Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 11

4567. 1640 maart 24. Aan L. Camerarius¹.

Illustrissime domine,

Ecce in libertate principem electorem², ad quam rem potissimum valuisse reginae nostrae literas³, nostram autem operam fuisse non ingratam neque inutilem gaudeo

1 Copie Uppsala, UB., cod. 388a, ep. 223. Gedrukt Epist., p. 607. Naar al te evidente verschrijvingen, woordomzettingen e.d. in de copie wordt in de noten niet verwezen. Ludwig Camerarius was Zweeds gezant in Den Haag.

2 Karl Ludwig van de Palts; hij was medio oktober 1639 nabij Moulins gearresteerd.

3 Hs. Den Haag, ARA. Eerste afd. coll. Hugo de Gr. Aanw. 1911 XXIII no. 5; brief dd. 19 december oude stijl 1639. Zie ook dl. X, p. 838.

[p. 155]

gratiasque Deo ea de re ago. Spopondit non exiturum se Gallia nisi regis concessu. Si quid ultra inter ipsum et D. Chavigniacum⁴, qui multum cum eo egit, convenit, id nos latet hactenus forte cum tempore proditurum sese. Ipse principem Chavigniacus sua carruca deduxit nocte ferme media inter Mercurii et Iovis diem e Vicennensi carcere in domum illustrissimi D. comitis Licestrii⁵, ubi nunc princeps ille se tenet, sed clanculum suam personam induturus et hospitium habiturus a rege, ubi legati extraordinarii excipi solent, simulac princeps Casimirus⁶ et Poloniae legatus⁷, qui eas aedes⁸ nunc detinent, discesserint.

Dum in Gallia erit elector, videndum erit, quid rex Angliae cui captivitas haec praetextum praebuit ad nihil audiendum dicendumve, pro restituenda ejus fortuna facere velit exemplum ejus exspectantibus Gallis et landgravia⁹. Sed ut facilius id procedat, opus esset componi Scoticos motus Gallisque et Batavis auferri metum, quem habent de Hispanica legatione¹⁰ et Angliae conjunctione cum Dano rege, cujus filius Volkemarus¹¹ nunc Hispano militat. Parlamentarius Angliae conventus procedit, et, ut credo, lucis nobis aliquid adferet ad futuri dijudicationes.

De prorogato foedere inter Gallos Batavosque credo. Suedos ita pacis esse appetentes, ut interim fortibus decretis in bellum, si opus sit, trahendum se parent, gaudeo multumque prudentiam hanc et constantiam laudo.

Ad Bohemicas res quod attinet, semper existimavi neutri ducum¹² aut mandata esse aut voluntatem uno jactu de re tota decidendi. Vincet cui plurimum commeatus, pabuli ac pecuniae erit.

De Berlino et Verbena bonos nuntios exspectabimus. A Mauritiano castello incommoda pati Erfurdiam intelligo. Audimus etiam in Thuringia coire Bavaricos et Saxonicos¹³; tum vero et a Wurtzburgensibus damni aliquid sensisse Vinarienses.

Stella¹⁴ adhuc Brisaci est. Ager circa eam urbem conseritur.

Basileae vestes multae fiunt pro Gallico milite. Sed nec quiescunt hostes. Cellam multum convehunt commeatus¹⁵, Rhaetis concedunt aliquid supra vetera pacta, Helvetios partim ex foederibus antiquis, partim et ex Galliae odio invitant aut ad belli Alsatici societatem aut, si id obtinere nequeant, ad praebendum sibi iter, commeatus, bello necessaria et militis conscribendi facultatem. De his agetur Badae.

Longavillanus¹⁶ autem et valere melius et Hochstam oppugnare dicitur.

In Italia Hispanus novorum militum accepit ad X millia, partim ex iis qui ad Salzam fuere, partim ex Neapolitano regno. Adversus pontificis potentiam erigit se Italia Galliae Hispaniaeque exemplo, adeo ut exigua civitas Luca cardinalis cujusdam¹⁷ fratrem¹⁸ et

4 Léon le Bouthillier, graaf van Chavigny, Frans staatssecretaris van buitenlandse zaken. De naam is in de copie te Uppsala weggelaten.

