Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 2

642. 1621 Mei 14. Aan N. van Reigersberch⁶.

Ternis tuis literis, Frater merito charissime, quas scripsisti 4, 5, et 28 Aprilis pariter respondeo. Ac primum scire te volo summam tuam pro rebus meis curam semper mihi pergratam fuisse et nunc pergratissimam. Oro te quantum possum, quanquam hoc ipso scio opus non esse, ne in hoc tam pio officio defatigeris: cui vicem Deus rependet. De meis rebus ex literis, quae postea ad amicorum manus pervenerunt, nonnihil intellexeris. Certi nihildum habeo, spei abunde. Res Galliae adhuc inter pacem bellumque dubiae fluctuant. Sed hoc incertum pauci dies diriment. Societatem et amicitiam suam Rex nostris eo liberalius obtulit, ne si ad bellum res hic vergeret adversarii sui ex nostris partibus ope iuvarentur. Et Legati⁷ vicissim liberaliter polliciti sunt operam se daturos, ut ea, de quibus Rex querebatur, in posterum cessent. De Arsenio⁸ dixerunt Regios ministros sollicitos non esse debere, quando ille domi invidia atque odio multorum laboraret,

6 Gedrukt Epistolae p. 56.

7 Zie p. 42 n. 1.

8 François van Aerssen.

[p. 75]

ideoque in Republica parum posset. Antequam foedus renovetur, diligenter explorabuntur animi et nostrorum et Britannorum; nec quicquam temere fiet. Principis Palatini¹, ut primi processus suspecti hic fuerant, ita nunc adversa miserationem hic movent, et metum ne plus aequo invalescat Austriaca potentia: ita ut pro pace Germaniae arbitrer non minus laboraturos esse Gallos, quam ipsum Palatini socerum qui pacis spem ferme omnem corrupit, pacis studium nimium praeferendo. Pro patriae interna quiete ego non desinam vota concipere; nam profecto sine eximio quodam Divini Numinis beneficio vix id bonum sperari potest, adeo omnia contra facta sunt quam fieri oportuit. Ultionis omnem cupiditatem partim abieci, partim abiicio quotidie, non ignarus haud alium affectum magis pugnare cum Evangelicis praeceptis. Rem gratissimam feceris, si schedas omnes meas diligentissime colligas, ita ut nihil desiderem. Atque utinam ipsum te videre liceat! ut coram de rebus meis deliberemus; quod si negotia tua non ferunt, tamen nisi intellecto consilio tuo nihil magni aggrediar. Quae a populari meo² desiderari scribis, effecta dabo, simul Hagae te esse cognovero. Sed et hoc me mone, an quam fratri Davidi³ dederam σϰυτάλην⁴ acceperis: deinde an ea placeat, an alia uti malis, quam primis literis poteris transmittere. De honore tibi quondam publicis suffragiis delato nihil est hoc rerum statu, quod sperari debeat, neque tamen deerunt qui sperare te iubeant. Iudicium de bonis a nobis intentatum quiescat nonnihil; suum interim promoveat Hogerbetius, cui argumenta nostra suppeditari aequum et ex usu censeo. Velim ad me mitti exemplum literarum, quas ad Ordines et Principem scriptas⁵ tradidistis, quia hic Langeracensis⁶, nescio cur,......................⁷ rumorem mihi noxium spargunt et qui mihi accelerandae defensionis necessitatem augebit.

Historia nostra⁸ ita perscripta nondum est, ut quicquam eius edi cum gloria possit; nam ex quo Reipublicae negotia interius inspexi, tempus emendandi atque

1 De z.g. Winterkoning, Frederik V van de Palts, schoonzoon van Jacobus I. Zie I p. 217 n. 8.

2 Popularis meus, ook in n^o. 645; zie p. 80 n. 2. Waarschijnlijk wordt Frederik Hendrik bedoeld, die in de brieven van Nicolaas van Reigersberch onder den schuilnaam ‘Landsman’ voorkomt. Hetgeen de ‘popularis’ begeert, zal de bij n^o. 649 afgedrukte Nota zijn.

3 David van Reigersberch, zie I p. 143 n. 2. Hij was blijkbaar te Parijs geweest.

4 De stok, die bij de Spartanen gebruikt werd voor het geheimschrift, heet σϰυτάλη; hier het cijfer voor het geheimschrift.

