Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 6

2343. 1635 november 8. Aan A. Oxenstierna⁵.

Literas Sublimitatis Tuae 10 Septemb. vet. cal. accepisse me scripsi tum pridie cal. nov. tum ipsis iisdem cal. secundum nov. calend.⁶.

Ut jussa implerem, optimum factu judicavi a cardinali⁷ incipere, quem Ruellae vidi 3 die Nov. ex eodem novo cal. Dixi de acceptis literis et quae iis

5 Gedrukt Epist., p. 194; Oxenst. Skrifter 2. afd. II, p. 113. Wellicht tesamen met o.a. nos. 2309, 2328, 2333 en 2359 beantw. d. no. 2412.

6 In zijn brief van 1 november (no. 2333) heeft Grotius de ontvangst van Oxenstierna's schrijven dd. 20 september (no. 2282) bericht; in zijn brief van 31 oktober (no. 2328) berichtte hij - ten tweede male - de ontvangst van no. 2262 dd. 2 september.

7 De Richelieu.

[p. 325]

continebantur, ordine omnia de electore Brandeburgico¹, de civitate Brunsvicensi, de Beauregardio², de Aysema³, de statu rerum cum Saxone⁴, de Tuae Sublimitatis ad Mecklenburgicum⁵ literis. Addebam credere me jam pleraque intellecta per Nortaei⁶ literas; eas ajebat nondum venisse. Suartzenburgico juveni⁷ dicebat literas advenisse, quae Brandeburgicum dicerent pacem sub conditionibus fecisse: inter eas esse, ut et Galliae et Sueciae satisfieret. Dicebam ex literis ipsius, quarum exemplum sicut vellet me traditurum, apparere eum pacem fecisse nullis conditionibus. Quae a Tua Sublimitate suggesta fuerant plurima, ea referebam, non putasse eum morari pacem debere. Sed suo tempore posse commendari, et de iis agi cum Saxone electore.

Omnibus intellectis cardinalis multa de religione foederum: exempla praecedentium culpam levare non tollere; nulla necessitate cogi quenquam, ut turpia faciat. Quae dicerem eo pertinere, ut discedatur ab iis, quae Compendii convenerant⁸. Legationem mihi injunctam pessime injunctam, unde nihil nisi dedecus sperari posset, purgandi malam fidem primum contra Parisiensia pacta⁹ nunc contra recentiora.

Haec non uno tractu sed saltuatim dicenti respondi ad singula. Tolerasse Tuam Sublimitatem communis rei causa plura quam quisquam esset toleraturus: perstare solum desertum ab omnibus circum sociis, imo totidem prope hostibus circumdatum. Ne nunc quidem eam definiisse, quid faciendum esset in summis difficultatibus. Tam diu me promissam pecuniam exigentem profecisse nihil; potuisse sociorum nonnullos forte retineri, si ad Sueciae laborem accessisset regis¹⁰ auctoritas. Toties postulatam a me legationem regiam in eas partes serius venire, quam publica utilitas ferebat. Tamen nihil Sublimitatem Tuam aluid quam ostendere, quam in malo statu res esset, ut de remedio, si quod inveniri posset, cogitaretur. Paratam Sublimitatem Tuam ad communicanda consilia sive per Sanctichaumontium¹¹, sive quocunque modo rex vellet. Fecisse semper Sublimitatem Tuam, quod viri et boni et generosi esset officium, habituram et nunc officiorum accuratam rationem.

Ille de remedio nihil: obtendi haec, ut seorsim pax fieret. Fecisse similiter landgravium¹². Ea occasione omnium protestantium nomen involvit in malae fidei crimen; inde satis esse, unde non tantum foedera ipsorum in posterum caveantur, sed et cognoscatur religionis pravitas.

