Alle de brieven. Deel 9: 1692-1694

[p. 36]

Brief No. 121 [73]
24 Juni 1692

Gericht aan: de Coninklijke Societeit.

Manuscript: Ondertekende, eigenhandige brief te Londen, Royal Society, MS. 1945, Early Letters L. 2. 37. Veertien kwartobladzijden, waarvan twee blanco, met vier gegraveerde figuren op een afzonderlijk blad.

Gepubliceerd in:

A. van Leeuwenhoek 1693: Derde Vervolg der Brieven..., blz. 454-474, 4 figuren (Delft: H. van Kroonevelt). - Nederlandse tekst [A].

A. van Leeuwenhoek 1695: Arcana Naturae Detecta, blz. 298-311, 4 figuren (Delphis Batavorum: H. a Krooneveld). - Latijnse vertaling.

A. à Leeuwenhoek 1722: Opera Omnia, Seu Arcana Naturae,... Editio Novissima, blz. 274-286, 4 figuren (Lugduni Batavorum: J.A. Langerak). - Latijnse vertaling.

N. Hartsoeker 1730: Extrait Critique des Lettres de feu M. Leeuwenhoek, in Cours de Physique..., blz. 30 (La Haye: J. Swart). - Frans excerpt.

S. Hoole 1798, 1807: The select Works of Antony van Leeuwenhoek... (London), Dl. 1, blz. 106-112, 1 figuur; idem, Dl. 1, blz. 191-192, 2 figuren; idem, Dl. 2, blz. 316-317. - Engelse vertaling van respectievelijk het middendeel, het slot en het eerste deel van de brief.

A.J.J. Vandevelde 1922: De Brieven 53 tot 75 van Antoni van Leeuwenhoek..., in Versl. en Meded. Kon. Vlaamsche Acad., Jrg. 1922, blz. 1051-1052. - Nederlands excerpt.

Korte inhoud:

Voortzetting van de proeven met een luchtpomp over de aanwezigheid van lucht in water, bloed en urine. Over de bloedsomloop in de vleugels van het juffertje, de grote groene sprinkhaan en twee soorten uiltjes. Over de haren op de vleugels van een vliegje.

Opmerkingen:

Een Engels extract in het handschrift van Robert Hooke bevindt zich te Londen, Royal Society, MS. 1946, Early Letters L. 2. 38, vier bladzijden in folio, waarvan twee blanco, met het opschrift (op fol. 2 verso): from Lewenhoeck 1692 / Jun: 1692. / Tryals of Water & / Blood in y^e air-pump. / observ. of Insects Wings / V. 4g / NP.. Een afschrift van dit extract werd opgenomen in Royal Society, Journal Book Original, Dl. IX, blz. 90-91.

Figuren:

L. zond aan de Royal Society in plaats van tekeningen een gravure, zoals die voorkomt in L.'s publicaties van deze brief. De originele tekeningen zijn niet teruggevonden.

[p. 37]

Letter No. 121 [73]
24th June, 1692

Addressed to: the Royal Society.

Manuscript: Signed autograph letter, London, Royal Society, MS. 1945, Early Letters L. 2. 37. Fourteen quarto pages, two of which are blank, with four engraved figures on a separate sheet.

Published in:

A. van Leeuwenhoek 1693: Derde Vervolg der Brieven..., pp. 454-474, 4 figures (Delft: H. van Kroonevelt). - Dutch text [A].

A. van Leeuwenhoek 1695: Arcana Naturae Detecta, pp. 298-311, 4 figures (Delphis Batavorum: H. a Krooneveld). - Latin translation.

A. à Leeuwenhoek 1722: Opera Omnia, Seu Arcana Naturae,... Editio Novissima, pp. 274-286, 4 figures (Lugduni Batavorum: J.A. Langerak). - Latin translation.

N. Hartsoeker 1730: Extrait Critique des Lettres de feu M. Leeuwenhoek, in Cours de Physique..., p. 30 (La Haye: J. Swart). - French excerpt.

S. Hoole 1798, 1807: The select Works of Antony van Leeuwenhoek... (London), Vol. 1, pp. 106-112, 1 figure; idem, Vol. 1, pp. 191-192, 2 figures; idem, Vol. 2, pp. 316-317. - English translation of the central part, the conclusion, and the first part of the letter respectively.

A.J.J. Vandevelde 1922: De Brieven 53 tot 75 van Antoni van Leeuwenhoek..., in Versl. en Meded. Kon. Vlaamsche Acad., 1922, pp. 1051-1052. - Dutch excerpt.

Summary:

Continuation of the experiments with an air-pump on the presence of air in water, blood, and urine. On the blood circulation in the wings of the damsel fly, the large green grasshopper, and two species of owlet-moths. On the hairs on the wings of a tiny fly.

Remarks:

An English excerpt in the handwriting of Robert Hooke is to be found in London, Royal Society, MS. 1946, Early Letters L. 2. 38, four folio pages, two of which are blank, with the superscription (on folio 2 verso): from Lewenhoeck 1692 / Jun: 1692. / Tryals of Water & / Blood in y^e air-pump. / observ. of Insects Wings / V. 4g / NP.. A copy of this excerpt was included in Royal Society, Journal Book Original, Vol. IX, pp. 90-91.

Figures:

Instead of drawings L. sent the Royal Society an engraving such as it occurs in L.'s publications of this letter. The original drawings have not been traced.

[p. 38]

Delft in Holland den 24. juni 1692¹⁾.

Hoogh Edele Heeren.

Mijn Heeren die vande Coninklijke Societeit.

Mijn laaste alderonderdanigste^a) aan Hare Hoogh Edele is geweest den 22^e April laastleden²⁾.

⁺Na dat ik mijne uijtpompinge van lugt, uijt het water ende bloet, soo verre hadde volbragt, als bij mijne laast gesondene missive is vermelt, hebbe ik genomen wel³⁾ gekookt regenwater, dit water kout geworden sijnde, spoelde ik met het selvige een bier-glas, en ik volde het doen, met het hier vooren geseyde water, en ik stelde het selvige twee dagen ongedekt op mijn comptoir⁴⁾. Den derden dag stelde ik het glas in mijn comptoir venster, tegen het noortoosten staande ende dat van 's'mergens tot s'avonts, het was op dien dag sonneschijn, met koude noorde wint. Des anderen daags smergens, spoelde ik mijn grooste glase Pomp met dit water, en ik volde die met het selvige water,⁺ ende de Pomp geslooten hebbende, volbragt ik mijne uijt pompinge van lugt, en ik sag dat de lugt-bellen, uijt het water in groote^b) quantiteit op borrelde, als ik voor desen in het ongekookt regenwater (dat uijt een regenbak was geschept) hadde gesien.

Ende mijne pomp-stok uijt het glas gehaalt hebbende, sag ik, dat wanneer de dunne lugt uijt het glas verhuijst was, een groote^b) quantiteit gemene lugt, inde dunne glase buijs⁵⁾, als ik voor desen in het ongekookt water hadde gesien; en^c) na mijn oordeel en rekeninge die ik quam te maken, was daar 1/200. deel gemene lugt vande groote die het water hadde⁶⁾ uijt het water gepompt⁷⁾.

⁺Ik hadde aan seker Heel m^r versogt, dat wanneer hij ijemant quam te laten⁸⁾, dat⁹⁾ mij dat bloet wilde toe senden. Hij sond mij daar op een pottge, waar in een weijnig bloet was¹⁰⁾. Dit bloet was ⅛. ure gaans inde lugt gedragen, eer ik het over nam. Dit bloet was soo dik gestolt, dat ik in plaats van niet als bloet, inde pomp te brengen, tot twee maal toe, daar ook lugt in bragt, soo dat

1) Deze brief werd op 22 juni 1692 O.S. (2 juli 1692 N.S.) in de vergadering van de Royal Society gebracht. Robert Hooke maakte er een Engels uittreksel van (zie blz. 36, Opmerkingen), dat hij op 29 juni O.S. (9 juli N.S.) voorlas (Royal Society, Journal Book Original, Dl. IX, blz. 89-91).

a) A: alderonderdanigste enz:

2) Dit is de voorgaande Brief 120 [72], van 22 april 1692.

+ Voortzetting van de proeven met de luchtpomp.

3) wel, goed.

4) Voor de inrichting van L.'s comptoir, zie Brief 28 [18], van 9 oktober 1676, Alle de Brieven, Dl. 2, blz. 78-80, aant. 38.

+ 1ste proef (met gekookt regen-water).

b) A: grooter

b) A: grooter

5) L. heeft hier het werkwoord vergeten; men leze: inde dunne glase buijs was.

c) hs: gesien. en

6) vande groote die het water hadde, van de hoeveelheid die het water bevatte.