5 N^o. 622 en n^o. 626.

6 De gezant te Parijs, Van den Boetzelaer van Langerak, had in een brief aan de Staten-Generaal van 30 April 1621 geschreven, dat Grotius aan eenigen uit den Raad des Konings gezegd had, dat hij aan de Staten-Generaal vergiffenis voor zijn ontvluchting had gevraagd, en beloofd had zich voortaan naar den wil der Staten te gedragen. Men vindt de passage uit dien brief o.a. bij Brandt, Leven I p. 271; bij Rogge, de Verantwoording van Hugo de Groot in Bijdragen Vaderl. Geschiedenis 3e R. VII (1893) p. 94, en bij den brief van Maria, hierachter n^o. 647. Het verhaal ging weldra door het geheele land en werd ‘als een buitengewone tijding in de couranten gedrukt’. Grotius schreef daartegen een korte verdediging, een vliegend blaadje, in het Fransch en in het Latijn, die ook in het Nederlandsch vertaald werd als: ‘Stuytinghe van een tastelycken loghen, al heymelijck gesonden uyt Vranckrijck’, 1621 (Knuttel 3255: Rogge 430). Exemplaren van de Fransche en Latijnsche edities zijn tot heden niet bekend.
Volgens Rogge l.l. p. 93 zou Grotius het eerste bericht van Langerak's brief gekregen hebben in een ‘nu verloren.... brief van Maria van begin Mei’. Ik meen dat Rogge zich vergist zie mijn aanteekening p. 33 n. 1.

7 Opengelaten in de uitgave. Vul aan: ‘et Arsenius’; zie p. 69 n. 4.

8 Over de Historiae zie I p. 40 n. 4.

[p. 76]

augendi mihi defuit. De domicilio meo quin Lutetiae sit futurum, nullas video dubitandi causas. Si quae chartae ad innocentiae nostrae tutelam pertinentes quam primum submitti mihi possent, multum id valeret ad levandum exsilii et otii taedium. Ut aliquid tale adornem¹ extra periculum est, et in omnem eventum utile. De editione postea videremus. Sed quae in carcere confuse tractaveram, possem nunc distincte et additis probationum subsidiis disponere. Neque scio an in futurum tam laxo usurus sim tempore.

Haec postquam scripseram, vidi Praesidem Ianninum, qui et ipse putabat scribendum aliquid ea de re et quidem dum recens mihi rerum memoria: sed de editione petendum a tempore consilium.

Multi hic verentur ne Reipublicae nostrae Praesides, metu belli ob mala interna, sub nomine Germanici Imperii, aut simili velamento patiantur se retrahi sub imperium Austriacae domus², Britanno annuente, tum ut matrimonium adeo expetitum³ obtineat, tum ut ...............⁴. Legatus Archiducum, qui hic fuit, ait Regem Hispanum inducias nolle: neque bello abstenturum, ni pax perpetua fiat cum aliquo in Austriacam domum obsequio. Ego vero spero esse apud nostros plus cordis atque consilii, quam ut quicquam admittant libertati damnosum.

Rex Caesaroduni Turonum exortos motus quinque hominum supplicio capitali, tredecim aliorum captivitate compescuit. Atque ibi quidem in Romanenses exercita severitas. At Diepae inque maritimis oppidis arma Reformatis demta, unde magnus passim congregum motus, Lutetiae maxime, quanquam pro quiete publica gnaviter laborante Magistratuum urbanorum cura. Salmurii admissus a Plessiaco Rex nunc ultra tendit: credunturque iam eques et cohortium vis ad claudendam terra Rupellam missa: mari autem idem facturas naves, quae sub Neversio⁵ in Peloponnesum itare composito rumore iactabantur. Imperator dicitur ferociter victoria uti, nec sine periculo novi discriminis: iamque in Silesia resurgere partes. In Hungaria emtos Gaboris amicos ipsius in pernitiem, ipsoque vix elapso ducum primos Imperatori traditos. Haec sunt quae hic feruntur. Tuas avide exspectabo, measque res tibi commendatissimas esse confidam. Vale mi frater, et matrem, fratres, sorores, cognatos, amicos saluta, nominatim Borelios et Bellimontium⁶. 14 Maii 1621. Lutetiae.

Tuus
H. Grotius.

1 Grotius denkt hier blijkbaar reeds over het geschrift, dat in 1622 onder den titel: ‘Verantwoordingh van de wettelycke Regieringh van Hollandt ende Westvrieslandt’ uitkwam; in het Latijn ‘Apologeticus eorum qui Hollandiae Westfrisiaeque ... praefuerunt’ (Rogge n^o. 89-98). Voor de geschiedenis van dit belangrijke geschrift zie het p. 75 n^o. 6 geciteerde artikel van Rogge. De daar naar de handschriften aangehaalde brieven worden hier thans voor het eerst uitgegeven. De Verantwoording werd in het Nederlandsch geschreven en door Grotius zelf in het Latijn vertaald, blijkens zijn brief aan Du Maurier van 25 Febr. 1622; n^o. 723. De Latijnsche vertaling verscheen echter eerder; zie o.a. n^o. 794.

2 Zie n^o. 648.

3 Het huwelijk van den Prins van Wales met een Spaansche infante.

4 In de uitgave opengelaten.

5 De hertog van Nevers.

6 Jan en Willem Boreel en Simon van Beaumont.