Algemeen letterkundig lexicon

propagandaliteratuur

Etym: Lat. pro-pagare = (van een grenspaal) verderop inslaan, uitbreiden.

Term uit de literaire kritiek voor een type literatuur waarin een bepaalde politieke, sociale of religieuze zienswijze op een zodanige manier wordt gepresenteerd dat daarmee op de lezer of toeschouwer druk wordt uitgeoefend om die visie over te nemen.

Doorgaans gebruikt men de term in depreciërende zin. Men kan zich echter de vraag stellen of in feite niet alle literatuur een standpunt van de auteur vertegenwoordigt dat zo is verwoord dat het de lezer dient te overtuigen. Die depreciatie blijkt dan ook vaak ingegeven door de persoonlijke politieke of religieuze voorkeur van de gebruiker van de term. Werk van auteurs als G.B. Shaw, Herman Gorter, Henriëtte Roland Holst of Jef Last zou men propagandaliteratuur kunnen noemen, maar men blijkt de term toch veeleer te gebruiken voor het werk van bijvoorbeeld socialistisch-realistische schrijvers (socialistisch realisme) of voor fascistisch werk. Bij minder duidelijk politiek of religieus getinte literatuur spreekt men eerder over pragmatische literatuur zoals tendensliteratuur of didactische literatuur, ook al zijn de verschillen lang niet altijd duidelijk aan te geven. Hoewel men propagandaliteratuur in alle mogelijke vormen kan tegenkomen, zijn er tekstvormen die zich bij uitstek voor propagandadoeleinden lenen, zoals het vlugschrift of pamflet en de brochure.

Lit: H.L. Arnold & V. Sinemus (red.), Grundzüge der Literatur- und Sprachwissenschaft, dl. 1 (1973), p. 334-341 • J. Auerbach & R. Castronovo (red.), The Oxford handbook of propaganda studies (2014). 

pronuntiatio

propemptikon zie apopemptikon/propemptikon