7) L. krijgt hier vrijwel hetzelfde resultaat als in zijn proef met ongekookt regenwater; zie Brief 120 [72], van 22 april, blz. 12, aant. 35, in dit deel. Het gekookte regenwater heeft inmiddels drie dagen aan de lucht blootgestaan, waardoor er weer lucht in is opgelost. [Star]

+ 2de proef (met menselijk bloed).

8) laten, aderlaten.

9) dat hij, lees: dat hij dan.

10) Het aderlaten van een patiënt, een veelvuldig toegepaste medische ingreep in L.'s tijd, behoorde tot het handwerk van de Heelmeester of chirurgijn; een arts deed dit niet.

[p. 39]

Delft in Holland, the 24th of June 1692¹⁾.

Very Noble Sirs,
Gentlemen of the Royal Society.

My last most humble^a) missive to Your Honours was dated the 22nd of April last²⁾.

⁺After I had pumped air from water and blood as far as described in the last missive sent by me, I took well-boiled rain-water; when this water had grown cold, I rinsed a beer-glass with it, I filled it with the aforesaid water and I placed this uncovered in my study³⁾ for two days. On the third day I put the glass in my study window facing north-east, from morning to night; it was a sunny day, with a cold northerly wind. The next morning I rinsed my largest⁺ glass Pump with this water and I filled it with the said water. After I had sealed the Pump, I proceeded to pump out air, and I saw that the air-bubbles welled up from the water in greater numbers than I had previously seen in unboiled rainwater (which had been drawn from a rain-water cistern).

When I had pulled my plunger out of the glass, I saw that when the thin air had left the glass, there was a larger quantity of ordinary air in the narrow glass tube than I had previously seen in the unboiled water; and according to my judgment and the calculation I made 1/200 part of ordinary air of the volume of the water had been pumped out of the water⁴⁾.

⁺I had requested a certain Surgeon, if he should bleed anyone, to send me that blood. On this he sent me a small pot, which contained some blood⁵⁾. This blood had been transported through the open air for ⅛ of an hour's walk before I received it. This blood was so thickly clotted that, instead of introducing nothing but blood into the pump, I also introduced air, even twice

1) This letter was discussed on 22 June 1692 O.S. (2 July 1692 N.S.) in the meeting of the Royal Society. Robert Hooke made an English excerpt of it (see p. 37, Remarks), which he read to the Fellows on 29 June O.S. (9 July N.S.) (Royal Society, Journal Book Original, Vol. IX, pp. 89-91).

a) A: most humble, etc.

2) This is the preceding letter, viz. Letter 120 [72], of 22 April 1692.

+ Continuation of the experiments with the air-pump.

3) For the arrangement of L.'s study, see Letter 28 [18], of 9 October 1676, Collected Letters, Vol. 2, pp. 79-81, note 29.

+ 1st experiment (with boiled rain-water).

4) L. here gets practically the same result as in his experiment with unboiled rain-water; see Letter 120 [72], of 22 April 1692, p. 13, note 16, in the present volume. Meanwhile the boiled rain-water was exposed to the air for three days, as a result of which a good deal of air was dissolved in it. [Star]

+ 2nd experiment (with human blood).

5) The bleeding of a patient, a frequently applied medical treatment in L.'s time, formed part of the surgeon's work; a physician did not apply it.

[p. 40]

ik ten derde maal eerst de pomp^a) met bloet konde vervullen. Door welk doen, ik mij in beelde¹¹⁾, datter nog meerder lugt het bloet wierde toe gebragt, dan of ik ter eerster instantie¹²⁾, de glase pomp met bloet hadde konnen vullen. Mijne uijt pompinge van lugt int werk stellende, sag ik datter groote lugtbellen, uijt het bloet te voorschijn quamen. Maar als ik mijn pomp-stok uijt de pomp hadde gehaalt, vernam¹³⁾ ik dat na mijne naeuwste op merkinge¹⁴⁾ die ik quam te maken, de lugt die uijt het bloet was voortgekomen, seer na 1/1274. deel plaats besloeg, vande groote die het bloet hadde, waar uijt de lugt gepompt was.

⁺Een ander Heel m^r verstaan¹⁵⁾ hebbende dat ik begerig was om Menschen bloet te hebben, presenteerde sijn dienst om 't mijnen huijse te komen, ende aldaar sijn knegt een ader te openen, dat ik aan nam, dog de ader geopent hebbende, quam het bloet seer langsaam en druppelende uijt de ader; Dit bloet inde glase pomp alwaar te vooren^b) regen-water in hadde geweest, gedaan hebbende, volbragt ik weder mijne uijt pompinge, en ik vernam¹³⁾ dat de gemene lugt inde glase pomp vermeerdert was, met 1/2058. deel vande groote die het Bloet hadde¹⁶⁾.

Vorders quamen mijn gedagten op de Urine, en stelde vast¹⁷⁾ bij aldien daar eenige de minste lugt^c) in het bloet was, dat deselvige ins gelijks in de Urine moste sijn¹⁸⁾.

⁺Ik nam dan mijn glase pomp in mijn voor gaande missive vermelt, ende aldaar met fig: 1. aan gewesen²⁾, die ik aan C. een half duijm-breet lang af snede, om dat het bloet dat daar laast in hadde geweest, soo aan klevende was, dat ik met geen simpel uijtwassen met heet water en sand, de buijs konde reijnigen, en dus¹⁹⁾ met een nieuw gemaakt dunne pomp-stok gereijnigt hebbende, maakte ik op nieuw een dunne buijs aan C. Mijn Urine des mergens gemaakt hebbende, volde ik aanstonts daar mede de glase pomp, ende deselvige aan D. geslooten hebbende, haalde ik de pomp-stok uijtwaarts, dog daar en quam niet een lugtbelletge te voorschijn, schoon de Urine in het glas van C. na B. wel 4. duijm quam te sakken, ende die plaats met seer dunne lugt vervult wierd, en ik mijn pomp-stok op een duijm lengte na hadde uijt getrokken. Dog het geene mij aan merkens waardig voor quam, dat was, dat een over groote quantiteit lugt-

a) A: de Pomp eerst

11) mij in beelde, meen.

12) dan of ik ter eerster instantie, dan indien ik bij de eerste keer.

13) vernam, zag, nam waar.

14) na mijne naeuwste op merkinge, volgens mijn nauwkeurigste waarneming.

+ 3de proef.

15) verstaan, waargenomen.

b) A: alwaar daar te vooren

13) vernam, zag, nam waar.

16) L. concludeerde dus uit de 2de en 3de proef, dat hoe verser het menselijk bloed, hoe minder lucht er in opgelost is. Dit komt overeen met de resultaten van de chronologische serie proeven met kalfsbloed in de 5de t/m 12de proef beschreven in de voorgaande brief; zie blz. 18-24 in dit deel. [Star]

17) stelde vast, nam met stelligheid aan.

c) A: de minste gemene lugt

18) L.'s keuze van urine als proefobject zal mede bepaald zijn door de mening van sommige 17de-eeuwse artsen, dat bloedserum een bestanddeel van urine zou zijn (K.E. Rotschuh 1968: Physiologie, der Wandel ihrer Konzepte, Probleme und Methoden vom 16. bis 19. Jahrhundert, blz. 83-85).

+ 4de proef (met urine).
fig. V.

2) Dit is de voorgaande Brief 120 [72], van 22 april 1692.

19) dus, zo, d.w.z. toen door het afsnijden van de buis reiniging mogelijk was. Het lijdend voorwerp bij gereijnigt hebbende (deze glazen pomp) is achterwege gelaten.

[p. 41]

over, so that I could only fill the pump with blood the third time. In this way I imagined that even more air was added to the blood than if I had been able to fill the glass pump with blood the first time. When I proceeded to pump out air, I saw that large air-bubbles emerged from the blood. But when I had pulled my piston-rod out of the pump, I saw that, according to the most accurate observation I made, the air which had emerged from the blood occupied almost 1/1274 part of the volume of the blood from which the air had been pumped.

⁺Another Surgeon, who had learned that I was anxious to have Human Blood, proffered his services to come to my house and open a vein of his servant there; I accepted this offer, but when he had opened the vein, the blood flowed very slowly in drops from the vein. After having introduced this blood into the glass pump which had previously contained rain-water, I again performed my pumping operation, and I saw that the ordinary air in the glass pump had increased by 1/2058 part of the volume of the Blood⁶⁾.

Thereafter my thoughts turned to Urine, and I positively assumed that if there were the smallest quantity of air^a) in the blood, it must also be present in the Urine⁷⁾.

⁺I therefore took my glass pump mentioned in my preceding missive and shown there in Fig. 1, which I cut off at C for a length of half an inch, because the blood which it had recently contained stuck to it so much that I could not clean the tube by simply washing it out with hot water and sand, and when I had cleaned the pump with a freshly made thin piston rod, I once again made a narrow tube at C. Having passed my Urine in the morning, I at once filled the glass pump with it, and when I had sealed it at D, I pulled out the plunger, but not a single air-bubble appeared, although the Urine sank in the glass from C to B at least 4 inches, while that space was filled with very thin air and I had pulled out my plunger but for one inch. But what seemed remarkable

+ 3rd experiment.