Dixi apud aequos hactenus malae fidei notam inustam fuisse concilio Constantiensi¹³ ejusque approbatoribus. In protestantium parte praeter vetera exempla

1 Georg Wilhelm, keurvorst van Brandenburg.

2 Voor de heer van Beauregard zie no. 2144, p. 24 n. 9.

3 Foppe van Aitzema, resident van de Republiek te Hamburg.

4 Johann Georg, keurvorst van Saksen.

5 Adolf Friedrich, hertog van Mecklenburg-Schwerin.

6 Nortaei is een verschrijving voor Rortaei: Claude de Salles, baron de Rorté, Frans gezant in Duitsland en Zweden.

7 Georg Ludwig, zoon van Adam, graaf van Schwartzenberg.

8 In april 1635 tussen Frankrijk en Axel Oxenstierna namens Zweden gesloten.

9 In september-oktober 1634 gesloten tussen Lodewijk XIII en Oxenstierna's vertegenwoordiger Jacob Löffler; vgl. V, p. 327 n. 9 en p. 460 n. 8.

10 Lodewijk XIII van Frankrijk.

11 Melchior Mitte de Miolans, markies van St. Chaumont.

12 Wilhelm V, landgraaf van Hessen-Kassel.

13 Het concilie van Constanz werd gehouden van 5 november 1414 tot 22 april 1418.

[p. 326]

constantiae bonaeque fidei specimina non exiguum Sublimitatem Tuam praebere tot malis invictum addidi et ducem Bernhardum¹, quod eum scirem plurimi fieri.

Polonicam pacem² pro magno beneficio imputanti atque inde imminuenti pacis cum Caesare³ necessitatem dixi primum incertam esse pacem, quamdiu probata non est; deinde ut rata sit, magno constituram Suetiae concessa Prussia, quae et regnum tegeret et pecunias rebus in Germania gerendis necessarias subministrasset hactenus.

Ad hoc commotior requirebat prudentiam, id quod pro magno beneficio accipiendum esset tam ingrate interpretantis.

Cum dicerem sequi me mihi mandata, in eos, qui mandassent, vertebat orationem. Viros sapientes fuisse Lagardium⁴, magnum thesaurarium⁵, atque alios, qui pacem istam fecissent. Id non negavi neque putare me factum quicquam inconsulta Tua Sublimitate. Nimirum viros sapientes cedere saepe amicorum consensui. Non mirum igitur, si etiam cum Suetiae damno mos gestus esset Galliae, Angliae, Batavis.

Illo regerente Sublimitatem Tuam id dolere ob amissa sua commoda, respondi Prussiam propriam fuisse Sublimitatis Tuae praefecturam neque mirum optasse quam ipso allaborante Suetia provinciam acquisiisset, eam diu manere indicium sui pro patria laboris.

Talis argumenti sermonibus mutatis aliquamdiu ad postremum velut ex aestu se recipiens dicebat suum nihil esse nisi audire. Nolle pronuntiare se, priusquam appareret, quid ageretur.

Cum repetiissem post tam longam patientiam ne nunc quidem omissuram quicquam Sublimitatem Tuam, quod virum bonum ac fortem deceret: nihilque malle quam ut urgentibus malis medicina inveniretur, mihi vero dolere, quod non daretur mihi laetiora nuntiare, discessi. Exeunti obvius ut nuper fuit Masarinus⁶, de pace credo acturus, ad quam invitari se dixerat cardinalis.

De eo negotio colloquia Itali ajunt Genuam transferri, quo propior pontifex⁷ res suo ex usu dirigat.

Quinto die Nov. novi itidem calendarii apud S. Germani a rege auditus narravi omnia, quae literis Tuae Sublimitatis 23 et 30 Iulii, 23 Augusti, 10 Septemb. vet. cal. continentur⁸. De Saxone, de Lunemburgico⁹, de edicto milites avocante, de meis hic ad obtinendam, quae promissa fuerat, pecuniam irritis laboribus, de legatione toties postulata; ibi rex interfatus missum dixit Sanctichaumontium. Pergens ostendi sero venturum, cum jam nemo esset, qui retineri posset in foedere post Lunemburgicum et Mecklemburgicum, jam et electore Brandenburgico Saxonem secuto ipsaque civitate Brunsvicensi. Cum Prussia auferri omne id, unde militi stipendium inveniri solebat: itaque dilabi militem. Fecisse Sublimitatem

1 Bernhard, hertog van Saksen-Weimar.

2 Op 12 september 1635 was te Stuhmsdorf een bestand voor 26 jaar gesloten tussen Zweden en Wladislas VII (IV) van Polen.

