Algemeen letterkundig lexicon

théâtre de la cruauté

Etym: Fr. theater van de wreedheid.

Theatervorm, ontwikkeld o.a. in twee manifesten uit 1932 en 1933, gebundeld in Le théâtre et son double (1938) door de Fransman Antonin Artaud. Hij zette zich af tegen de bestaande, te verbaal, intellectualistisch of psychologiserend bevonden toneeltradities. De sacrale, rituele, magische, emotionele en zintuiglijke functies dienden opnieuw de theatrale communicatie te bepalen, zoals in het oosterse of het primitieve toneel. Kreten, gehuil, muziek, opvallende kostumering, maskers en poppen, spectaculaire enscenering, disharmonische kleur-, klank- en lichteffecten en andere dergelijke middelen moesten door hun esthetische schokwerking het onderbewustzijn van de toeschouwers bevrijden (een soort catharsis). Daarnaast is de wreedheid ook een filosofisch begrip voor Artaud: hij wil met alle middelen het kwade en de wreedheid die in de mens schuilen, op de scène aanwezig stellen. Artauds theoretische geschriften en zijn feitelijke producties, waarin invloed van A. Jarry te bespeuren valt, hebben op hun beurt een grote invloed uitgeoefend, niet het minst op het absurd toneel; later ook op P. Weiss (Marat Sade, 1964), op P. Brook en op de Living Theatre-groep van J. Beck en J. Malina.

Lit: R. Hayman, Artaud and after (1977) • F. Tonelli, L’esthétique de la cruauté (1979) • K.A. Blueher, Antonin Artaud und das ‘Nouveau Théâtre’ in Frankreich (1991) • M. Sakahara, ‘Les deux tentatives d’Artaud sur le théâtre de la cruauté’ in Études de langue et littérature française 62 (1993), p.145-158 • C. Dumoulié (red.), Les théâtres de la cruauté: hommage à Antonin Artaud (2000).

theaterwetenschap

thema