6) L. therefore concluded from the 2nd and 3rd experiments that the more recently human blood was obtained, the smaller the amount of air dissolved in it. This is in agreement with the results of the chronological series of experiments with the blood of a calf in experiments 5 to 12 incl. described in the preceding letter; see pp. 19-25, in the present volume. [Star]

a) A: ordinary air

7) L.'s selection of urine as an object for the experiment will partly have been inspired by the opinion of some 17th-century physicians that blood serum was a component of urine (K.E. Rotschuh 1968: Physiologie, der Wandel ihrer Konzepte, Probleme und Methoden vom 16. bis 19. Jahrhundert, pp. 83-85).

+ 4th experiment (with urine).
fig. V.

[p. 42]

bellen uijt de Urine op quamen, ter plaatse daar het eijnde vande pomp-stok hadde geweest, eer ik die uijt waarts hadde getrokken, namentlijk ontrent N. en dese lugt bellen quamen alte maal als uijt een à. twee puncten voort, en niet op veele plaatsen als int water was geschiet²⁰⁾.

Hier op stond ik een weijnig stil²¹⁾, niet konnende bedenken de oorsaak van dese menigte op komende lugt-bellen. Ja deselvige bragten soo veel lighaams²²⁾ voort, dat de lugt van C. na B. maar drie duijm was.

Na dat ik ontrent een quart van een ure tijts, daar op hadde staan speculeren²³⁾, en in die tijd twee maal met de glase pomp, neerwaarts op hout geklopt hebbende, op dat de lugt-bellen, die te voorschijn quamen, en aan het glas soo nu als dan, vast bleven sitten, daar van souden verhuijsen, en na het oppervlak van het water souden gaan, soo sag ik, dat met mijn derde kloppinge die ik met de pomp quam te maken, aan B. en dat als uijt een punct, wel 100. lugt bellen te voorschijn quamen, en dat in korten tijd. Dit op komen van lugt-bellen op houdende, hervatten ik weder mijne kloppinge, en daar op quamen^a) nog eenige seer weijnige lugt-bellen te voorschijn.

Dit voor de tweede maal gesien hebbende, quam mij de oorsaak van dese voor verhaalde lugt-bellen, te binnen²⁴⁾ en die is dese.

⁺Wij weten dat in veel glas, een groote quantiteit lugt-bellen sijn, en soo is het glas daar mijn buijsen van gemaakt sijn, schoon ik die hebbe laten maken, in vier distincte²⁵⁾ glas-ovens, ja selfs in andere landen.

Dese lugt-bellen die wij^b) in Spiegel glasen sien, schijnen ons toe rond te sijn. Dog als ik die uijt eenige insigten²⁶⁾, door het vergroot-glas geexamineert heb, soo heb ik die noeijt rond gevonden, maar die altijts^c) een weijnig scheefrond bevonden, na die sijde toe, al waar het glas int blasen, sig meest hadde uijt geset. Het glas nu uijt den Oven genomen sijnde, om een glase buijs te blasen, werd eerst een weijnig hol geblasen, en dan aanstonts in een groote lengte uijt getrokken, waar door de lugt-belletgens die int glas sijn, sig mede in een groote

20) Vers geloosde, warme urine is evenals vers, warm bloedserum arm aan opgeloste gassen. L. krijgt onder dezelfde omstandigheden hetzelfde resultaat als in de 2de en 3de proeven hierboven; vgl. aant. 16.

21) L. bedoelt, dat hij even wachtte om over dit verschijnsel na te denken, voordat hij zijn proeven voortzette.

22) soo veel lighaams, hier: zo'n groot volume lucht.

23) speculeren, nadenken.

a) A: daar quamem

24) quam mij... te binnen, begreep ik.

+ Luchtbellen in glas.

25) distincte, verschillende.

b) A: als wy die

26) uijt eenige insigten, met bepaalde bedoelingen die hier niet nader worden omschreven.

c) A: maar altijts

[p. 43]

to me was that a very large quantity of air-bubbles rose from the Urine in the place where the end of the plunger had been before I had pulled it out, namely near N; and these air-bubbles all rose as it were from one or two points, and not in many places, as had happened in the water⁸⁾.

Upon this I stopped for a moment, since I was unable to think of a reason for of this multitude of rising air-bubbles. Nay, they formed so great a volume that the air from C to B was only three inches.

After I had been thinking about this for about a quarter of an hour, during which time I had tapped the glass pump twice on wood in order to make the air-bubbles which appeared and now and then stuck to the glass move away from it and rise to the surface of the water, I saw that, on tapping the pump on wood for the third time, at least 100 air-bubbles appeared at B, and this as it were from one point and in a short time. When the air-bubbles had stopped rising, I resumed my tapping and then a few more air-bubbles appeared.

When I had seen this a second time, I understood the cause of the aforesaid air-bubbles; it is as follows:

⁺We know that in many kinds of glass there are a great many air-bubbles, and this is also true of the glass from which my tubes are made, although I had them made in four different glass-furnaces, and even in other countries.

These air-bubbles, which we see in Plate-glass, appear to us to be round. But when, with certain intentions, I examined them through the magnifying glass, I never found them to be round, but always somewhat obliquely round

8) Recently discharged warm urine, like recently obtained warm blood serum, contains only small amounts of dissolved gases. Under identical conditions L. obtained the same result as in the 2nd and 3rd experiments above; see note 6.

+ Air-bubbles in glass.

[p. 44]

lengte laten uijt rekken, soo datter in het glase lighaam vande buijs, nog verscheijde kleijne buijsen gemaakt werden, waar van eenige het sij na de binne of buijte kant vande buijs, wel soo dun van glas sijn, dat die seer ligt konnen breken. Een ofte meer vande seer dunne holligheden die met onse gemene lugt sijn gevolt, ende digt aan het uijterste vande holligheijt²⁷⁾ vande groote glase buijs leggende, en een openheijt inde holligheijt vande buijs hebbende, of door het gewelt²⁸⁾, dat ik met de pomp-stok kome te doen, gebrooken sijnde, de op komende lugt, daar uijt is voort gekomen, en welke kleijne quantiteit lugt, door de tusschen komende fijne deelen²⁹⁾, haar in sulke groote spatie uijt setten, datse soo een groote plaats vervulde. Ik trok dan eijntelijk de pomp-stok seer langsaam uijt de pomp, en ik sag tot mijn groot genoegen, dat de in geslootene gemene lugt, die boven inde dunne glase buijs aan D. was geweest, doe^a) ik deselve hadde toe geslooten, gesepareert vande deelen lugt, die in gekomen waren, leggen³⁰⁾, te meer om dat alle de inkomende lugt, niet in eene massa bij malkanderen lag, maar die bestond uijt agt â. tien kleijne ronde bolletgens, die een weijnig van malkanderen lagen, en waar van een bolletge boven de anderen in groote uijt stak.

Ik stelde ook vast¹⁷⁾, dat gelijk door het uijt trekken vande pomp-stok, ende het ontstukken breeken van een of meer kleijne buijsjens, die int glas naast de holligheijt vande groote buijs hadde gelegen, de lugt uijt deselve inde holligheijt vande groote glase buijs was gekomen. Dat³¹⁾ met het gans uijt trekken vande pompstok, dese kleijne glase buijsjens, weder met Urine mosten vervult werden.

Ik opende de glase buijs weder aan D. en liet de Urine daar uijt loopen, en door sogt met het vergrootglas de glase buijs, en ik sag twee seer dunne holligheden, die geen half hair-breet³²⁾ van den anderen³³⁾ lagen, waar van den eenen seer na tot aan C. quam.

Uijt dese ontdekkinge stelde ik vast³⁴⁾, dat bij aldien ik mijne uijt pompinge weder int werk stelde, dat mij weijnig of geen lugt soude ontmoeten. Want³⁵⁾ gelijk dese geseijde lange dunne holligheden, ofte buijse, lugt hadden

27) Met digt aan het uijterste vande holligheijt bedoelt L. waarschijnlijk ‘zeer dicht bij de binnenwand’. C wijkt hier van L.'s tekst af; de vertaling luidt: Una aut plures, ex his tenuissimis cavitatibus oblongis vulgari nostro aere repletis, & extremitate sua versus majoris tubi cavitatem tendentibus, ibi in illa nactae sunt aperturam.
De ingewikkelde constructie van het eerste deel van deze zin (tot en met voort gekomen) is L. te machtig geweest. Dit deel moet als volgt begrepen worden: Doordat een of meer van deze met lucht gevulde kanaaltjes in het glas, dichtbij de binnenwand van de grote glazen buis gelegen, met een opening daarin uitkwam, of gebroken was door de kracht die ik met de pompstok uitoefende, is de lucht daaruit ontsnapt en (in de urine) opgestegen.