3 Ferdinand II.

4 Jacob de la Gardie, Zweeds maarschalk.

5 Gabriel Bengtsson Oxenstierna.

6 Giulio Raimondo Mazzarini (Jules Mazarin), extra-ordinarius nuntius in Parijs.

7 Urbanus VIII.

8 Resp. nos. 2215, 2229?, 2262 en 2282.

9 Georg, hertog van Braunschweig-Lüneburg.

[p. 327]

Tuam plus quam facturus fuisset in tot adversis quisquam alius; neque nunc quicquam constituisse certi, sed voluisse gravissimas difficultates ipsi ex vero proponi, si quod forte reperiret remedium. Ad haec ille nihil aliud quam accusare Germanos, quorum saluti non suis rebus consulens ipse tantos fecisset sumtus armaque sumsisset deserti foederis. De remedio nullum verbum.

His ante meridiem actis rex brevi prandio refectus cardinalem Ruellis adiit. Ita enim nunc factitatum ab aliquo tempore, ut non cardinalis ad regem, sed rex ad cardinalem veniat. Credo, quod id vitae cardinalis tutius judicetur, qui apud se custoditus, alibi magis futurus sit obnoxius inimicorum insidiis.

Die 14 Novemb. secundum idem nov. cal. vidi Britannicum legatum¹. Is principem Palatinum² dicebat in Angliam ire. De Franquendalia, essetne salva necne, - ipse Ponica³ qui mihi amissam affirmaverat, negavit postea - dubius haerebat. De Polono rege⁴ credebat quidem eum Imperatori⁵ non amicum, quod is ad fratrem⁶ regnum perferri praeoptasset, sed auctoritate episcoporum in illo regno potentium impediri, quominus sublevet protestantes. In Hollandiae partibus ad indutias spectare partem maximam et jam colloquia in id instituta.

Cum opponerem foederis Gallicani vinculum, dicebat suspectas illis esse pontificiorum nuntiorum⁷ de pace machinationes; praesertim quod omnia illa consilia clam se haberentur. In Gallia existimabat eam esse nobilitatis et plebis alienationem animorum ab hoc bello, ut nova onera imponi a periculo non sit abfuturum.

Tum ex ipso tum ex Italis disco de Valentia capienda spem labascere, Sabaudo⁸, cujus cunctatio rem corrupisse creditur, contra Crequiacum⁹ accusante, quod contra quam ipse suaserat huic se obsidio implicasset. Quo in loco res sint cis Rhenum ex binis Thuani¹⁰, quas mitto, literis intelligi poterit. Illud praeterea multis auctoribus disco, Galassii¹¹ copiarum partem grassari apud Langres, oppidum Burgundiae Gallicae.

Ponicam intellexerat Anglus praesentia accipere centum millia scutatorum: promitti quotannis ejus quadruplum, quae ipse in majus ut fama frueretur, extulerat.

Castilionaei¹² reditus ex Picardia exspectatur, re acta nulla ob impares hosti copias. Ransovii¹³ copiae multum nudantur fuga militum.

1 John Scudamore.

2 Karl Ludwig; vgl. no. 2317, p. 285 en n. 3 aldaar.

3 Tobias von Ponikau, raad en gezant van Bernhard van Saksen-Weimar.

4 Wladislas VII (IV).

5 Ferdinand II.

6 Johan Casimir, broer en - in 1648 aant. - opvolger van Wladislas.

7 In Parijs de ordinarius nuntius Giorgio Bolognetto en de extra-ordinarius Mazzarini en in Wenen Malatesta Baglioni.

8 Vittorio Amedeo, hertog van Savoye.

9 Charles Créquy de Blanchefort de Canaples.

10 François Auguste de Thou.

11 Matthias, graaf Gallas, bevelhebber van Ferdinand II.

12 Gaspard de Coligny, graaf van Châtillon.

13 Josias, graaf van Rantzau (1609-1650), Deen van geboorte; hij diende achtereenvolgens in het leger der Staten, van Zweden en van Frankrijk; in april 1635 was hij met de Zweedse rijkskanselier Axel Oxenstierna naar Parijs gekomen. Op 30 juni had de Franse koning hem verheven tot de waardigheid van maréchal de France.

