Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 11

4572. 1640 maart 25. Van Willem de Groot¹.

Frater optime,

Heri cum filio Petro Lugduni Batavorum fui et, cum juvenem Cunaeum² disputantem audivissem, prius Salmasium³, deinde et Heinsium⁴ conveni. Neuter nobis de Commentatione περὶ Ἀντιχρίστου⁵ verba fecit; interea ex aliis intelligo illum aliquid meditari contra vocem ΟϒΛΠΙΟΣ et numerales in illa litteras, praecipue finalem⁶, hunc vero apud omnes depraedicare tuum id esse opus et orthodoxae sententiae adversari. Lugduni sane vix quisquam de auctore dubitat et eruditissimum esse scriptum nemo non judicat.

Rivetus⁷ ait sibi in manu esse commentarium super variis Apocalypseos⁸ locis, in quo aliquot capitibus ostenditur papam esse antichristum, a Molinaeo conscriptum⁹, quem jam hac occasione sit publicaturus.

Presbyteria hujus provintiae rem ad suum forum pertinere putant ideoque cognitionem de tota re habere; forte et acri censura notare librum parant.

Salmasius jam edit commentarium de Faenore trapezitico¹⁰, in quo Cloppenburgium¹¹ egregie perstringit, sed et ipse theologorum aculeos non evitabit et jam queritur eos in se incurrere velle, quod magistratum trapezitam faciat quodque aliquo loco scripserit, homines omnes ad perfectionem non contendere, forte nec debere¹².

Mairius¹³ jam occupatus variis editionibus iis absolutis Notas in Lucanum¹⁴ praelo subjicere cogitat.

1 Hs. Den Haag, ARA. Eerste afd. coll. Hugo de Gr. Aanw. 1911 XXIII no. 24. Eigenh. oorspr. Antw. op nos. 4552 en 4561; beantw. d. no. 4589.

2 Vermoedelijk Johannes Cunaeus (1617-1673), zoon van de taalgeleerde en jurist Petrus Cunaeus († 2 december 1638). Zijn theses heb ik niet kunnen terugvinden: de theses 1610-1654 ontbreken nagenoeg in het senaatsarchief; vgl. Molhuysen, Bronnen II, p. VII, en III, p. 283* n. 1.

3 Claude de Saumaise - Salmasius -, klassiek filoloog, hoogleraar in Leiden.

4 Daniel Heinsius.

5 Zie voor de volledige titel no. 4453, n. 2.

6 Vgl. Commentatio... de Antichristo..., p. 46 (ad Apocal. 13. 18); zie ook no. 4589 en n. 11.

7 André Rivet (1572-1651), hoogleraar theologie in Leiden en hofpredikant van Frederik Hendrik.

8 Het hs. geeft ‘Apaclypseos’.

9 Pierre Du Moulin (1568-1658), hoogleraar theologie in Sedan; André Rivet was getrouwd met zijn zuster Marie Du Moulin. Du Moulin schreef onder pseudoniem Hippolyti Frontonis Caracottæ Strigil adversvs commentationem Authoris Anonymi ad loca quædam Novi Testamenti quæ de Antichristo agunt, aut agere putantur. Amstelodami. Apud Ioannem Ianssonivm M.D.C.XXXX.

10 Dissertatio De Foenore Trapezitico, in Tres libros divisa. Claudio Salmasio Auctore. Lugduni Batavorum, Ex officina Ioannis Maire. MDCXL.

11 Johannes Cloppenburg had in het Nederlands over de woeker geschreven (zie dl. VIII, p. 130 en 292). In mei 1637 vertaalde hij zijn geschrift in het latijn, welke vertaling eerst in januari 1640 verscheen onder de titel Ioh. CloppenburgI de Fœnore et vsvris, Brevis Institvtio, Cum ejusdem Epistola Ad Cl. Salmasivm. Lvgd. Batav. Ex Officinâ Elseviriorum. MDCXL.

12 Vgl. Dissertatio De Foenore Trapezitico..., p. 338: Non igitur merebatur reprehensionem, quod scripsi, ad altiores virtutes non posse adspirare omnes, qui ad eas invitari videntur, nec posse omnes spiritales esse, sed nec debere.

13 De Leidse drukker Jean le Maire.

14 De nieuwe Lucanus-uitgave verscheen eerst in 1643 bij Blaeu (Ter Meulen-Diermanse no. 430); zie ook no. 4552 en n. 19, 22 en 23.

[p. 164]

Elzevirii¹⁵ Tacitum¹⁶ edunt eodem quo Senecam philosophum edidere¹⁷ charactere sane eleganti eique operi jam ultra dimidium perducto paucis septimanis finem se imposituros promittunt; quare si tuas Notas mittere velis, facies ipsis rem gratissimam.

Typographus, qui poemata tua recudit¹⁸, rogavit, ut et nova sibi dentur, promittens se praepositurum, quam voluerimus, praefatiunculam; sed hoc an tibi placiturum sit, dubito.

