Algemeen letterkundig lexicon

novelisatie

Etym: Am. novelization = omwerking tot roman (novel).

Een novelisatie is de omzetting van een film in een roman, meestal, maar niet noodzakelijk, op basis van de laatste versie van het scenario. Enigszins veralgemenend kan men stellen dat zowat elke succesvolle Hollywoodfilm die niet op een bestaand boek is gebaseerd, een dergelijke ‘vertaling’ krijgt, hoewel er ook voorbeelden zijn waarbij films die zelf reeds teruggaan op een roman, gehernoveliseerd worden (bekende gevallen zijn Oorlog en vrede en J’irai cracher sur vos tombes).

Gezien de commerciële achtergrond van vele novelisaties is het genre weinig bekend bij het gecultiveerde publiek en blijven er zeer veel misverstanden over bestaan. Zo o.m. de stelling dat novelisaties een erg recent, typisch Amerikaans en paraliterair genre zouden zijn. Novelisaties zijn nl. bijna zo oud als de cinema zelf. Reeds in de jaren 1910 werden meerdere serials, natuurlijk ook in feuilletonvorm, ‘herschreven’ en sindsdien is de stroom van novelisaties niet meer opgehouden. Ook het ‘typisch Amerikaans’ moet worden genuanceerd. Novelisaties vindt men in elk taalgebied met een eigen filmtraditie en -productie terug. Vele films uit de Franse Nouvelle vague bijvoorbeeld werden genoveliseerd, van A bout de souffle tot Les 400 coups. En wat ten slotte het paraliteraire karakter betreft: meer dan eens hebben novelisaties grote literaire ambities en kwaliteiten. Het grootste misverstand bestaat er echter in dat men het genre als een ‘omgekeerde adaptatie' beschouwt. De weg van film naar boek is namelijk een heel andere dan die van boek naar film. Om auteursrechtelijke redenen krijgt de novelisator normaal niet het recht af te wijken van het filmscript, omdat de roman meestal moet dienen ter ondersteuning van de promotiecampagne voor de film. Bovendien worden vele novelisaties reeds gemaakt voor de film zelf is afgerond en de brontekst is dan ook niet visueel maar eerst en vooral verbaal (vorm van intralinguale vertaling of rewording).

In landen of taalgebieden met een kleine filmproductie en een kleine afzetmarkt, maar ook elders, focust het genre zich vooral op het medium televisie. Vele soaps en dramareeksen worden om commerciële redenen gretig genoveliseerd. Dat dit gewoonlijk onder schuilnaam gebeurt, houdt verband met de lage status die het genre over het algemeen toebedeeld krijgt.

Lit: J. Baetens & M. Lits (red.), Novellisation. Du film au livre. From film to novel (2004) • J. Baetens, La novellisation: du film au roman (2005).

Nouvelle Critique

novelle