[p. 328]

Mitto simul quae ex Italia scribuntur et rumores, quibus hujus civitatis vulgus pascitur, et literas a Tiguro, quibus inclusa sunt quaedam a Constantinopoli venientia.

Cum autem et quamprimum et quam certissima via putarem certiorem faciendam Sublimitatem Tuam de his, quae a rege et cardinali responsa essent, misi cum his literis et earum accessionibus filium meum¹, cujus conspectus, ut spero, eam memorem faciet rerum mearum, ne supra quam res meae ferunt erogatione premar. Dum heic sum et tanta decori causa impendia facienda habeo, nihil accepi praeter illud trimestre, quod jam ante adventum meum debebatur. Quod ipsum vix precando obtinui. Interim deberi coepere duo trimestria. Magna fuerunt itinerum impendia. In idem tempus incidit supellectilis pro dignitate comparatio. Ulterius erogationem facere non queo; et quam feci hactenus, non feci sine magno meo incommodo. Spem, quam dat interdum Bulionius², fallere jam toties, et nunc etiam minus est, quod speretur, cum voluerit Sublimitas Tua me ea nuntiare, quae metum illis injiciunt, ne seorsim armis se subtrahat Tua Sublimitas. Si qua praeterea in re usus esse aliquis filii mei poterit, erit id mihi longe gratissimum.

Haec postquam scripseram die 7 legatum vidi Venetum³: is mihi confirmavit quod eodem die per unum e suis mihi legatus Anglicus significaverat, introductis per clam emissum militem in Valentiam cum rebus aliis, tum funibus ad musquettarum usum necessariis abiecta ab obsedentibus spe capiendi oppidi, discessum inde: et Parmensem⁴ in agrum Sabaudicum abduxisse quod ipsi restabat militis. Nisi cum vere novo redeat fortuna melior, non erunt extra periculum tam Parmensis quam Mantuanus⁵.

Ex eodem Veneto didici Rohanio⁶ per Closelium⁷ ab Hispano⁸ oblatum regia matre⁹ pararia, principatum Vallis Telinae et Rhaetiae sibi nihil aliud postulante Hispano quam jus transeundi et ut religio utraque pari jure uteretur ipso Rohanio multum rogato, ut se ad romanensem transferret: addito perlatam et fratri ejus Subisio¹⁰ pecuniam, ut ex Anglia in Gallia transmitteret et commotis ibi protestantibus statum Galliae turbaret.

Rex et cardinalis omnibus praedicant se in armis perstituros, donec pax communis pariatur. Utinam qui sub illis res curant eandem magnitudinem animi et, qualem res exigunt, fidem ostenderent.

Deus prosper adsit et imprimis Tuae, Excellentissime Domine, Sublimitati.

Sub vesperam 8 Novemb. nov. cal. Anni 1635.

1 Cornelis, Grotius' oudste zoon.

2 Claude de Bullion, surintendant des finances.

3 Alvise Contarini di Nicolo.

4 Odoardo Farnese, hertog van Parma.

5 Carlo Gonzaga, hertog van Mantua.

6 Henri, hertog van Rohan.

7 Louis Clausel, sieur van La Roche; zie over hem no. 2291, p. 245 n. 3.

8 Philips IV.

9 Maria de Medici; zij verbleef in de Zuidelijke Nederlanden.

10 Benjamin de Rohan, seigneur van Soubise; zie no. 2341, p. 323 n. 1.

Adres: Axelio Oxenstiernae, Sacrae Reg. Maj. Regnorumque Sueciae Senatori et Cancellario.