Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 11

4587. 1640 april 7. Aan L. Camerarius¹.

Illustrissime domine,

Vidi serenissimum principem electorem² bene valentem. Exceptus est³ a rege benigne, pransus cum eo. Salutavit reginam⁴, salutavit delphinum⁵. Cardinalis suis moribus usus est, sed multa ei benigne promisit. Neque ego melius habui quod ei darem consilium, quam ut amicos sibi faceret aut servaret et cardinalem hic et in Anglia archiepiscopum⁶ et ut regina Bohemiae⁷ omni modo⁸ in Anglia laboret, ut aliquid jam fiat pro Dn. electore, quando illud impedimentum, ob quod se excusavit Anglia, nunc sic satis amotum est. Si procedit parlamentum, de quo sunt adhuc qui dubitant, maximae partis desideria pro nobis erunt. Si Anglia tam propinquum principem deserit, superest, ut videamus, quid pro eo facere velit Gallia.

Anglorum cum Scotis sanari discordias ita demum nostra interest, si Anglia nobiscum sociale fedus facit. Alioqui Veladae⁹ adventus cum multis pecuniis ad largitiones faciendas, de nuptiis sermones, Dani cum Anglia conjunctio, a Batavis alienior animus, simul Polonus imperatori haud dubie favens multum mali dare possent, Batavis praesertim, qui vereor ut diu sustinere possint ea quae fecerunt edicta¹⁰, quibus navigationem ad mare

1 Copie Uppsala, UB., cod. 388a, ep. 225; copie München, Bayr. Staatsbibl., cod. lat. 10415, f.^o 99^a. Gedrukt Epist., p. 610. De copie München heeft behalve de gesignaleerde verschillen met de uitgave der Epist. nog enkele onnauwkeurigheden. Ludwig Camerarius was Zweeds gezant in Den Haag.

2 Karl Ludwig van de Palts.

3 De copie München heeft slechts ‘exceptus’.

4 Anna van Oostenrijk, koningin van Frankrijk.

5 De latere Lodewijk XIV.

6 William Laud, aartsbisschop van Canterbury.

7 Elisabeth Stuart, gewezen koningin van Bohemen.

8 De woorden ‘omni modo’ ontbreken in de copie München en de uitgave der Epist.

9 Antonio Sancho Dávila y Toledo, markies van Velada, extraordinarius Spaans ambassadeur in Engeland. Hij onderhandelde in Engeland over een huwelijk tussen de Spaanse kroonprins don Baltasar Carlos en Mary Stuart, de ‘Princess Royal’ en later echtgenote van Willem II; bovendien was er sprake van een huwelijk van de latere koning Karel II van Engeland met de Spaanse infante Maria Teresa.

10 Plakkaten van de Staten Generaal dd. 14 maart en 19 maart 1640; vgl. resp. no. 4565 en n. 3 en no. 4574 n. 5. De copie te Uppsala heeft abusievelijk ‘fuerant’.

[p. 186]

Balthicum et Norwegiae portus prohibent. Unde enim ipsis frumenti, quanta egent, copia? Unde vivet tanta multitudo ex istis¹¹ commerciis ali solita?

Spargunt hic Batavi se a Suedis ad fedus ambiri. Idem haud dubie spargent¹² et alibi. De legatione¹³ consilia per tempus aliquod tractum iri non conjicio tantum, sed et ex amicis disco. Haec omnia me eo ducunt, ut credam terriculamenta haec esse, quibus sperent moveri ad aequiora¹⁴ posse Danum; ut autem Batavi adversus imperatorem nobiscum in fedus coeant, sperare nequeo.