28) gewelt... doen, kracht uitoefenen.

29) Het is niet geheel duidelijk wat L. bedoelt met de tusschen komende fijne deelen. Waarschijnlijk denkt hij aan de fijne deeltjes van de subtiele materie (dunne lugt), waaraan hij, evenals Huygens, een grote elasticiteit toeschrijft; zie Oeuvres Complètes de Christiaan Huygens, Dl. XVII, blz. 329. Vgl. ook de voorgaande Brief 120 [72], van 22 april 1692, blz. 26-28, aant. 83, over de grote ‘energie’ die men toeschreef aan de subtiele materie.

a) A: doen

30) leggen, lees: lag.

17) stelde vast, nam met stelligheid aan.

31) Dat, lees: en dat.

32) Een hair van ons hooft heeft een diamater van 60-80 µ.

33) van, nevens den anderen, van, naast elkaar.

34) stelde ik vast, trok ik de conclusie. C heeft: Ex hac detectione conclusi.

35) De zin loopt hier nog door. Men leze als volgt: want dat de genoemde lange dunne kanaaltjes of buisjes nu in plaats van lucht de urine waarmede ze gevuld waren zouden doen uitstromen, evenals ze (bij het eerste gedeelte van deze proef) lucht hadden doen ontsnappen.

[p. 45]

towards the side where the glass, during the blowing process, had distended most. Now when the glass has been taken out of the Furnace, to blow a glass tube, it is first blown somewhat hollow, and then at once drawn out to a great length, as a result of which the little air-bubbles which are present in the glass are also drawn out to a great length, so that in the glass body of the tube several small tubes are also formed, some of which, either on the inside or the outside of the tube, are of such thin glass that they tend to break easily. Because one or more of the very narrow channels filled with our ordinary air, lying close to the inner wall of the large glass tube, opened out into the tube or had been broken by the force I exerted with the piston rod, the rising air escaped, and this small quantity of air, in consequence of the interspersion of the fine parts⁹⁾, expanded to so great a volume that it filled a large space. I then at last pulled out the plunger very slowly from the pump and saw to my great satisfaction that the confined ordinary air which had been in the upper part of the narrow glass tube at D when I sealed it was separated from the parts of air that had entered, the more so because not all the entering air lay together in one mass, but consisted of eight to ten small round globules, which lay a little apart, while one globule was bigger than the others.

I also assumed that, as owing to the pulling out of the plunger and the breaking of one or more of the small tubules which had been in the glass near the inner wall of the large tube, the air from them had got into the interior of the large glass tube, and that when the plunger was pulled out completely these small glass tubules were bound to be filled with Urine again.

I opened the glass tube at D again, let the Urine flow out, and examined the glass tube with the magnifying glass; and I saw two very narrow channels, which lay less than half a hair's breadth¹⁰⁾ apart and of which one came very close to C.

From this discovery I concluded that if I resumed my pumping operation, I should find little air, if any, for just as the said long and narrow channels or

9) It is not quite clear what L. means by the interspersion of fine parts. He is probably thinking of the fine particles of the subtle matter (thin air), to which, like Huygens, he attributes great plasticity; see Oeuvres Complètes de Christiaan Huygens, Vol. XVII, p. 329. See also the preceding letter, viz. Letter 120 [72], of 22 April 1692, p. 27-29, note 31, on the great ‘energy’ that was attributed to the subtle matter.

10) A hair from our head has a diameter of 60-80 µ.

[p. 46]

verschaft, datse nu in plaats van lugt, de Urine waar mede die gevult waren, souden ontlasten³⁶⁾.

⁺Ik dede op nieuw weder^a) warme Urine inde pomp, en ik sloot die als te meermaal is geseijt, aan D. toe, en soo ras, en hadde ik mijn pomp-stok niet beginnen uijtwaarts te trekken, of ik sag twee lugtbellen opwaarts komen, sonder dat ik int verder uijthalen, eenig de minste lugt-bel gewaar wierde; en wanneer ik de pomp-stok gans hadde uijt getrokken, konde ik met het oog³⁷⁾ sien, dat de lugt inde dunne glase buijs, ontrent E. een seer kleijn gedeelte was vermeerdert, dat ik mij in beelde alleen geschiet te sijn, door de int eerst op komende lugt-bellen, en welke lugt-bellen, maar bij geval³⁸⁾ uijt de een of d'ander holligheijt, of ongelijkheijt van het glas waren voort gekomen.

⁺Vorders stelde ik de Urine seven uren lang inde lugt, als wanneer ik de glase pomp weder met de Urine volde³⁹⁾, en ik ging met het uijt pompe vande lugt, als vooren te werk, en ik sag datter verscheijde lugt bellen uijt de Urine op quamen, en wanneer ik de pomp-stok hadde uijt getrokken, sag ik na mijn naeuwe op merkinge⁴⁰⁾, dat de lugt inde dunne glase buijs 1/1404. deel vande groote die de urine hadde was vermeerdert.

⁺Na dat de Urine nog 17. uren op mijn comptoir, en 16. uren inde lugt⁴¹⁾ hadde gestaan, hebbe ik weder de lugt daar uijt gepompt, ende als doen waar genomen, dat de uijt gepompte lugt 1/896. deel was, vande groote, die de Urine hadde⁴²⁾.

⁺Sien wij nu, dat nog in het bloet, soo als het uijt de Aderen komt, nog inde Urine, als die nog warm is, geen⁴³⁾ lugt is, soo mag men nog meer als voor desen, het seggen vande Genees en Heelmeesters inde wint slaan, namentlijk, als sij bij de lijders komen, de welke klagen, in het eene, ofte het andere deel, groote pijn te hebben, sij daar op seggen, daar hebje een wint gevat, of daar

36) souden ontlasten, zouden doen ontwijken.
L. geeft hier een ingenieuze verklaring voor het ontstaan van de belletjes in de buis AN onder de zuiger. Waarschijnlijker is echter, dat de pompbuis niet helemaal schoon was, want er had eerst, zoals hij zelf schrijft, in de 3de proef, bloed in gezeten. Bij het vullen van de buis met urine zullen er dan enkele luchtbelletjes tegen de wand zijn blijven zitten. Bovendien vermeldt L. dit verschijnsel bij alle voorgaande proeven niet. Gewoonlijk zullen er onder de zuiger geen lucht- of waterdampbellen ontstaan, omdat de zuiger bij de proef steeds iets lager staat dan het niveau van de vloeistofkolom in de buis BCD, zodat de druk onder de zuiger steeds iets hoger is. [Star]
Uit de ontdekking van de twee seer dunne holligheden concludeert L., dat zijn meetresultaten beïnvloed zouden kunnen worden door de daar aanwezige lucht. Vervolgens zorgt hij er voor, dat de holligheden met urine gevuld worden, zodat hij verlost is van een foutenbron.

+ 5de proef (met urine).

a) A: weder op nieuw

37) met het oog, met het blote oog.

38) bij geval, bij toeval.

+ 6de proef.

39) als wanneer ik... volde, en toen vulde ik.

40) na mijne naeuwe op merkinge, volgens mijn nauwkeurige waarneming.

+ 7de proef.

41) inde lugt, in de open lucht.

42) Evenals in de voorgaande Brief 120 [72] voert L. in de 4de t/m 7de proef een chronologische serie experimenten uit.

+ Kritiek op geneesen heelmeesters.

43) geen is overtollig, wegens het voorafgaande nog (= noch); dit laatste is in handschrift met een hoofdletter geschreven.

[p. 47]

tubules had caused air to escape, they would now discharge, instead of air, the Urine with which they were filled¹¹⁾.

⁺I once again poured warm Urine into the pump, and I sealed it, as repeatedly said, at D, and as soon as I had started to pull out my plunger, I saw two air-bubbles rising, although, when I pulled it out further, I did not perceive any air-bubble. And when I had pulled out the plunger completely, I could see with the naked eye that the air in the narrow glass tube, near E, had increased by a very small amount, which I imagined had been caused only by the air-bubbles rising first, which had only emerged accidentally out of one channel or another or some unevenness of the glass.

⁺Thereafter I placed the Urine in the open air for seven hours, upon which I again filled the glass pump with the Urine and proceeded to pump out the air as before. And I saw that several air-bubbles rose from the Urine, and when I had pulled out the plunger, I saw according to my accurate observation that the air in the narrow glass tube had increased by 1/1404 part of the volume the urine had occupied.

⁺After the Urine had stood in my study for another 17 hours and in the open air for 16 hours, I again pumped the air out, and I then observed that the pumped-out air was 1/896 part of the volume the Urine had occupied¹²⁾.