Commentarius de Fide et operibus¹⁹ jam fere est absolutus, ut nobis indicavit Corcelius²⁰, qui notas ad Decalogum²¹ petiit, quas illi cras mittemus.

Parens noster, qui jam aliquot annos herniosus fuit, nunc etiam in inguine ulcus purulentum accepit, ex quo jam decumbit, cum hodie et febricula accessit, quare praeter chirurgum etiam medicum cras advocabimus. Uxorem²² cum minore filio²³ bene ad nos rediisse laetor.

Errata, quae nuper misisti²⁴, accepi; novas editiones Apologetici²⁵, de dogmatibus Pelagianis²⁶ et de Veritate religionis Christianae²⁷ expectabo. Vossium²⁸ puto offensas theologorum, quas semel expertus est, metuere, forte et protestantibus odiorum in papam causas adimi aut minui nolle.

Quod de catalogo librorum anni 1639 scribis²⁹, quid sit et unde ortum duxerit, nescio.

Quingenta tantum περὶ Ἀντιχρίστου exemplaria excudit Blavius³⁰; notata in Evangelia³¹ omnino in folio edi debebunt.

Tibi obsequentissimus frater
Guilielmus Grotius.

15 Abraham en Bonaventura Elzevier.

16 C. Corn. Tacitvs ex I. Lipsii Editione cum Not. et Emend. H. Grotii, Lvgdvni Batavorum, Ex Officina Elzeviriana. Anno 1640; Ter Meulen-Diermanse no. 515.

17 L. Annæi Senecæ Philosophi Opera omnia; Ex ult: I. Lipsii emendatione: et M. Annæi Senecæ Rhetoris quæ exstant; Ex And. Schotti recens. Lugd. Batav. Apud Elzevirios. 1640 ...Tomus Secundus... Tomus Tertius. Lugdun. Batavor. Ex Officina Elseviriana, MDCXXXIX.

18 De Leidse drukker Hieronymus de Vogel bezorgde in 1639 de tweede editie van Grotius' Poemata, zonder toestemming van Grotius of Willem de Groot; zie Ter Meulen-Diermanse no. 2 (Briefw. dl. X, register i.v.).

19 Zie voor de volledige titel no. 4453, n. 4.

20 Etienne de Courcelles.

21 Zie voor de volledige titel no. 4453, n. 7.

22 Maria van Reigersberch had een reis gemaakt naar Zeeland.

23 Diederik de Groot.

24 No. 4552.

25 Zie voor de volledige titel no. 4459, n. 10.

26 Disqvisitio an Pelagiana sint ea Dogmata quæ nunc sub eo nomine traducuntur. Parisiis, Apud Gvilielmvm Pelé, viâ Iacobæâ, sub signo Crucis Aureæ. MDCXXXX; Ter Meulen-Diermanse no. 938.

27 Hvgo Grotivs De veritate religionis Christianæ. Editio Nova, additis annotationibus in quibus testimonia. Parisiis, Sumptibus Seb. Cramoisy, Typographi Regij. MDCXL. Cvm privilegio regis; Ter Meulen-Diermanse no. 950.

28 Gerardus Johannes Vossius, hoogleraar te Amsterdam.

29 No. 4552.

30 Dr. Johan Blaeu en Cornelis Blaeu.

31 Hvgonis Grotii Annotationes in libros Evangeliorvm. Cum tribus tractatibus & Appendice eo spectantibus. Amsterdami, Apud Ioh. & Cornelivm Blaev. MDCXXXXI; Ter Meulen-Diermanse no. 1135.

Raptim. Hagae, XXV Martii 1640.

Smoutius³² hodie hic publicam concionem habens multa stulte dixit, inter alia et librum de arte amandi allegavit non illum Ovidii, sed Solomonis³³ a se designari dicens;

32 De contraremonstrantse predikant Adriaen Jorissen Smout (± 1580-1646); hij was in 1630 wegens zijn felle preken Amsterdam uitgezet.

33 Bedoeld zijn resp. Ovidius' Ars amatoria en het Hooglied.

[p. 165]

praecipue vero debacchatus est in tolerantiam remonstrantium rogans auditores, ne unquam vellent committere, ut ecclesia et politia in illum recidat locum, quo ante annum 1618 fuerit.

Postquam haec scripseram, tuam accepi epistolam³⁴ cum erratis in commentario περὶ τοῦ Ἀντιχρίστου et impressis de Veritate Christianae religionis erratis, pro quibus et reliquis in litteris contentis grates ago et proxime respondebo.

Habet et Rivetus commentarium Schotti senatoris in Apocalypsim³⁵, quo quid facturus sit, nescio.

34 No. 4561.

35 Mr. Apollonius Schotte († 1639), pensionaris van Middelburg, raadsheer in de Hoge Raad. Deze commentaar is niet teruggevonden.

Adres: A Monsieur Monsieur Grotius, Ambassadeur de Suède, A Paris.

In dorso schreef Grotius: 25 Martii 1640. W. de Groot.

En boven aan de brief: Rec. 3 Aprilis.