captivitati exemit, sed ita ut ipse captivitatem effugere non potuerit. De numero mortuorum nondum constat, sunt qui de 500 loquantur; certe haec clades magnam Antwerpiae consternationem excitavit. Iam diu equites nostri vix quicquam magnae rei gesserunt, tempus erat ut se in meliorem famam assererent et est haec opportuna: prima Neoptolemi nostri victoria nostra.

Spiringius adhuc a pedibus aeger est et privignum iamque adoptivum filium⁵

1 Hs. Den Haag, ARA, Eerste afd., coll. Hugo de Groot, aanw. 1911 XXIII no. 24, 372. Eigenh. oorspr. Antw. op no. 6389. Het antwoord van Grotius dd. 19 september 1643 ontbreekt.

2 Reeds op 11 juli 1643 kreeg de Haagse hofpredikant André Rivet tijdens een bezoek aan Amsterdam de eerste vellen te zien van de Notae: ‘J'ay aussi veu quelques feuilles de l'escrit de Monsieur de Laet, qui refute pied à pied l'escrit de Monsieur Grotius De origine gentium Americanarum. Il y aura quatorze ou quinze feuilles in 8^o’ (Bots-Leroy, Corresp. Rivet-Sarrau II, p. 50-51 en p. 60-61).

3 De geograaf Johan de Laet (1582-1649) had het manuscript van Grotius' De origine gentium Americanarum dissertatio (BG nos. 725 en 726) enkele maanden voordat het werk ter perse ging mogen inzien (nos. 5475, 5528 (dl. XII) en no. 5548 (dl. XIII)). Nu, anderhalf jaar later, vatte hij zijn kritiek samen in zijn Joannis de Laet Antwerpiani notae ad dissertationem Hugonis Grotii De origine gentium Americanarum, et observationes aliquot ad meliorem indaginem difficillimae illius quaestionis, Amsterdam 1643 (BG no. 727 en BsG no. 212).

4 De 17-jarige prins Willem van Oranje (‘Neoptolemos’), die dit jaar voor het eerst meevocht in het leger van zijn vader Frederik Hendrik, was op 3 september met zijn cavalerie uit het Staatse legerkamp te Wouw vertrokken om tezamen met 220 ruiters van ritmeester Anthony Crocq enkele bij Antwerpen gelegerde Spaanse eenheden van onderbevelhebber Andrea Cantelmo te verrassen. De aanslag leverde de prins een rijke buit aan krijgsgevangenen op, 250 man voetvolk, 250 ruiters, 60 officieren en als grootste triomf, de commandant, luitenant-generaal don Juan de Borja (Het Staatsche leger IV, p. 135- 136; Briefw. C. Huygens III, p. 439-441).

5 De Zweedse resident Petter Spiring Silvercrona had de kinderen van zijn vrouw Johanna Dorothea Doré (Daurées) uit haar eerste huwelijk met Jan B(l)ommert geadopteerd; zie no. 5891 (dl. XIII). De oudste stiefzoon Johan Philip B(l)ommert Silvercrona († 1702) zou pas in 1652 zijn Zweedse geloofsbrieven aan de Staten-Generaal overhandigen

[p. 527]

⁵ in Suediam ablegavit, proculdubio ut in suum locum succedat apud hasce provincias. Ecquid

5 (Schutte, Repertorium II, p. 491-496, en Een rondgang langs Zweedse archieven, p. 175-177, p. 259).

[p. 527]

effecturus sit, intra tertium mensem - neque enim diutius abfuturum se promisit - intelligemus.

Elzevirio locutus sum de negotio Alibraei.⁶ Is versionem Tarquinii Malvezziani iam ab aliis praereptam, librum vero ipsum per aliquem e suis qui propediem in Galliam proficiscetur, remissurum se dixit. Ego e postremis tuis litteris libenter didici auctorem libelli de Reformatione precum esse canonicum Parisiensem⁷ et video illum, sicut et multos alios antea, desiderare ut tollantur abusus maximi ab ipsa ecclesia. Sed non sunt ea tempora ut id cum fundamento sperare liceat, et interea iidem qui antea abusus in ecclesia obtinent.

De Losecatio quod nuper scripsi,⁸ id eo feci animo ut eum aliquamdiu a patre et noverca, a quibus duriter habetur, abstraherem. Is militiae nomen iam dederat antequam ad vos in Galliam excurreret. Interea bis ei optionis locum impetrare conatus sum, sed frustra, bis enim sortito excidit. Ita nunc adhuc vexillifer est. In studiis non multum profecit, nisi quod Latine intelligit, Gallice vero et Anglice commode loquitur, annum agens vicesimum sextum. De iis quae Mockelius ad te scribit cum Vickefordio agam eique litteras monstrabo et quid responderit, scribam.⁹

Te interea Deus Optimus Maximus tuis, nobis totique reipublicae christianae diu servet incolumem,

tibi obsequentissimus frater,
Guilielmus Grotius.

6 De Leidse Elzeviers hadden in 1636 een uitgave verzorgd van Malvezzi's Tyrannus eiusque arcana in vita Tarquiinii Superbi repraesentata. De vertaling Tarquin le Superbe van Charles Vion d'Alibray (Dalibray) werd echter door hen afgewezen.

7 De Parijse kannunik Claude Joly was de auteur van de Consultatio de reformandis horis canonicis ac rite constituendis ecclesiasticorum muneribus, Parijs 1643.

8 Neef Diderik van Losecaat, die tot zijn overlijden in 1645 als vaandrig diende in het Staatse leger, kon blijkbaar slecht overweg met zijn vader Frederik en stiefmoeder Gijsberta van D(e)uverden; zie no. 4860 (dl. XI).

9 Joachim de Wicquefort was door Grotius al op de hoogte gesteld van de ontvangst van een schrijven van Friedrich Richard Mockhel, de Benfeldse beheerder van een deel van de nalatenschap van Bernhard, hertog van Saksen-Weimar († 1639); zie no. 6393. Aan Willem de Groot viel thans de onaangename opdracht toe om aan Wicquefort wederom de vraag voor te leggen of de uitbetaling van het Saksisch-Weimarse legaat aan Dirk de Groot niet via hem kon geschieden.

Raptim. Hagae, VII Septembris 1643.

Iuramentum Ordinum Foederatorum nondum potui nancisci.¹⁰ Hoc tamen scio Matenesium hoc nomine illud recusare, quod dicat esse captatorium et nimia generalitate peccare. Nolunt enim Ordines Hollandiae quicquam tractari quod ad suam magnitudinem, sive celsitudinem mavis, pertineat nisi praehabita cum Collegio Ordinum aut Deputatorum deliberatione. Ille intelligere se negat quid iis verbis contineatur; esse enim quae ipse ad ius Ordinum pertinere putet, quae antehac Foederatis ipsi concesserint, nemine etiamnum contradicente, certe non punitis auctoribus.

10 Zie nos. 6360 en 6417. Op 13 augustus werd na het aanbrengen van een kleine wijziging in de instructie voor de Hollandse gedeputeerden ter generaliteit aan de afgevaardigde van de ridderschap Johan van Mathenes het verzoek gedaan om zijn bezwaren tegen de eed op te geven.

Adres: A monsieur/monsieur Grotius, ambassadeur de la couronne de Suede, à Paris.

Bovenaan de brief schreef Grotius: Rec. 15 Sept.

En in dorso: 7 Sept. 1643 W. de Groot.