⁺Now since we find that there is no air either in blood, as it flows out of the Veins, or in Urine when it is still warm, we may disregard even more so than before the statement of Physicians and Surgeons, who say, when they visit their patients who complain of having grave pains in one part or

11) L. here gives an ingenious explanation of the origin of the bubbles in the cylinder AN underneath the plunger. It is, however, more likely that the pump cylinder was not quite clean, for in the 3rd experiment, as he himself writes, it had contained blood. When the cylinder was filled with urine, a few air-bubbles probably stuck to the wall. Moreover, L. does not mention this phenomenon in any of the previous experiments. As a rule no air or water vapour bubbles will be formed underneath the plunger, because the piston in the experiment is always in a position slightly below the level of the liquid column in the tube BCD, so that the pressure underneath the plunger is always slightly higher. [Star]
From the discovery of the two very narrow channels L. concludes that the results of his measurements might be affected by the air contained in them. He next sees to it that the channels are filled with urine, thus getting rid of a source of error.

+ 5th experiment (with urine).

+ 6th experiment.

+ 7th experiment.

12) As in the preceding letter, viz. Letter 120 [72], L. performs a chronological series of experiments in experiments 4 to 7 incl.

+ Criticism of physicians and surgeons.

[p. 48]

sit een verhoole wint, en diergelijke. Daar⁴⁴⁾ deselvige behoorden te seggen, daar sijn vaatgens gestopt, het bloet, of sappen, en kan daar niet ten genoegen⁴⁵⁾ door loopen en circuleren^a), en soo danige op stoppinge veroorsaakt pijn, en ook wel op swelllinge⁴⁶⁾.

Na dat ik veel maal op bijsondere⁴⁷⁾ tijden, de Wieken van kleijne vliegende schepsels, als van Muggen, Vliegen, Wittgens, Uijltgens, Mottgens⁴⁸⁾, en diergelijke soort hadde geexamineert, en gesien, dat de Wieken van de eene soort van die Dierkens, door gaans⁴⁹⁾ waren beset^b) met veeren⁵⁰⁾, en van andere weder de Wieken met geen veeren waren, als⁵¹⁾ op de senuagtige deelen die de Wieken haar stijfte of Uijtspansel⁵²⁾ geven, en weder andere waren door gaans⁴⁹⁾ bezet met hairtgens, soo heb ik veel maal mijn gedagten laten gaan, op de seer dunne vliesjens, of menbrane die seer door schijnende sijn, en waar in de veertgens, of hairtgens, met haar schagjens, ordentelijk⁵³⁾ in vast staan, namentlijk, hoe die mogten gemaakt sijn⁵⁴⁾.

⁺Want als ik mijn selven sogt te voldoen⁵⁵⁾, dat soo danige menbrane vande geseijde kleijne vliegende schepsels, gemaakt waren uijt een heldere lijmagtige stoffe te samen gestremt⁵⁶⁾, soo en konde ik mij niet voldoen⁵⁷⁾, want het scheen mij onmogelijk, dat op de geseijde wieken of menbranen, soo ordentelijk de veeren, en hairen, konden gemaakt werden. Nam ik in gedagten, dat de veeren en hairen, uijt aderen mogten gemaakt wesen. Soo^c) konde ik

44) Daar, terwijl, hoewel.

45) ten genoegen, in voldoende mate.

a) A: loopen, circuleren

46) L. herhaalt, in meer algemene termen dan in de voorgaande brief, zijn bezwaar tegen de fermentatietheorie; zie Brief 120 [72], van 22 april 1692, blz. 26-28, aant. 83 en 84.

47) bijsondere, verschillende.

48) Wittgens, tegenwoordig ‘Witjes’, is het vlindergenus Pieris, zie ook Brief 119 [71], van 7 maart 1692, Alle de Brieven, Dl. 8, blz. 322, aant. 143. De Uijltgens vormen de familie Noctuidae en de Mottgens omvatten vele families van de Microlepidoptera. [Swt.]

49) door gaans, overal.

b) A: beset waren

50) veeren, schubben.

51) als, behalve.

52) stifte of Uijtspansel, hun stevigheid of het vermogen uitgespannen te blijven.

49) door gaans, overal.

53) ordentelijk, in ordelijke schikking.

54) L. schreef eerder over vleugelschubben in Brief 41, van 26 december 1678, Alle de Brieven, Dl. 2, blz. 404-406, nl. over de schubben van schoenlappers en motten, en in Brief 119 [71], van 7 maart 1692, idem, Dl. 8, blz. 284, over de schubben van de korenmot.
L. beschrijft hier en in de volgende alinea's in grote lijnen op juiste wijze de bouw van een insectenvleugel. Deze wordt gevormd door een netwerk van verdikte aderen of ribben (door L. senuwen genoemd), waartussen de dorsale en ventrale vleugelmembranen (L.'s menbrane) gespannen zijn. In de ribben lopen tracheeën (L.'s groote bloet-vaaten) en zenuwen (vgl. blz. 62 en aant. 104), terwijl in de overblijvende ruimte het bloed vrijelijk kan stromen.

+ Bouw van insectenvleugel.

55) als ik mijn selven sogt te voldoen, hier: toen ik trachtte mijzelf zekerheid te verschaffen. C: Cum enim certus esse optarem.

56) te samen gestremt, gestold, verhard.

57) soo en konde ik mij niet voldoen, toen kon ik mijzelf hier mee niet tevreden stellen.

c) A: wesen, soo

[p. 49]

another: you've got a wind there, or there is a hidden flatulence, and the like, although they ought to say: certain little vessels are stopped up, the blood or the juices cannot pass through and circulate sufficiently, and this stoppage causes pains, and sometimes even a swelling¹³⁾.

After I had frequently examined at different times the Wings of small flying creatures, such as Gnats, Flies, Cabbage Whites, Owlet-Moths, Moths¹⁴⁾, and similar species, and had seen that the Wings of one species of those little Animals were covered all over with feathers¹⁵⁾, while the Wings of others had no feathers on them, except on the sinewy parts which give stiffness or Extensibility to the Wings, while others again were covered all over with little hairs, I often thought about the very thin cuticles or membranes, which are very transparent and in which the little feathers or hairs, with their quills, are implanted in an orderly arrangement, namely, how they may be constructed¹⁶⁾.

⁺For when I tried to ascertain whether that these membranes of the said small flying creatures were made of a clear, viscous, congealed substance, I could not satisfy myself, for it seemed impossible to me that the feathers and hairs could be made in such an orderly arrangement on the said wings or membranes. I thought that the feathers and hairs might be made up of veins,

13) In more general terms than in the preceding letter L. repeats his objection to the fermentation theory; see Letter 120 [72], of 22 April 1692, p. 27-29, notes 31 and 32.

14) Cabbage Whites; this is the butterfly genus Pieris, see also Letter 119 [71], of 7 March 1692, Collected Letters, Vol. 8, p. 323, note 59. The Owlet-Moths form the family of the Noctuidae and the Moths comprise many families of the Microlepidoptera. [Swt.]

15) feathers, scales.

16) L. previously wrote about wing-scales in Letter 41, of 26 December 1678, Collected Letters, Vol. 2, pp. 405-407, viz. about the scales of aurelias and moths, and in Letter 119 [71], of 7 March 1692, ibid., Vol. 8, p. 285, about the scales of the corn moth.
Here and in the following paragraphs L. correctly describes in broad lines the structure of an insect wing. This is formed by a network of thickened veins or ribs (called sinews by L.), between which the dorsal and ventral wing membranes (L.'s membranes) are stretched. In the ribs there run tracheae (L.'s large blood-vessels) and nerves (see p. 63 and note 31), while in the remaining space the blood can flow freely.

+ Structure of insect wing.

[p. 50]

niet bedenken, dat soo een dunne menbrane, met soo een over groot getal, konde versien wesen⁵⁸⁾.

Ik hebbe dan alle devoiren aan gewent⁵⁹⁾, omme was het mogelijk te ontdekken, het maaksel vande geseijde dunne menbrane, of vliesen. te^a) meer, om dat ik over eenige jaren⁶⁰⁾ met wijlen den seer geleerden Heer Constantijn Huijgens van Zuijlighem, over die stoffe⁶¹⁾ quam te spreeken, en eenige wieken liet sien, dien Heer nevens mij⁶²⁾ seer begeerig was, om te moge weten, het maaksel vande geseijde seer dunne Vliesen⁶³⁾.

Eijntelijk heb ik aan getroffen het vliegende schepsel, dat onse kinderen juffertgens noemen, waar van ik in mijn missive vanden 12^e October 1680. kome mentie te maken, ende⁶⁴⁾ aldaar af geteijkent sijn⁶⁵⁾.

De menbrane van dese Dierkens, die tusschen de groote vaaten en senuwen loopen, en stijfte en starkte, aan de wieken geven, sijn met geen veeren of hairkens beset, dat mij noeijt in andere vliegende schepsels, soo veel mijn memorie toe draagt, is te vooren gekomen.

