Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 11

4552. 1640 maart 10. Aan Willem de Groot¹.

Mi frater,

Non intercedo, quominus aut Corcellio² aut Corvino³ dentur in manus illa de Fide et operibus⁴, modo ne det librario⁵ nisi editis illis de Antichristo⁶. Multum enim vereor, ne conspiratione hominum sua somnia detegi nolentium opprimatur opus utile, cujus edendi spe jam totum annum lactor. Inter eos autem qui abortum fieri hujus foetus velint esse et D. Vossium⁷ miror doleoque. Quid Gentium Theologia⁸ cum Antichristo? Sed esto. Sentiamus diversa. Dicamus quisque nostras rationes. Pii, eruditi, remoti a factionibus judicent. Unde haec cogitatio D. Vossio venerit, non satis video. Sed puto ab aula ei insusurrari nociturum liberum suorum fortunis, si talibus scriptis faveat. Contra gratiam illi paratam, si de alieno corio ludat. Quare utamur posthac Corcellii et, si opus sit, etiam Corvini opera.

Nostra ad Decalogum⁹ jam septem sunt dies, cum ad te misi in fasciculo ad D. Spiringium¹⁰, cujus hac in re benignitate utor, donec uxor¹¹ advenerit. Gratias autem tibi habeo, quod et chartas nostras servas tam diligenter et quod praescriptum edendi ordinem secuturum te promittis.

Prodiere jam hic iterum Apologeticus noster¹², Disquisitio an Pelagiana sint dogmata, quae eo nomine traducuntur¹³ ac postremo liber de Veritate Religionis Christianae¹⁴ cum luculenta accessione. Ejus exempla aliquot misi jam ad Treselium¹⁵, qui ad te mittat. Tu distribues compacta vel soluta ut optimum videbitur. Sed monendus es in ipsis erratis errata commissa, quae abs te vel filio meo¹⁶ velim calamo corrigi. Nam secundo errato pro

1 Gedrukt Epist., p. 892. Antw. op no. 4530; tezamen met no. 4561 beantw. d. no. 4572.

2 Etienne de Courcelles.

3 Johannes Arnoldi Corvinus, rechtsgeleerde in Amsterdam.

4 Voor de volledige titel zie no. 4453, n. 4.

5 De Amsterdamse drukkers-uitgevers dr. Johan en Cornelis Blaeu.

6 Voor de volledige titel zie no. 4453, n. 2.

7 Gerardus Johannes Vossius.

8 Gerardi Ioannis Vossii de Theologia Gentili, et Physiologia Christiana; sive de origine ac progressv Idolalatriæ, ad veterum gesta, ac rerum naturam, reductæ; deque naturæ mirandis, quibus homo adducitur ad Deum, liber I et II. Liber III et IV. Amsterdam apud Ioh. et Cornelivm Blaev, MDCXXXXI.

9 Voor de volledige titel zie no. 4453, n. 7.

10 Petter Spiring Silvercrona, resident en raad van financiën van Zweden in Den Haag.

11 Maria van Reigersberch bevond zich in Zeeland.

12 Voor de volledige titel zie no. 4459, n. 10.

13 Disqvisitio an Pelagiana sint ea Dogmata quæ nunc sub eo nomine traducuntur. Parisiis, Apud Gvilielmvm Pelé, viâ Iacobæâ, sub signo Crucis Aureæ. MDCXXXX; Ter Meulen-Diermanse no. 938.

14 Ter Meulen-Diermanse no. 950 (zie ook rem. 3). Voor de volledige titel zie no. 4543, n. 2.

15 Daniel Tresel, koopman te Rouaan.

16 Pieter de Groot.

[p. 131]

‘genere’ ponendum est ‘humano generi’, et quae etc. Numerus quoque ibi corrigendus ut sit 220 pro 210. Non longe a fine erratorum ponendum ‘Sabbathoth’ pro ‘Sabbatnoth’.

De consuetudine Parisiensi jam bis scripsi¹⁷ neminem esse, qui quicquam audierit de illo discrimine, penes institutum an penes alium reperta sit charta. Imo plerunque institutis eas servandas committi. Id omnes uno ore testantur.

Princeps elector¹⁸ captivus manet.

Vale cum parentibus, uxore, liberis, amicis.

Tibi obligatissimus frater
H. Grotius.

17 No. 4523; de andere brief ontbreekt.

18 Karl Ludwig van de Palts.

10 Martii 1640.

Si ita aut delicatus aut anxius est D. Vossius, vereor, ne in illas ad Decalogum plura inveniat non plane ad palatum eoque magis, quod ea tractatio ad argumentum, quo de scribit, propius accedat. De Lucano¹⁹ autem et poematis²⁰ quid erit et an Tacitus cum notis²¹ alicubi recuditur?

