Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 14

[p. 549]

6426. 1643 september 14. Van W. de Groot.¹

Frater optime,

Intelligo quidem ex tuis litteris Gallos hoc anno a bello quieturos in posterum, sed occasionem natam video cur non item quiescant a motibus internis. Mirum sane est quod de duce Bellifortio, ex tam atroci causa in carcerem coniecto, scribis.² Addunt et alii multa quae forte dubiae sunt fidei, quare rogo ut de huius negotii veritate et natura a te instruar, ut aliis omnia in maius augentibus os obturare valeam.

Ubi quid certi a Ryckewardio³ intellexero, faciam id intelligas. Lis filiae tuae mihi erit cordi⁴ et de ea ad finem perducenda cum senatore Reygersbergio, qui ea in re plurimum potest, agam simulatque eum videro. De Isaaco Vossio quae patri mens sit inquiram. Ego puto parentes iam aetate vergente filium suum huc revocaturos, certe non diu absentiam eius laturos, sed haec tantum ex mea credulitate scribo.⁵

Libellus de Precum reformatione⁶ hic ignotus est, alter ille de Frequenti communione si quando ad nos pervenerit, si fieri potest ut recudatur curabo.⁷ Quod reformationem ecclesiae per se incipiant episcopi, id vero mihi perplacet et nulla magis res concordiam promovebit. Si papa manum operi admoveat, si principes et suam operam conferant, forte aliquando fiet aliquid. De explorando iudicio Lovaniensium ubi isti libri in his partibus magis innotuerint, serio cogitabo⁸ et forte aliquid per Vergoesium⁹ fieri poterit. Valde laetor tua ad Vetus Testamentum hoc anno finem acceptura.¹⁰ Valde enim ea videre et ego et alii desideramus, Promissionem auxilii divini in Evangelio ecclesiae factam video, et quidni illa etiam trahatur ad particulares ecclesias, quatenus pars sunt corporis universi, quod nos ecclesiam catholicam vocamus? Et cur ecclesiae catholicae nomen soli romanae tribuatur, equidem nescio. Romanam certe ecclesiam etiam in definiendis fidei articulis

1 Hs. Den Haag, ARA, Eerste afd., coll. Hugo de Groot, aanw. 1911 XXIII no. 24, 373. Eigenh. oorspr. Antw. op no. 6403, beantw. d. no. 6444.

2 De arrestatie van François de Vendôme, hertog van Beaufort, op woensdag 2 september 1643.

3 De vraag of de dichter-arts Justus Rijckewaert daadwerkelijk zijn medewerking wilde verlenen aan de editie van Grotius' Anthologia Graeca (BG no. 534) en poemata.

4 Een jaar lang was de familie in Parijs al verstoken geweest van nieuws over de voortgang van het proces waarin Cornelia de Groot haar recht op de nalatenschap van Oldenbarnevelts kleinzoon Jacob van Oldenbarnevelt († 1639) had gesteld tegen de aanspraken van Adriaen van Naeltwijck.

5 Gerardus Joannes Vossius had Grotius op 7 september geschreven dat hij zijn zoon Isaac een leerzaam verblijf in Parijs van harte gunde; zie nos. 6375 en 6412.

6 Het ‘discours’ van Claude Joly Consultatio de reformandis horis canonicis ac rite constituendis ecclesiasticorum muneribus.

7 Grotius' voorstel om in de Republiek een herdruk te laten verzorgen van De la fréquente communion où les sentimens des Pères, des Papes et des Conciles, touchant l'usage des sacremens de pénitence et d'eucharistie sont fidèlement exposez van de theoloog Antoine Arnauld, doctor van de Sorbonne te Parijs.

8 In de Zuidelijke Nederlanden reageerden vooral de jezuïeten geschokt op het bericht dat het jansenistisch getinte werk van Antoine Arnauld de instemming had verworven van 4 Franse aartsbisschoppen, 12 bisschoppen en van minstens 16 doctores van de Sorbonne (L. Ceyssens, Sources relatives aux débuts du jansénisme et de l'antijansénisme 1640-1643, Leuven 1957, p. XLVIII-LIV (de professoren verbonden aan de theologische faculteit van Leuven) en p. 588-589).

9 De katholieke advocaat Willem van der Goes had in de jaren 1640-1641 Grotius geholpen bij het laten verschijnen van diens werken in de Republiek. Waarom Willem de Groot hem met zo'n onderzoek wilde belasten, zal onbekend blijven; vgl. het mogelijk onvolledige postscriptum in brief no. 6403.

10 Grotius' Annotata ad Vetus Testamentum kwamen pas in augustus 1644 van de drukpers (BG no. 1137).

[p. 550]

in postremis conciliis errasse crediderim, sed haec iam disputatio Roterodami inter dominum Matisium et presbyterum strenue fervet.¹¹

Illud obiter monebo libellum Cartesii, Belgice versum, Ultraiecti tantum efficere ut iam Voetio testimonia pietatis et sinceritatis sint conquirenda.¹²

Vale, frater optime, et nos amare perge,

tibi obsequentissimus frater,
Guilielmus Grotius.

11 Assuerus Matthisius (1583-1651), aanvankelijk predikant in Deventer en Kampen, aanvaardde in 1631-1632 de benoeming tot remonstrants predikant in Den Haag. Sinds 1639 leidde hij de kerk te Rotterdam. Een verslag van het dispuut met de priester Robert Delius S.J. werd in 1647 vrijgegeven in het geschrift Twee vragen: waarvan de eerste is of de ware kercke Christi doolen kan in 't geloof, de tweede of de roomsche alleen dese ware kercke sij ... (Biogr. Lexicon voor de Geschiedenis van het Ned. Protestantisme II, p. 316-317, en Romeinsche bronnen II, p. 75-76).

12 De Nederlandse vertaling van de Epistola Renati Des-Cartes ad celeberrimum virum D. Gisbertum Voetium; zie no. 6396. In het vonnis, op 13/23 september 1643 door de vroedschap van Utrecht gewezen, werd dit geschrift tegen de hooggeleerde theoloog Gijsbert Voet als zijnde ‘diffamatoir’ verklaard (C. Adam en P. Tannery, Oeuvres de Descartes, Correspondance IV, p. 20-23 en p. 650-652).

Raptim. Hagae, XIV Septembris 1643.

Adres: A monsieur/monsieur Grotius, ambassadeur de la reine et couronne de Suede, à Paris. Port 20 st.

Bovenaan de brief schreef Grotius: Rec. 23 Sept.

En in dorso: 14 Sept. 1643 W. de Groot.