Algemeen letterkundig lexicon

geestelijk drama

Verzamelnaam voor middeleeuwse en laatmiddeleeuwse toneelstukken (rederijkerstoneel) met een uitgesproken religieuze inhoud en thematiek, die tot doel hebben het publiek aan te sporen om een christelijk leven te (gaan) leiden. Voorbeelden van geestelijk drama zijn het apostelspel (De bekeeringe Pauli, ed. Steenbergen, 1953), het Bijbelspel (Naaman Prinche van Sijrien, ed. Hummelen & Schmidt, z.j.), het heiligenspel (Tspel van Sinte Trudo, ed. G. Kalff, 1889), het mirakelspel, de moraliteit (Den spieghel der salicheit van Elckerlijc, ed. Van Elslander, 1985) en het mysteriespel (Die Eerste Bliscap van Maria & Die Sevenste Bliscap van Onser Vrouwen, ed. Beuken, 1978²). De oorsprong van het geestelijk drama werd tot voor kort gezocht in het liturgisch drama, dat in de kerk ontstaan zou zijn door het inlassen van muzikaal-dramatische passages in de liturgische gezangen (troop-1). Waarschijnlijker is echter dat er ook buiten de kerk altijd toneel gespeeld is, zij het dat daar voor de periode van de 5^de tot de 10^de eeuw weinig bewijzen van zijn overgeleverd. Dit toneel is uiteindelijk ook weer een rol in de kerk gaan spelen om het vertelde te veraanschouwelijken.

Lit: H.J.E. Endepols, Vijf geestelijke toneelspelen der middeleeuwen (1940) • B. Hunningher, The origin of the theater (1955) • W. Creizenach, 'Geistliche Spiele in den Niederlanden' in W. Creizenach, Geschichte des neueren Dramas, dl. 1 (1965), p. 344-347 • W.M.H. Hummelen, Repertorium van het rederijkersdrama, 1500-ca. 1620 (1968) • R. Verkarre, 'Het bijbelse drama in het Nederlands' in Vlaanderen Roeselare 19 (1970), 101, p. 12-25 • H. Kindermann, Das Theaterpublikum des Mittelalters (1980) • L.R. Muir, The biblical drama of medieval Europe (1995) • B.A.M. Ramakers, Spelen en figuren. Toneelkunst en processiecultuur in Oudenaarde tussen Middeleeuwen en Moderne Tijd (1996).

geeste zie jeeste

geestelijke epiek