Algemeen letterkundig lexicon

theaterwetenschap

Overkoepelende discipline van de diverse wetenschappelijke benaderingen van het verschijnsel theater. Het object van de theaterwetenschap in ruimere zin is de theatraliteit, d.w.z. het theatraal-zijn van bepaalde handelingen, gedragingen en hun codes. Het object van de theaterwetenschap in engere zin is de theatervoorstelling in al zijn constituerende elementen: zowel het speelbare gegeven als de presentatie daarvan in een plurimediale opvoering en tenslotte het publiek. Aldus bestudeert ze uiteenlopende fenomenen als drama, mime, cabaret, circus, performance-2, poppenspel, dans, ballet, opera, muziekdrama en voor vele theaterwetenschappers ook hoorspel, televisiespel en film (zie scenario).

Het theater kan bestudeerd worden vanuit systematisch of historisch standpunt. De historische theaterstudie beschrijft en onderzoekt de evolutie van het theater of van een van de constituerende elementen ervan (bijv. geschiedenis van de scenografie, van het drama, van de theaterarchitectuur, enz.). De systematische theaterstudie houdt zich bezig met theorievorming omtrent de drie constituerende elementen van het theater en/in hun onderlinge samenhang:

•	studie van drama, scenario, maar eventueel ook van ongeschreven concepten: drama-analyse, comparatistische tekststudie, semiotiek van het drama, enz.;
•	onderzoek van het theater als enscenering van het speelbare gegeven of als plurimediale opvoering: studie van transpositieprocessen, opvoeringsanalyse, theatersemiotiek, communicatietheorie, enz.;
•	publieksonderzoek, receptieonderzoek.

Belangrijk ook, zowel voor de historische als voor de systematische theaterstudie, is de sociale, culturele en historische context waarbinnen het theater fungeert als institutie. De theaterwetenschap bestudeert in verschillende deeldisciplines de interne structuur van deze institutie en de relaties ervan met andere maatschappelijke organisatievormen en met de maatschappij als geheel (theatersociologie, -psychologie, -pedagogie, enz.).

De universitaire instituten voor theaterwetenschap van Amsterdam, Leiden en Utrecht verzorgden het Tijdschrift voor theaterwetenschap (1, 1979 - 36,1996).

Lit: B. Verhagen, Dramaturgie (1963²) • Theaterwetenschappelijke studies (1983- ...) • E. Alexander e.a. (red.), Scenarium: Nederlandse reeks voor theaterwetenschap (1977-1985) • H. van den Bergh, Teksten voor toeschouwers: inleiding in de dramatheorie (1988) • H. Schoenmakers, Filosofie van de theaterwetenschappen (1989) • T. Kowzan, Sémiologie du théâtre (1992) • R. Mörmann & M. Müller (red.), Theaterwissenschaft heute: eine Einführung (1993) • L. Van den Dries & F. Peeters (red.), Bij open doek. Liber amicorum Carlos Tindemans (1995) • H. van Dam, Theater in gebruik (1996) • Tr. C. Davis & Th. Postlewait (red.), Theatricality (2003) • P. Eversmann e.a. (red.), Theaterwetenschap spelenderwijs (2004) • Chr. B. Balme (red.), The Cambridge introduction to theatre studies (2008).

theatermachinerie

théâtre de la cruauté