Algemeen letterkundig lexicon

intermedialiteit

Etym: Lat. inter = tussen; medium = het midden.

Begrip dat populair werd in de literatuurwetenschap en de culturele studies vanaf de jaren 1990. De term is vrij vaag. Hij benadrukt impliciet het belang van de materialiteit van kunst (geen tekst zonder fysiek medium: trillingen van de lucht, schrifttekens, signalen op een beeldscherm, enz.) en benoemt daarbij het algemene principe dat teksten zich zelden ‘binnen’ een enkel medium situeren. Zo kunnen teksten bijv. resulteren uit de transpositie van het ene medium naar een ander (bijv. adaptatie of novelisatie), verschillende media met elkaar combineren (opera, Gesamtkunstwerk, totaaltheater, happening, enz.), bepaalde technieken of procédés uit een ander medium imiteren (bijv. contrapunt in een roman), een ander medium als thema gebruiken (bijv. een roman over schilders, zoals in sommige kunstenaarsromans), enz.

Het concept ligt in het verlengde van een lange traditie van interartistiek comparatisme, waarbij men op zoek ging naar verwantschappen tussen bijv. woordkunst en schilderkunst (ut pictura poesis). De meeste onderzoekers van intermedialiteit tonen evenwel bijzondere belangstelling voor de technologisering van de communicatie vanaf de periode van het modernisme en voor de spectaculaire gevolgen (mediatisering) van de digitale revolutie wat betreft het vervagen en het vermengen van genres en media, en de creatie van nieuwe genres en media (bijv. computergames als een nieuwe manier om verhalen te genereren en te beleven).

Een deel van de populariteit van de term kan men toeschrijven aan zijn analogie met intertekstualiteit, een term met gelijkaardige structuur die eveneens het idee van grensoverschrijding en onbepaaldheid suggereert. Daarnaast was de term ook geïnspireerd door de term intermedia, in de jaren 1960 geïntroduceerd door de Engelse-Amerikaanse schrijver en kunstenaar Dick Higgins om te verwijzen naar genre- en mediumoverschrijdende fenomenen als visuele poëzie en happening.

Zie ook multimodaliteit.

Lit: I.O. Rajewsky, Intermedialität (2002) • M. Pennacchia Punzi (red.), Literary intermediality: the transit of literature through the media circuit (2007) • M. Grishakova (red.), Intermediality and storytelling (2010) • G.J. Dorleijn, 'Literaire muziek. Een demonstratie van een "intermediale" lectuur voorafgegaan door enkele opmerkingen over intermedialiteit' in Frame 23 (2010), 2, p. 19-35.

interludium zie entr'acte

intermezzo zie entr'acte