In dese geseijde Wieken, sag ik nu klaar datter groote bloet-vaaten inde senuwe liepen, ende dat uijt dese bloet-vaaten weder kleijne vaaten quamen die haar weder in verscheijde kleijne takken verspreijde, soodanig, dat die het gesigt ontweken⁶⁶⁾.

⁺Met dit verhaalde gesigt, en hebbe ik mij niet vergenoegt gehouden, en hebbe onder andere aan getroffen, de Wiek van een groote groene Sprinkhaan⁶⁷⁾, inde welke ik nog klaarder, niet alleen hebbe gesien, dat uijt de groote bloet-vaaten, die inde wieken vande selvige liepen, weder vaaten quamen, maar gelijk⁶⁸⁾ het bloet, dat in dese vaaten groen van Couluer was, soo konde ik de kleijne vaaten, die uijt de groote vaaten quamen, en haar weder in kleijne

58) Het hier verworpen denkbeeld van L., dat het vlies van insectenvleugels zou ontstaan door stolling van een heldere lijmagtige stoffe, is analoog aan de door hem beschreven ontstaanswijze van de diafragma's in de luchtkanalen van de bies, zie de hierna volgende Brief 122 [74], van 12 augustus 1692, blz. 104 in dit deel.

59) devoiren aan gewent, mijn best gedaan.

a) A: vliesen: te

60) over eenige jaren, enige jaren geleden. De zin loopt niet, doordat een voegwoord achterwege is gebleven. Het beste leze men: te meer, omdat, toen ik enige jaren geleden.

61) Met die stoffe kan L. zowel het hier behandelde onderwerp in het algemeen bedoelen als de schubben in het bizonder (vgl. Brief 41, van 26 december 1678, Alle de Brieven, Dl. 2, blz. 404).

62) nevens mij, met mij, evenals ik.

63) Constantijn Huygens stierf op 28 maart 1687. Vgl. ook Brief 41, van 26 december 1678, Alle de Brieven, Dl. 2, blz. 404-406, gericht aan Huygens over de vleugelschubben.

64) ende, lees: en die.

65) L. verwijst hier naar Brief 65 [33], van 12 november 1680, Alle de Brieven, Dl. 3, blz. 316-318, fig. XXXIII, waar hij de paring van kinderen jufferkens, waterjuffers, beschreef en afbeeldde. Hoewel de term juffertgens soms ook gebruikt wordt voor de Libellulidae en de Aeschnidae, behoren de meeste soorten van juffers tot de Agrionidae.

66) dat die het gesigt ontweken, dat ze niet meer waar te nemen waren.

+ Bloed en ‘bloetvaaten’ in insectenvleugel.

67) De groote groene Sprink-haan is waarschijnlijk Phasgonura viridissima Linn., de grootste, algemene, grasgroene soort in ons land, met een lengte van 28-35 mm en een vlucht van 10 cm (J. Th. Oudemans 1900: De Nederlandsche Insecten, blz. 221; Brief 54 [29], van 12 januari 1680, Alle de Brieven, Dl. 3, blz. 148, aant. 10).

68) L. heeft zich in zijn zin verward; hij bedoelt te zeggen: en zoals het bloed in deze vaten groen was, was het ook enigszins groen in de kleine vaten, naar ik nog kon zien, doch als... enz.

[p. 51]

but I could not conceive how so thin a membrane could be provided with such a great number¹⁷⁾.

I therefore did my utmost to discover, if possible, the structure of the said thin membranes or cuticles; the more so because, when I talked about this subject¹⁸⁾ some years ago with the late very learned Sir Constantijn Huijgens van Zuijlighem and showed him some wings, that Gentleman, like myself, was very eager to know the structure of the said very thin Membranes¹⁹⁾.

Finally I came across the flying creature our children call damsel flies, which I mentioned in my missive of the 12th of October 1680 and which are illustrated there²⁰⁾.

The membranes of these little Animals, which extend between the large vessels and sinews and give firmness and strength to the wings, are not covered with feathers or little hairs, which, as far as I can remember, I never observed in other flying creatures.

In the said Wings I now saw clearly that large blood-vessels passed through the sinews and that out of these blood-vessels there came other (small) vessels, which in turn ramified into several small branches, so small that they could not be observed.

⁺I was not satisfied with the said spectacle, and among other things I found the Wing of a large green Grasshopper²¹⁾, in which I not only saw even more clearly that out of the large blood-vessels running through its wings there came other vessels, but just as the blood that was in these vessels had a green Colour, I could also see that the blood in the small vessels which came out of the large vessels and ramified in turn into small branches was slightly green,

17) The notion of L. that is here rejected, viz. that the membrane of insect wings is formed by coagulation of a clear viscous substance, is analogous to the origin of the diaphragms in the air tubes of rushes described by him; see the succeeding letter, viz. Letter 122 [74], of 12 August 1692, p. 105, in the present volume.

18) In Dutch L. wrote die stoffe; this may refer to the subject here discussed in general as well as to the scales in particular (see Letter 41, of 26 December 1678, Collected Letters, Vol. 2, p. 405).

19) Constantijn Huygens died on 28 March 1687. See also Letter 41, of 26 December 1678, Collected Letters, Vol. 2, pp. 405-407, addressed to Huygens, on the wing scales.

20) L. refers here to Letter 65 [33], of 12 November 1680, Collected Letters, Vol. 3, pp. 317-319, Fig. XXXIII, where he described and illustrated the copulation of damsel flies. Although the name damsel flies is sometimes also used for the Libellulidae and the Aeschnidae, most species of damsel flies belong to the Agrionidae.

+ Blood and ‘blood-vessels’ in insect wing.

21) The large green grasshopper is probably Phasgonura viridissima Linn., the largest common grass-green species in this country, which has a length of 28-35 mm and a wing-spread of 10 cm (J. Th. Oudemans 1900: De Nederlandsche Insecten, p. 221; Letter 54 [29], of 12 January 1680, Collected Letters, Vol. 3, p. 149, note 4).

[p. 52]

takken verspreijden, nog bekennen, dat het bloet eenigsints groen was, dog als die tak haar weder in kleijnder takken verspreijt hadden, soo en konde ik geen couluer meer in die vaaten sien, en dan waren die vaaten selfs⁶⁹⁾ door schijnende, en nog verder vervolgende, verloor ik die uijt het gesigt.

En al hoe wel ik seer klaar konde sien, dat de stoffe die het bloet groen van Couluer maakte uijt globule bestond, die ik oordeelde dat in een heldere vogt lagen, soo heb ik egter⁷⁰⁾ de wiek door sneden, en uijt die vaaten gedrukt het bloet, ende dat selvige door een vergroot-glas, voor het gesigt gebragt, en gesien, dat daar het bloet, of globule, maar een weijnig dik op malkanderen lagen, dat het aldaar een schoone groene couluer hadde, en daar het soo dun lag, dat der selver dikte, geen twintigste deel van een hair van ons hooft³²⁾, konde bereijken, soo konde ik nog sien, dat de couleur uijt den groene⁷¹⁾ was; Dog wanneer het bloet soo dun lag, dat ik oordeelde, maar een enkel globule bloet te sijn, soo en hadde het gans geen couluer; en dan helde het meest na een doorschijnent wesen⁷²⁾. En hier bleek mij klaar, dat alle dese groene globule, in een dunne door schijnende vogt lagen⁷³⁾.

Uijt dese observatien stelde ik nu vast, dat de door schijnende menbrane die voor het meerendeel de wieken vande geseijde kleijne schepsels uijt maken, soo wel⁷⁴⁾ uijt bloet-aderen, senuwen, enz: bestaan, als de lighamen van andere Dieren⁷⁵⁾.

Ik hebbe mij voor desen wel in gebeeld, dat inde wieken, vande hier vooren genoemde vliegende schepsels, geen circulatie van het bloet was, om dat ik oordeelde, als wanneer het bloet, door soo danige dunne vaaten quam te loopen, dat die souden als weg, of toe droogen. te^a) meer om dat veel soo danige vliegende schepsels, geen spijs en gebruijken^b), en maar voor eenige dagen leven, en als die versamelt sijn geweest⁷⁶⁾, of eijeren geleijt hebben, dan

69) selfs, hier: zelfs.

70) egter, toch.

32) Een hair van ons hooft heeft een diameter van 60-80 µ

71) uijt den groene, groenachtig.

72) Het woord wesen is hier waarschijnlijk in concrete zin gebruikt; helde... na een doorschijnent wesen wil dan zeggen: geleek op iets doorschijnends, op een doorschijnende substantie.

