Algemeen letterkundig lexicon

fragment-2

Etym: Lat. fragmentum = brokstuk, gedeelte < frangere = breken.

Werk dat onvolledig is doordat bij de overlevering stukken, soms bijna gehele teksten, verloren gingen. Soms ook werd slechts een gedeelte van een tekst bewaard omdat die door de auteur nooit werd voltooid, bijv. door ziekte, overlijden of door gebrek aan inspiratie. Veel middeleeuwse (literaire) teksten zijn verminkt overgeleverd, vaak in slechts een deel van het geheel. Meestal betreft het fragmenten van perkament, maar fragmenten van papier komen ook voor. Als fragmenten heel klein of niet te identificeren zijn, spreekt men van membra disiecta.

Het fragment kan een perkamenten dubbelblad zijn dat als omslag werd gebruikt. Ook werd perkament in boekbinderijen tot repen versneden om dienst te doen als hartstrookje (om insnijden van het bindtouw in het papieren katern te voorkomen), als bladwijzer of als maculatuur (ter versteviging van de boekband).

De fragmenten van één en hetzelfde boek kunnen over vele bibliotheken verspreid zijn; zo bevinden zich fragmenten van Jacob van Maerlants Spiegel historiael in bibliotheken te Berlijn, Chicago, Frankfurt am Main, Göttingen, Rotterdam en Trier die behoord hebben tot dezelfde codex. Als een tekst ook compleet bewaard is gebleven, kan in een aantal gevallen de codex waarvan het fragment oorspronkelijk deel uitmaakte gereconstrueerd worden.

Fragment van Van Veldeke's Servaes legende (ca. 1220). [bron: D. Hogenelst & F. van Oostrom, Handgeschreven wereld (1995), p. 11].

Lit: G. Kalff, Middelnederlandsche epische fragmenten (1968, reprint van 1886) • E. Pellegrin, ‘Fragments et membra disiecta’ in A. Gruys & J.P. Gumbert (red.), Codicologica 3 (1980), p. 72-79 • J.A.A.M. Biemans, ‘Middelnederlandse fragmenten in de Stadsbibliotheek van Trier’ in Tijdschrift Nederlandse taal en letterkunde 100 (1984) 2, p. 129-150, 191-200 • H. Kienhorst, De handschriften van de Middelnederlandse ridderepiek, 2 dln (1988).

fragment-1

frame