Haec ubi scripseram accipio a Corcellio totam editionem περὶ Ἀντιχρίστου satis nitidam, quanquam parvis literis. Restat, ut distrahatur liber et eruditorum advocata a nobis judicia intelligamus. Errata praeter ea, quae misi antehac in sequentibus haec notavi: p. 19, 1. 23: Σίμωνος; p. 26, linea ultima: אתעמש id est, ponendum mem pro he; p. 41, lin. 15: XX. C; p. 45, lin. 30: S, nempe ut majuscula satis litera Latinis scribitur. Adde p. 13. lin. 6: Iosephum; p. 25. lin. 18: Christo; p. 32, 1. 13: הארא; p. 48, lin. 29: Act. XVIII. 2; pag. 50, lin. 15: concessa; p. 53, lin. 11: dividetur. Sunt et minora, quae nihil opus erit annotari, sed si altera instituatur aliquando editio, debebunt corrigi: p. 17, lin. 20 delendum punctum post ‘turpitudinis’; ib. lin. 31 post ‘Augustinus’ coli nota pro puncto; p. 21, lin. 57 comma post servari, non post Evangelium; lin. 34: nota interrogationis post ‘ediderunt’; p. 32, lin. 24: ‘sed’ nempe minuscula; p. 40, lin. 32: ‘de’ nempe D minusculo; p. 44, lin. 32: Graeca; p. 53, lin. 28: post ‘Vandalio’ puncti nota. Etiam in p. 45: ΟϒΛΠΙΟΣ majusculis scribi debuit. Putem et rectius facturos fuisse Blavios, si nomen suum omitterent, ut quam minimo cum praejudicio legeretur liber. Velim autem quamprimum exempla in Angliam mitti et huc quaedam.

In primis pagellis nescio an hoc annotaverim: p. 8, 1. 8: ἑνὸς ϰαὶ ἀγνοίῳ; lin. 20: ϰαίτινας; lin. 21: εὐδαιμονίαν.

Miror me in catalogo librorum editorum in Belgica anno 1639²² invenire Lucanum

19 M. Annæi Lvcani Pharsalia, sive de bello civili Cæsaris et Pompeji Lib. X. Additæ sunt in fine Hvgonis Grotii notæ Ex binis antehac editis junctæ, auctæ, correctæ. Et Thomæ Farnabii in margine. etc. Amsterodami Apud Ioannem Blaeuw. A^o. MDCXLIII; Ter Meulen-Diermanse no. 430. Grotius sprak voor het eerst in 1637 over deze uitgave; zie dl. VIII, no. 3135, p. 374.

20 Hug. Grotii Poemata, omnia. Editio quarta. Lugduni Batav. Apud Hieronymum de Vogel. MDCXXXXV; Ter Meulen-Diermanse no. 5.

21 C. Corn. Tacitvs ex I. Lipsii Editione cum Not. et Emend. H. Grotii. Lvgdvni Batavorvm, Ex Officina Elzeviriana. Anno 1640; Ter Meulen-Diermanse no. 515.

22 Catalogvs Vniversalis. Hoc est Designatio Librorum, qui in Fœderatis hisce Belgii Provinciis, Anno Aeris Christiani MDCXXXIX, vel emendatiores & auctiores in lucem prodierunt. Dat is: Een vertoogh van de meeste Boecken / die in 't Jaer onses Heeren MDCXXXIX in dese Vereenighde Nederlanden / ofte gantsch nieuw / ofte verbetert ende vermeerdert / ghedruckt ende uytgegeven zijn, t'Amsterdam, By Broer Jansz, Boeckdrucker / woonende op de Nieu-zijds Achter-burghwal / inde Silvere Kan. 1640. Dit exemplaar bevindt zich in de Bibliothèque Nationale te Parijs, signatuur Q932. Grotius' Lucanus-uitgave staat er op p. 14 vermeld als ‘M. Annæi Lucani Pharsalia, sive, de bello Civili Caesaris & Pompeji lib. X. Ex emendatione V.C. Hugonis Grotii, cum ejusdem ad loca insigniora Notis. Quarum pars altera nunc demum prodiit. Accesserunt Variarum Lectionum Libellus; & rerum ac verborum Index Locupletissimus operâ Theodori Pulmanni & aliorum concinnati. Lugduni Bat. apud eundem [i.e. Jean Le Maire] in 8.’

[p. 132]

quasi nunc editum cum notarum mearum parte nunc primum prodeunte. At ea pars jam diu est, quod tibi dicata exiit²³. Cur decipiunt lectores? Et cur non potius, quod levi impendio fieri poterat, notas, ut volui, recudunt? quae haec est impostura? Velim scire, quot exempla edita sint τοῦ περὶ Ἀντιχρίστου. Deinde, qua forma Blavii parent edere annotata ad Novum Testamentum²⁴.

23 M. Annæi Lvcani Pharsalia: sive de bello civili Cæsaris et Pompeii Libri X. Ex emendatione V.C. Hvgonis Grotii, cum ejusdem ad loca insigniora Notis. Quarum pars altera nunc demum prodit. Accesserunt Variarvm Lectionvm Libellus; & rerum ac verborum Index locupletissimus, operâ Theodori Pvlmanni & aliorum concinnati. Lvgdvni Batavorvm, Apud Ioannem Maire, Anno 1626; Ter Meulen-Diermanse no. 425. Het Notarum pars altera dat aan Willem de Groot middels een ‘epistola dedicatoria’ dd. 1 augustus 1625 (Briefw. dl. II no. 997, p. 463) was opgedragen, werd toegevoegd aan de edities 1626 en 1627, resp. Ter Meulen-Diermanse nos. 425 en 428. Grotius doelt nu waarschijnlijk op de zgn. editie 1639 (niet in Ter Meulen-Diermanse; vgl. Briefw. dl. X, p. 631 no. 3). Zijn wrevel is alleszins begrijpelijk, daar een geheel nieuwe bewerking van zijn Notae eind 1639 voor druk gereed lag; vgl. de ‘epistola dedicatoria’ dd. 1 november 1639 (Supplementdeel); Jean le Maire weigerde echter deze Notae te drukken.

24 Voor de volledige titel zie no. 4499, n. 5.