73) Bij zijn waarnemingen over het bloed trekt L. een verkeerde conclusie. De groene (soms ook geelachtige) kleur van het bloed wordt niet veroorzaakt door de globulen (bloedlichaampjes, phagocyten) maar door het chlorophyll dat via de stofwisseling is opgelost in het bloedplasma (J. Th. Oudemans 1900: De Nederlandsche Insecten, blz. 122-123; F.J. Cole 1937: Leeuwenhoek's Zoological Researches, in Annals of Science, Dl. 2, blz. 24).

74) soo wel, even goed, evenzo.

75) Bij L.'s poging om aannemelijk te maken, dat de vleugelmembranen van insecten en de lichamen van andere Dieren (hier: gewervelde dieren) een analoge bouw hebben, passen twee opmerkingen.
In de eerste plaats is L.'s begrip senuw niet geheel en al in overeenstemming met de toenmalige opvattingen. In zijn tijd verstond men onder senuw zowel een pees als een echte zenuw; men meende, dat de senuw hol was en een bepaalde vloeistof vervoerde. L. geeft in de voorgaande alinea's het toenmalige begrip senuw een extra uitbreiding door te beweren, dat in de senuwen van de vleugel bloedvaten zouden lopen.
In de tweede plaats is het inderdaad mogelijk om bij een pas uitgekomen imago bloed uit de ribben te drukken. Echter dit bloed is niet afkomstig uit de groote bloet-vaaten (tracheeën), zoals L. denkt, maar uit de ruimte rond de tracheeën (vgl. J. Th. Oudemans 1900: De Nederlandsche Insecten, blz. 51).

a) A: Te

b) A: spijs gebruyken

76) versamelt sijn geweest, gepaard hebben.

[p. 53]

but when these branches had in turn ramified into smaller branches, I could no longer see any colour in those vessels, and those vessels were then even transparant; and when I followed them further, they became so small that I could not see them any more.

And although I could see very clearly that the substance which gave the blood its green Colour consisted of globules, which I considered were embedded in a clear liquid, I nevertheless cut the wing and squeezed the blood from those vessels; and I put it before my eyes by means of a magnifying glass and saw that wherever the blood, or the globules, formed only a relatively thin layer, it had a beautiful green colour, and where it formed so thin a layer that its thickness could not be more than a twentieth part of that of a hair from our head¹⁰⁾, I could still see that the colour was greenish. But when the blood formed so thin a layer that I judged it to be only a single globule of blood, it had no colour whatsoever; and then it most nearly resembled a transparent substance. And here it was clear to me that all these green globules were embedded in a thin transparent liquid²²⁾.

From these observations I now concluded that the transparent membranes which constitute the greater part of the wings of the said small creatures consist of blood-vessels, sinews, etc. just as well as the bodies of other Animals²³⁾.

I used to think that there was no blood circulation in the wings of the aforesaid flying creatures, because I considered that if the blood flowed through such narrow vessels, the latter would, as it were, dry up, the more so because many such flying creatures do not take food and live only a few days, and when

10) A hair from our head has a diameter of 60-80 µ.

22) In his observations of blood L. draws a wrong conclusion. The green (sometimes also yellowish) colour of the blood is not caused by the globules (blood corpuscles, phagocytes), but by the chlorophyll which has been dissolved in the blood plasma via the metabolism (J.Th. Oudemans 1900: De Nederlandsche Insecten, pp. 122-123; F.J. Cole 1927: Leeuwenhoek's Zoological Researches, in Annals of Science, Vol. 2, p. 24).

23) Two comments should be made on L.'s attempt to render it plausible that the wing membranes of insects and the bodies of other Animals (here: vertebrates) have an analogous structure.
In the first place L.'s term senuw (sinew) is not altogether in conformity with the views of his time. In those days senuw was the term used for a tendon as well as for a true nerve; it was thought that the senuw was hollow and served for the conduction of a particular liquid. In the preceding paragraphs L. widened the contemporary meaning of the term senuw by alleging that there are blood-vessels in the senuwen of the wing.
In the second place it is indeed possible to squeeze blood from the ribs of a newly hatched imago, but this blood does not originate from the large blood-vessels (tracheae), as L. thinks, but from the space surrounding the tracheae (see J.Th. Oudemans 1900: De Nederlandsche Insecten, p. 51).

[p. 54]

sterven. Maar gedenkende, dat de menbrane vande wieken, vande geseijde schepsels, hoornagtig, of seer stijf sijn, schoon van een uijtnemende dunte⁷⁷⁾, soo konnen wij wel vast stellen, dat ijder vaatge, dat dese menbrane, of hoornagtig vlies uijt maakt, soo stijf is, dat schoon uijt soo danig bloet vaatge, de vogtige stoffe door de warmte van de sonne, daar quam uijt te droogen, dat egter⁷⁰⁾ de vaatgens niet en souden toe vallen⁷⁸⁾ gelijk geschieden soude, inde vaaten van ons lighaam en andere schepsels.

Dit⁷⁹⁾ versterkte mijn gevoelen, als ik sag dat de bloet-vaaten, inde wieken van dese kleijne Dieren, niet over een quamen, met de bloet-vaaten van andere dieren, ende die van onse lighamen. Maar dat die uijt seer dunne rings gewijse deelen, waren te samen gestelt, gelijk het maaksel is, vande gorgel, en lugtpijpen of lugt-vaaten inde longe vande Dieren⁸⁰⁾. Schoon wij nu inde menbrane vande wieken, hier vooren geseijt, alle de vaaten waar uijt die bestaan, niet konnen ontdekken, soo moeten wij egter⁷⁰⁾ voor waaragtig houden, datter een onbegrijpelijk getal van uijt nemende dunne vaaten moeten sijn, die de menbrane uijt maken; en soo wij ons quamen in te beelden⁸¹⁾, dat alle dese vaaten om der selver dunte, stijfte en droogte, geen bloet, of sappen, tot onderhoudinge vande wiek, en konnen laten door gaan^a), soo moeten wij egter vast stellen, dat niet een hairtge, of veertge, hoe kleijn dat het ook mag wesen, niet op de wiek gemaakt is, of het heeft seer veel vaatgens gehad, daar uijt het is voort gebragt. Want gedenkende dat ijder veertge een schagje heeft, en dat soo danig schagje uijt een groot getal van vaaten moet bestaan, sal het selvige aan het veertge, dat uijt het schagje weder moet voort komen, senuwen, en een grooter uijt breijdinge geven⁸²⁾. Ja wie weet, of ijder veertge, niet meer dan uijt^b) duijsent vaaten is groot gemaakt⁸³⁾.

77) van een uijtnemende dunte, zeer dun.

70) egter, toch.

78) toe vallen, dichtvallen, samenvallen.

79) Dit, nl. wat volgt.

80) gorgel, eigenlijk luchtpijp of larynx; onder lugt-pijpen of lugt-vaaten inde longe vande Dieren moet men dan de bronchiën verstaan.
Duidelijker dan in het voorgaande blijkt in deze beschrijving, dat L. met de bloet-vaaten in de vleugels in werkelijkheid de tracheeën bedoelt. De vergelijking van de bloet-vaaten van de insecten met de luchtpijp van gewervelde dieren komt voor het eerst voor in Brief 65 [33], van 12 november 1680, Alle de Brieven, Dl. 3, blz. 310-312 en 326. Merkwaardig is, dat L. wel een overeenkomst in bouw vaststelt, maar dat hij verschillende functies aan deze organen toekent.
Overigens brengt hij nu enige restrictie aan op zijn conclusie over de overeenkomst in bouw van de insectenvleugel en de lichamen van gewervelde dieren (zie aant. 75). Hij stelt nu, dat er een belangrijk verschil bestaat tussen de bloet-vaaten in de insectenvleugel en de bloedvaten van gewervelde dieren, nl. de ringen.

70) egter, toch.

81) soo wij ons quamen in te beelden, als wij ons zouden voorstellen, als wij zouden veronderstellen.

a) A: konnen door gaan

82) De nazin die in verband met gedenkende hier had moeten volgen ontbreekt. Men leze: Want wij moeten bedenken, dat...
uijtbreidinge, oppervlakte.

b) A: niet uyt meer dan

83) is groot gemaakt, is gegroeid.
De schubben staan met steeltjes (L.'s schagje) in de schubzakjes van de vleugelmembraan. Een schub bestaat uit een onderste en een bovenste lamel. De onderste lamel is meestal glad, maar de bovenste⁺ lamel is verstevigd door overlangse chitine-strepen, zoals te zien is in L.'s fig: 1, S, T, V en W (J.Th. Oudemans 1900: De Nederlandsche Insecten, blz. 77; H. Eidmann 1941: Lehrbuch der Entomologie, blz. 30).

+ fig. V.

[p. 55]

they have copulated or laid eggs, they die. But if we bear in mind that the membranes of the wings of the said creatures are horny or very stiff, although extremely thin, we may assume that each little vessel of which this membrane or horny cuticle consists is so stiff that, even if through the heat of the sun the liquid substance from such a little blood-vessel were to dry up, yet the little vessels would not collapse, as would happen with the vessels of our body and of other creatures.

