Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 11

4568. 1640 maart 24. Aan Willem de Groot¹.

Frater carissime,

Illa de Antichristo² prodiisse gaudeo. Spero et prostare. Piorum et eruditorum judicia exspectabimus cum tempore. Tempore enim opus, ut eluantur tanta conspiratione inustae animis opiniones. Ego vero sicut de posteritate omnia spero optima, ita hoc ipso saeculo non futurum inanem meum laborem jam ex colloquiis etiam inter ministros reformatos eruditissimorum reipsa experior. Audendum aliquid est pro veritate contra factiones. Illa de Fide et operibus³ non utilia tantum et optimae aetati christianorum plane consentien-

1 Gedrukt Epist., p. 893. Antw. op no. 4555; tezamen met no. 4561 beantw. d. no. 4585.

2 Zie voor de volledige titel no. 4453, n. 2.

3 Zie voor de volledige titel no. 4453, n. 4.

[p. 157]

tia, sed ad evellendos errores vitiis faventes necessaria esse judico.

Gaudebo igitur, ubi et illa prodiisse intelligam; sequantur deinde illa ad Decalogum⁴. Non recusabo etiam post editionem admoneri de Sacris Literis et veterum consensu, siquid admonendus videor. Caeterum ἐμοὶ εἰς ἐλάχιστόν ἐστιν ἵνα ἀναϰριϑῶ ὑπὸ ἀνϑρωπίνης ἡμέρας. Nihil magis principes christianos in saevitiam impulit quam maledicta ista de antichristo, de abnegatione meriti Christi, de idololatria. Quare etiam atque etiam videndum est, an ea, quae dicta sunt, recte se habeant. Nisi id fiat, quae spes restituendae unitatis ecclesiasticae, quam Christus imperat, quam in symbolo⁵ profitemur? Absit a me, ut in tam pio proposito odia curem. Quis unquam id metuens adulta vitia sanavit? Sunt in ecclesia illa, quae Romana dicitur, qui labuntur, at non omnes nec ex iis generaliter receptorum dogmatum, ne eorum quidem, quae sunt in synodo Tridentina.

Siquid est, de quo dubites, conferam libentissime meas rationes cum tuis aut aliorum. Sed a protestantibus hac quoque in parte modum excedi certus sum, nam dum accusare pontificios volunt, accusant omnem ecclesiam Graecam, Latinam, Syriacam, Arabicam, Aegyptiacam tot saeculorum atque ita per imprudentiam instruunt armantque ultro adversarios suos. Ne igitur confundamus quae distinxit antiquitas, ne revellamus veteres terminos.

De Zenonis effigie⁶ putaram eventurum, quod evenit. Editum aliquid tale olim a Slatio⁷, sed partim cum erroribus in historia, partim cum nimia verborum asperitate. Et quaedam hic accessere minime spernenda. Si edi posset Hamburgi aut Lubecae vellem; si non, ad nos redeat.

De Notis ad Lucanum⁸ et Poematis novis⁹ facies quod poteris. De Tacito¹⁰ fac monear; paratae sunt et istae notae.

Da veniam, quod toties tibi molestus sum. Sed in hoc me solor, quod dum me juvas, et publico prodes.

Vale, frater optime.

24 Martii 1640.

Saluta quaeso parentes, uxorem tuam, liberos, et amicos. Spero futurum, ut exempla quaedam habeam trium scriptorum ἀνωνύμων suo ordine.

Imagines lutherani habent et multa loca Angliae. Non esse idololatricum velle juvari apostolorum et martyrum precibus et episcopus Montacutius¹¹ et alii dixere.

Paranda sunt omnia ad placidum colloquium quod, non sine fructu, futurum spero, ubi haec bella deflagraverint. Nam in pontificis potestate limitibus includenda Hispani et Galli consentirent. Caveamus nos, ne pontifici plures demus socios quam oportet.

