Algemeen letterkundig lexicon

opvoeringsanalyse

Studie van de opvoering zoals ze zich op het toneel afspeelt. Wat daar gebeurt wordt gezien als een soort tekst in de zin van een gestructureerde samenhang van tekens. Deze tekens zijn heterogeen van aard (mede daardoor onderscheidt de opvoering zich van de eventueel eraan ten grondslag liggende talige dramatekst). Men kan ze indelen in twee groepen. De eerste groep betreft de acteur: gesproken woord en toonaard (paralinguïstische tekens), mimiek, gebaar (beweging van lichaamsdeel of -delen zonder verplaatsing over het toneel), beweging (verplaatsing over het toneel), maquillage en kostumering. De tweede groep bevat visuele en akoestische tekens, los van de acteur: accessoires, decor, verlichting, muziek en geluid (geluidseffecten en geluiden achter de opvoering). Eventueel zijn hier nog architecturale factoren (vorm van theatergebouw en van scène) en technische opties zoals diaprojectie, film, e.d. aan toe te voegen. Tijdens de opvoering komen deze tekens niet alleen successief, maar vooral ook simultaan voor, waarbij ze elkaars tekenwaarde wederzijds bepalen (bijv. mimiek draagt bij tot de informatie van het gesproken woord en vice versa). Opvoeringsanalyse vergt dus een onderzoek naar de inhoud van de tekencategorieën én naar de relaties daartussen. Interpretatie van de tekenwaarde berust enerzijds op kennis van algemeen-culturele betekeniscodes (bijv. huilen = verdrietig zijn) en anderzijds op specifieke theatrale codes (in bepaalde periodes van de theatergeschiedenis werd bijv. een sterk uitvergrote, ‘overdreven’ wijze van acteren als de normale, neutrale acteerwijze ervaren: met sidderende stem spreken verwees er niet noodzakelijk naar angst). Zie ook theater-2.

Lit: T. Kowzan, Littérature et spectacle (1975) • A. Uebersfeld, L’école du spectateur. Lire le théâtre, dl. 2 (1981) • C. Tindemans, Drama en theater (1984) • G. Hiss, Der theatralische Blick: Einführung in die Aufführungsanalyse (1993) # Performance analysis, themanummer van Theatre research international (1997) • P. Pavis, Vers une théorie de la pratique théâtrale. Voix et images de la scène (2000) • G. Berghaus, New approaches to theatre studies and performance analysis (2001).

opstel

oraison funèbre zie lijkrede