Algemeen letterkundig lexicon

titelbeschrijving

Term uit de bibliotheekwereld voor het beschrijven van publicaties (waaronder ook muziek, audiovisuele media en kaarten) volgens gestandaardiseerde regels ten behoeve van bibliografieën en catalogi (catalogus-1). Door de automatisering is het streven naar uniformering op nationaal en mondiaal niveau toegenomen. Desondanks is de uitgebreidheid van een titelbeschrijving sterk afhankelijk van het doel.

Ten behoeve van de catalogi van wetenschappelijke bibliotheken is in Nederland lange tijd (1924-1975) gebruik gemaakt van de Regels voor de titelbeschrijving, vastgesteld door de Rijkscommissie van advies inzake het bibliotheekwezen. Op onderdelen werden deze regels aangepast aan de eisen van de in 1961 gehouden International Conference on Cataloguing Principles (ICCP) te Parijs. Een ‘voorlopige uitgave’ van nieuwe Regels voor de titelbeschrijving van boeken en periodieken verscheen in 1975. Hierin is rekening gehouden met de inmiddels ontworpen ISBD, de International Standard Bibliographic Description van 1971, respectievelijk de ISBD(M) voor ‘monographic publications’ en de ISBD(S) voor ‘serials’. Pas in 1978 verschenen de ‘definitieve’ Regels, nl. de Beschrijvingsregels voor niet-seriële publikaties en de Beschrijvingsregels voor seriële publikaties, nu onder auspiciën van de FOBID, de Federatie van Organisaties op het gebied van het Bibliotheek-, Informatie- en Dokumentatiewezen.

De titelbeschrijving van een boek vindt sindsdien plaats volgens zogenaamde velden, in een vaste volgorde en gescheiden door nauwkeurig aangegeven interpunctie: titel- en auteursveld (hoofdtitel : ondertitel / eerste auteur ; volgende auteurs), editieveld (. - drukaanduiding), impressumveld (. - plaats van uitgave : uitgever, jaar), collatieveld (. - paginering of aantal delen: illustraties; formaat), reeksveld (. - titel van de reeks ; nummering binnen de reeks), annotatieveld (. - aanvullende noodzakelijke informatie), ISBN-, bindwijze- en prijsveld (. – ISBN bindwijze : prijs).

Sinds de digitale revolutie zijn veel grote universiteitsbibliotheken overgegaan op het Aleph catalogiseersysteem. In 2011 of 2012 zal wereldwijd overgeschakeld worden naar een nieuw systeem van titelbeschrijving, aangepast aan de eisen van de nieuwe media. Het betreft de nieuwe catalogiseercode RDA (Resource Description and Access).

Voor het oude boek tot ongeveer 1800 gelden afwijkende regels, voortgekomen uit de eisen die de analytische bibliografie-1 stelt. In Nederland hebben de regels die ontworpen zijn voor de STCN in dezen een normatieve werking; voor Vlaanderen is dat de STCV. Ze zijn vastgelegd in de 2^de herziene uitgave van de Handleiding voor de medewerkers aan de STCN (1988), resp. in S. Van Impe, S. van Rossem & G. Proot, Handleiding voor de Short Title Catalogus Vlaanderen (2005²). Achtereenvolgens worden genoteerd: het hoofdwoord (auteur of woord uit de anonieme titel), een short title, auteursvermelding, vermelding van uitgave, impressum, collatie (bibliografisch formaat en collatieformule), fingerprint, eventuele annotaties, vindplaatsen (bibliotheeksignatuur).

Lit: S.W. Hoexum, ‘Titelbeschrijving’ in Bibliotheek en documentatie. Handboek ten dienste van de opleidingen (1984³), p. 195-212 • A.O. Kouwenhoven (red.), Handboek bibliografie (1995³), p. 82-86 • RDA-toolkit (2011).

titel

titelbibliografie