Pecuniae aliquid dare possunt, ut in bello maneamus, sed ea pecunia non tanta est, ut multum momenti ad tam gravem deliberationem adferre possit, quamdiu de ipso cum Gallia federe prorogando aut patiendo, ut id emoriatur, incerta pendent consilia. Forte Batavi ad exemplum Venetorum et Dantiscanorum impendentia¹⁵ mala rediment. Saepe enim jactu¹⁶ servanda navis est. Venetis avaritia sua nocuit¹⁷. Quia enim sperabant brevi moriturum sultanum¹⁸, ideo et legationem et dona promissa mittere¹⁹ distulerunt; ejus morae nunc poenas pendent.

Ad illas vero Batavorum cum Danis componendas controversias quis satis aptus sit, non video. Gallo non optime vult Danus idque illae nuper eius literae satis ostendunt. Anglum hoc tempore sibi non amicum²⁰, libertati autem maris minime²¹ faventem non amant²² Batavi. Inter Suedos et Danos perpetuae simultates et suspecta vicinitas. Supersunt Ansiaticae civitates, si tamen eas, ut nonnihil commune cum Batavis habentes non formidat Danus.

Norimbergensis, ut video, conventus²³ ea sunt vota, quibus uti possimus. De landgravia²⁴ quin resumtura sit arma, hic quidem non dubitatur. Putem e re esse, ut et ipsa ad Norimbergensem mittat conventum.

Baro Rortreius²⁵ satis multa mecum locutus est. Strenue laborabit²⁶ ad producendum²⁷ fedus. Nos mandata opperiemur et de Bannerio²⁸ bonos nuntios.

Augetur Longavillani²⁹ exercitus et missae sunt Francofurtum pro ipso cambii literae. Muniuntur Brisacum et Rinfeldium diligenter.

De induciis universalibus multi sunt sermones in aula, sed ego eas sperare nondum audeo. In Italia autem induciae e re futurae essent Gallorum, multo validiore illis in locis hoste. Habere enim in aperto scribitur Leganesius³⁰ XXII millia peditum, V millia equitum. Praeterea in Tiroli ex iis, qui ibi conscripti sunt, ex Germanis Gildehasii³¹, ex Rhaetis

11 Verbeterd uit ‘istic’, de lezing van de Epist.; in de copie München is ‘ex’ weggevallen.

12 De copie Uppsala heeft ‘spargunt’.

13 Het gezantschap naar Zweden bestaande uit Willem Boreel, Albert Sonck en Epo van Aylva; zie no. 4574 en n. 2.

14 De copie te Uppsala heeft ‘majora’, die te München ‘bellum’.

15 De copie te Uppsala heeft abusievelijk ‘impedimenta’.

16 De copie te Uppsala leest ten onrechte ‘iacta’.

17 Ontbreekt in de copie te München.

18 Murád (Amurath IV); hij overleed op 9 februari 1640 en werd door zijn broeder Ibrahim opgevolgd.

19 Ontbreekt in de copie te Uppsala.

20 Wordt in de copie te Uppsala voorafgegaan door een onbegrijpelijk ‘eum’.

21 De copie te Uppsala heeft abusievelijk ‘intime’.

22 De copie te München heeft ten onrechte ‘ament’.

23 Vergelijk voor de collegiaaldag te Nürnberg gehouden o.a. de brieven nos. 4484, 4494 aan Nicolaes van Reigersberch, no. 4504 aan Salvius, nos. 4541, 4553, 4562, 4642 aan Oxenstierna.

24 Amalie Elisabeth van Hanau-Münzenberg, landgravin-regentes van Hessen-Kassel.

25 Claude de Salles, baron van Rorté, Frans diplomaat.

26 De copie Uppsala heeft ‘laboravit’.

27 De copie te München heeft ten onrechte ‘persuadendum’.

28 De Zweedse veldmaarschalk Johan Gustavsson Banér.

29 Henri d'Orléans, hertog van Longueville.

30 Diego Mexía Felípez de Guzmán, markies van Leganés, goeverneur van Milaan.

31 Gilles de Haes, keizerlijk officier.

[p. 187]

et Helvetiis brevi futura XV millia, qui in Italiam an Alsatiam ituri sint, adhuc latet. Stella³² Friburgi nunc est.

