Algemeen letterkundig lexicon

pronuntiatio

Etym: Lat. voordracht < pro-nuntiare = openlijk uitspreken, luid voordragen.

Pronuntiatio of actio is een term uit de retorica voor de voordracht van de rede(voering) als laatste taak van de redenaar (officia oratoris) na de inventio, dispositio, elocutio en memoria. Handgebaren, gelaatsexpressie en declamatie waren zaken die uitgebreid geoefend moesten worden. In het renaissancetheater en in de emblematiek was de chirologie (kennis van de handgebaren) nog steeds van veel belang, getuige het werk van J. Bulwer, Chirologia, or the naturall language of the hand (1644), of het veel latere Nederlandse werk van J.J. Engel, De kunst van nabootzing door gebaarden (2 dln., 1790), waarin voorbeelden van gebarentaal. Ook in de 19de eeuw werd nog aandacht besteed aan de mondelinge voordracht, zoals in B.H. Lulofs' De declamatie; of de kunst van declaméren of recitéren en van de mondelinge voordracht of uiterlijke welsprekendheid (1848), waarin hij in woorden en afbeeldingen aanwijzingen gaf met dat doel. Dat daar belangstelling voor bestond, blijkt uit het feit dat het boek in 1877 opnieuw werd uitgegeven door J. van Vloten.

Lit: M. Weller & G. Stuiveling, Moderne welsprekendheid (1961) • W. van den Berg, 'Van horen zeggen' in Een bedachtzame beeldenstorm (1999), p. 89-114 • G. Ueding (red.), Historisches Wörterbuch der Rhetorik, dl. 7 (2005), kol. 212-247.

promythium

propagandaliteratuur