5 Robert Sidney, graaf van Leicester, extraordinarius Engels gezant te Parijs.

6 Jan II Kazimierz.

7 Christophe Corvinus Gasziewski.

8 De copie heeft ‘sedes’.

9 Amalie Elisabeth van Hanau-Münzenberg, landgravin-regentes van Hessen-Kassel.

10 Antonio Sancho Dávila y Toledo, markies van Velada, extraordinarius Spaans gezant in Engeland.

11 Valdemar Christian, graaf van Sleeswijk-Holstein.

12 De Zweedse veldmaarschalk Johan Gustavsson Banér en de keizerlijke generaal Ottavio Piccolomini.

13 De copie heeft abusievelijk ‘Bohemicos’; vgl. de brief van dezelfde datum aan Axel Oxenstierna, no. 4569.

14 Johannes Tilmanus Stella, vertrouweling van Richelieu.

15 Aangevuld naar de copie te Uppsala.

16 Henri d'Orléans, hertog van Longueville.

17 Kardinaal Marcantonio Franciotti, bisschop van Lucca.

18 Nicolao Franciotti; ook een derde broer, Bartolomeo, was tijdelijk in arrest gesteld; zie Pastor, Gesch. Päpste XIII 2, p. 712.

[p. 156]

propinquos in vincula dederit contemtis, quas pontifex scripserat, literis.

Rex Poloniae Turcam¹⁹ metuit; an sub ejus metus nomine pecunias sibi quaerat, dubitari potest. Ego Italiae potius quam aut Poloniae aut Hungariae illam vim impendere arbitror. Nam Veneti festinatis muneribus se malo eximunt misso in id novo bajulo²⁰.

Mortuus et in hostium adhuc potestate constitutus Feuquerius²¹. Galli per eum casum in irritum recidisse quae pacta erant judicantes Enckefortium²² carceri reddidere. Sic etiam spes nostra, quam conceperamus de permutandis per Enckefortii operam Hornio²³ et Waertio²⁴, nos fefellit.

Fama hic est hostem abiisse a Crutzenaco. Brisaci nummi cuduntur regis Galliae jussu, sic²⁵ inscripti: Deus transfert regna.

Parmensis dux²⁶ imperabit copiis Italorum principum pro pace²⁷ foederatorum. Inducias autem per Italiam res una moratur, quod rex Hispaniae etiam Burgundiae comitatum vult comprehendi.

Ad finem Picardiae duo erunt exercitus Milereii²⁸ et Chaunii²⁹, qui jungentur, si opus.

Liber contra cardinalem scriptus³⁰ decreto parlamenti comburitur. Feuquerii uxorem³¹ hostes retinent, ut libertatem pariant Enckefortio.

Deus cuncta ad bonam, aequam et communem christianis pacem perducat.

Excellentiae vestrae perpetuo observantiae
studio devinctissimus
H. Grotius.

19 Murád (Amurath IV) was op 9 februari overleden; hij werd opgevolgd door zijn broeder Ibrahim.

20 Alvise Contarini.

21 Manasse de Pas, markies van Feuquières.

22 Adriaen von Enkefort, keizerlijk officier.

23 De Zweedse veldmaarschalk Gustav Karlsson Horn.

24 Johan van Werth.

25 De copie heeft ten onrechte ‘ipsi’.

26 Odoardo Farnese, hertog van Parma.

27 De copie heeft abusievelijk ‘parte’; vgl. no. 4569 van dezelfde datum aan Axel Oxenstierna.

28 Charles de La Porte, hertog van La Meilleraye, maarschalk van Frankrijk.

29 Honoré d'Albert, hertog van Chaulnes, maarschalk van Frankrijk.

30 Optati Galli de cavendo schismate. Ad Illvstrissimos ac Reuerendissimos Ecclesiæ Gallicanæ Primates, Archiepiscopos, Episcopos. Liber paræneticvs. M.DC.XL. Zie ook no. 4560, n. 34.

31 Anne Arnauld.

Lutetiae, 14/24 Martii 1640.

Adres: Ludovico Camerario, reginae regnique Sueciae consiliario et legato apud praepot. Ord. Foeder. Belgii.

Boven aan de brief in de copie te Uppsala: Redd. 21/31 Martij A.^o 1640.