Vide si placet quae in Anglia scripsit ex consensu saeculorum et gentium M. Antonius

4 Zie voor de volledige titel no. 4453, n. 7.

5 Confessie van Augsburg, art. 7. Grotius doelt verder op Joh. 13, 35. Zie Grotius' aantekeningen op de confessie van Augsburg ad loc. in Via ad pacem ecclesiasticam. In qua continentur Confessio Fidei, Secundum Conc. Trid. Confessio Fidei Avgvstana. Consvltatio Cassandri. Annotata. H. Grotii in Consult. Cassandri. H. Grotii Poema de Baptismate. Poema de Evcharistia. Disqvisitio Pelagiana. Anno MDCXLII; Ter Meulen-Diermanse no. 1166 (en latere edd.).

6 Met ‘Zenonis effigies’ of ‘Calvini effigies’ is een niet meer te achterhalen geschrift van Grotius bedoeld.

7 De remonstrantse predikant Henricus Slatius (1585-1623); zie no. 4555, n. 10.

8 Zie voor de volledige titel no. 4552, n. 23.

9 Hug. Grotii Poemata, omnia. Editio Quarta. Lugduni Batav. Apud Hieronymum de Vogel. MDCXXXXV; Ter Meulen-Diermanse no. 5.

10 Zie voor de volledige titel van deze uitgave no. 4552, n. 21.

11 Richard Montagu (1577-1641); Grotius doelt wellicht op zijn Appello Cœsarem. A Ivst Appeale from Two Vniust Informers. By Richard Mountagu. London, Printed for Matthew Lownes 1625, part II ch. XXI: No religious honour or worship to be given unto Images.

[p. 158]

de Dominis¹² tum super honore moderato sanctorum tum super usu imaginum. Ego quidem illas ecclesias tutius facere puto, quae imaginibus carent, et hominum cor laudo, qui sine ambitu preces sanctas ad Deum aut Christum mittunt neque tamen alios, qui angelorum aut sanctorum ope sperant se posse adjuvari, condemnant aut irrident. Sed cogita, an foedissimo crimine damnari a me debuerit Graeca ecclesia, cujus communionem lutherani et reformati non semel expectaverunt. Ajunt Genevenses omnia morte punienda, quae lex Mosis morte punit. Ea autem morte punit omnes idololatras. Genevenses iidem pontificiis omnes pro talibus habent. Hinc vide quid sequatur, si vires adsint.

Pagella, quam misi erratorum in libris de Veritate Religionis Christianae¹³ excisa pagella, quae minus exacta est in libris, aut glutine jungi aut etiam cum modica plicatura affigi in locum illum poterit. Spero enim libri jam ad te venerint, quos distribuas rogo. Liber is multum hic emitur, pretium est sesquiflorenus incompacti.

Fuit apud me Bignonus¹⁴, advocatus regius. Adfirmat, ut certissimum testamenta ὁλόγραφα¹⁵ pleraque apud institutum relinqui. Habere autem όλόγραφα etiam sic reperta hoc praecipuum prae caeteris testamentis, quod de suggestione - ea exceptio Galliae propria est - accusari non possunt.

12 Marco Antonio de Dominis (1566-1624), aartsbisschop van Spalato en - enige tijd - anglicaans geestelijke. Zie zijn De Repvblica Ecclesiastica pars tertia: continens libros VII.VIII.IX.X... autore Marco Antonio de Dominis, Archiepiscopo Spalatensi. Francofvrti, Sumptibus Viduæ Jonæ Rosii, Anno M.DC.LVIII, lib. VII, 12, 1-10 en VII, 12, 37-41.

13 Zie voor de volledige titel no. 4543, n. 2. Zie betreffende de verzending van de boeken no. 4544 en n. 1.

14 Jérôme Bignon (1589-1656), Frans rechtsgeleerde; Grotius had hem leren kennen tijdens zijn reis naar Frankrijk in 1598 en was sindsdien met hem bevriend gebleven.

15 Grotius onderzocht dit i.v.m. het geschil over de erfenis van Jacob van Oldenbarnevelt, heer van Berkel en Rodenrijs; vgl. no. 4511.