Sultanum Adrianopolim ivisse omnes literae affirmant. Aliquo igitur irruet et utinam ne in Moscoviam.

Comes Falcostenius³³ et Volcmerus³⁴ iurisconsultus et a Claudia alius³⁵ multum instant apud Helvetios, ut iter per Turgaviam Badensemque agrum ipsis pateat, ut commodo pretio habeant alimenta et ut militem illis in locis scribere ipsis liceat. Pontificii favent his postulatis, protestantes autem eam ineunt viam, quam nullam dixit Livius, quae nec amicos parat nec inimicos tollit³⁶.

Legatus Anglicus comes Licestrius³⁷, ex quo in libertate est princeps elector, neque regi gratias egit neque ministrorum regis quenquam vidit. Apparet aliquid esse in hoc negotio, quod Angliam offendat.

Mazarinum cardinalis jussit³⁸ ire Coloniam datis ei ad iter L millibus scutatorum.

De Bacheracho, de Bingio et illorum locorum rebus aliis nihil scribo. Soletis enim recentiores habere nuntios quam qui hinc mittuntur³⁹. Bavari vero in Franconia nihil agunt.

Veneti vulgant mortem sultani successore Ebraimo⁴⁰, segni⁴¹ homine, at alii hydropicum esse sultanum aiunt.

Spinola⁴² repetit loca in Ruscinonensi comitatu timeturque Baionae. It⁴³ in eas partes princeps Condaeus⁴⁴.

In Italia ab hoste Chivasium⁴⁵ obsideri, Taurinorum autem arx cuniculis oppugnari dicitur.

Villaregius⁴⁶ it in comitatum Burgundiae cum octo, ut fama est, millibus. At Millereius⁴⁷ habiturus dicitur millia equitum octo, peditum XXIV, equorum helciariorum⁴⁸ duo, machinas viginti majores, minores triginta. Manent III millia ad custodiam Normanniae contra vim internam et externam. Severe inquiritur in nummi adulteratores.

Archiepiscopus Burdegalensis⁴⁹ provinciae et classi in mari interno praeest.

Deum rogo Excellentiae vestrae det bonam valetudinem in rebus prosperis.

Excellentiae vestrae perpetua observantia devinctissimus
H. Grotius.

32 Johannes Tilmanus Stella, vertrouweling van Richelieu.

33 Georg Ulrich, graaf van Wolkenstein, opperkamerheer van aartshertogin Claudia; vgl. no. 4566.

34 Isaac Volmar.

35 Niet geïdentificeerd.

36 Livius IX, 3, 12. De beide copieën hebben ‘duxit’; de copie te Uppsala bovendien ‘Lucius’.

37 Robert Sidney, graaf van Leicester, extraordinarius Engels gezant in Parijs.

38 De copie te München heeft abusievelijk ‘iussu’.

39 Ten onrechte heeft de uitgave der Epist. ‘mittantur’.

40 Ibrahim, sultan der Ottomanen, opvolger van zijn broer Murád (Amurath IV).

41 Opengelaten in copie München.

42 Felipe Spinola, markies van Los Balbases.

43 Vanaf ‘timeturque’ weggelaten in de copie München.

44 Henri de Bourbon, prins van Condé.

45 Deze naam ontbreekt in de copie München.

46 Nicolas de Neufville, markies van Villeroy.

47 Charles de La Porte, hertog van La Meilleraye.

48 Opengelaten in copie München.

49 Henri d'Escoubleau de Sourdis, aartsbisschop van Bordeaux.

Lutetiae VII Aprilis MDCXL.

Adres: Ludovico Camerario, Reginae Regnique Sueciae Consiliario et Legato apud Praepot. Ord. Foeder. Belgii.

Boven aan de brief in de copie te Uppsala: Red. 5/15 April 1640.