I was confirmed in this view when I saw that the blood-vessels in the wings of these little Animals did not resemble the blood-vessels of other animals and those of our bodies, but that they consisted of extremely thin annular parts, like the structure of the throat, and the air-tubes or air-vessels in the lungs of Animals²⁴⁾. Now although we cannot discover in the membranes of the aforesaid wings all the vessels of which they consist, yet we must regard it as true that there must be an incredible number of extremely narrow vessels forming the membrane. And even if we were to assume that all these vessels, because of their thinness, stiffness, and dryness, cannot permit the passage of blood or juices for the maintenance of the wing, we must nevertheless assume that not one little hair or feather, however small it may be, has been formed on the wing but had a great many little vessels from which it was produced. For we must bear in mind that each little feather has a small quill, and that such a quill must consist of a great many vessels if it is to give sinews and greater extension to the feather, which in turn must be produced from the little quill. Nay, who knows but that each little feather may be made up of more than a thousand vessels²⁵⁾.

24) throat, in reality windpipe or larynx; by air-tubes or air-vessels in the lungs of Animals we must then understand the bronchi.
It is clearer from this description than from the preceding one that by the blood-vessels in the wings L. in reality means the tracheae. The comparison of the blood-vessels of insects with the windpipe of vertebrates is found for the first time in Letter 65 [33], of 12 November 1680, Collected Letters, Vol. 3, pp. 311-313 and 327. It is curious that L. does find a resemblance in structure, but that he assigns different functions to these organs.
However, he now makes some restriction on his conclusion about the analogy of the structure of the insect wing and that of the bodies of vertebrates (see note 23). He now states that there is an important difference between the blood-vessels in the insect wings and the blood-vessels of vertebrates, viz. the rings.

25) The scales are implanted with stalks (L.'s schagje - quill) in the alveoli of the wing membrane. A scale consists of a lower and an upper lamella. The lower lamella is usually smooth, but the upper⁺ lamella is consolidated by longitudinal chitineous stripes, as can be seen in L.'s Fig. 1, S, T, V and W (J.Th. Oudemans 1900: De Nederlandsche Insecten, p. 77; H. Eidmann 1941: Lehrbuch der Entomologie, p. 30).

+ fig. V.

[p. 56]

Als wij dan agt geven op de menigvuldige veeren of hairen, waar mede een wiek van een Vlieg, of Capel, enz: is versien, soo is het onmogelijk een bevattinge te konnen hebben, van de menigvuldige vaaten, waar uijt soo een veragt schepsel, als Vlieg, Capel, Mot enz: is te samen gestelt. Ja mijn gedagten sijn, dat veel Genees, en Heel-meesters, soo een groote menigte van vaaten, in een Hont of kat, sig niet konnen in beelden, als ik mij wel imagineer⁸⁴⁾, waar uijt een Mugge is te samen gestelt.

Ik hebbe voor desen in geen andere gedagten geweest, of alle de dikke deelen, die door de wieken, vande Vliegen, Capellen, en diergelijke vliegende schepsels, loopen, die ik hier vooren senuwe hebbe genoemt, eer beenagtige deelen sijn⁸⁵⁾, alleen geschapen, om de wieken een stijfte aan te brengen. Dog sedert dat ik gesien hebbe, dat nevens of op die geseijde deelen, groote bloetvaaten loopen, soo heb ik mijn devoir gedaan⁵⁹⁾, omme was het mogelijk, de loop van het bloet, in der selver vaaten te sien.⁸⁶⁾

Ik hebbe dan onder andere genomen, de Witte Uijltgens^a), of vliegende schepsels, die uijt Ruspen^b) voort koomen, welke Ruspen haar aes soeken, oft haar voetsel halen, vande Abele, Populier, off ook wel op de Willige boomen, welke witte Uijltgens, in maaksel en groote, eenigsints over een koomen, met de witte Uijltgens die uijt de Zijdwormen voort komen.

Dese Uijlen haar Wieken, sijn mede aan beijde sijden beset, met witte veeren, soo danig, dat men de menbrane vande Wiek, niet en kan komen te sien, ten sij men die eerst van der selver veeren ontbloot.

Dese Veeren, heb ik met een sagt seem lere^c) lapje, soo sagt als het mij doenlijk was, vande wieken afgeveegt, op dat de wieken niet alleen^d) mogten breeken⁸⁷⁾, maar ook de Uijlen geen hinder aan gebragt werden. Als wanneer⁸⁸⁾ ik de Wiek vande levende Uijl, voor het Vergroot glas bragt; Dog hoe nauew-kuerig ik observeerde, soo heb ik geen de minste loop van het bloet, inde bloet-vaaten konnen ontdekken, want soo in de selvige vaaten een continuele beweginge hadde geweest, ik en wil niet twijfelen, of ik soude die gesien hebben: te meer, om dat dit bloet, een geelagtige couluer hadde⁷³⁾.

Het bloet dat inde groote vaaten van dese Wieken lag, heb ik tot verscheijde reijsen⁸⁹⁾ uijt de vaaten gestooten, na dat ik al vooren de bloet-vaaten hadde geopent.

84) ik mij... imagineer, ik mij voorstel.

85) Men leze: ‘sijn eer beenagtige deelen’.

59) devoiren aan gewent, mijn best gedaan.

86) Ook zijn eerder verkondigde mening, dat de ribben senuwen zouden zijn, trekt L. nu terug (vgl. ook aant. 75 en 80). Bovendien meent hij nu, dat de groote bloet-vaaten niet in maar nevens of op de ribben zouden lopen.

a) A: de Uyltgens

b) A: de Ruspen

c) A: seeme leere

d) A: wieken alleen niet
Overeenkomstige opvattingen als over de bouw van de vleugelmembranen en van een schub geeft L. ook in de hierna volgende Brief 122 [74], van 12 augustus 1692, blz. 68-129 in dit deel, bij zijn beschouwingen over de bouw van een vogelveer en de wand van houtvaten.

87) Men leze: niet alleen niet zouden breken.

88) Als wanneer ik... bragt, en toen bracht ik.

73) Bij zijn waarnemingen over het bloed trekt L. een verkeerde conclusie. De groene (soms ook geelachtige) kleur van het bloed wordt niet veroorzaakt door de globulen (bloedlichaampjes, phagocyten) maar door het chlorophyll dat via de stofwisseling is opgelost in het bloedplasma (J.Th. Oudemans 1900: De Nederlandsche Insecten, blz. 122-123; F.J. Cole 1937: Leeuwenhoek's Zoological Researches, in Annals of Science, Dl. 2, blz. 24).

89) verscheijde reijsen, verscheidene keren.

[p. 57]

If we therefore pay heed to the numerous feathers or hairs with which a wing of a Fly or a Butterfly, etc. is provided, it is impossible to conceive of the great number of vessels of which such a wretched creature as the Fly, the Butterfly, the Moth, etc. is composed. Nay, I think that many Physicians and Surgeons cannot conceive of so great a number of vessels in a Dog or cat which, as I imagine, a Gnat is composed of.

Previously I had no other thoughts but that all the thick parts running through the wings of Flies, Butterflies, and similar flying creatures, which I have called sinews above, are more like bony parts, intended solely to give stiffness to the wings. But since I saw that large blood-vessels are running along or on the said parts, I have done my utmost to see, if possible, the flow of the blood in the said vessels²⁶⁾.

I therefore took, among others, the White Owlet-Moths or flying creatures which originate from Caterpillars, which seek their food or take nourishment from the Abele, the Poplar, or sometimes the Willow trees; these white Owlet-Moths are somewhat similar in structure and size to the white Owlet-Moths which originate from Silk-worms.

The Wings of these Owlet-Moths are also covered on either side with white feathers, in such a way that one cannot see the membrane of the Wing unless it is first stripped of its feathers.

I wiped these feathers off the wings with a small soft wash-leather as gently as possible, in order that not only the wings should not break, but the Owlet-Moths also should not receive any injury. I then put the Wing of the living Owlet-Moth before the Magnifying Glass; but however closely I examined it, I could not discover the slightest flow of the blood in the blood-vessels, for if there had been a continuous movement in the said vessels, I do not doubt but I should have seen it, the more so because this blood had a yellowish colour²²⁾.

Several times I squeezed the blood contained in the large vessels of these Wings out of the vessels, after having previously opened the blood-vessels.

26) L. now also retracts the view previously advanced by him that the ribs are senuwen (sinews) (see also notes 23 and 24). Moreover, he now thinks that the large blood-vessels do not run through, but along or on the ribs.

22) In his observations of blood L. draws a wrong conclusion. The green (sometimes also yellowish) colour of the blood is not caused by the globules (blood corpuscles, phagocytes), but by the chlorophyll which has been dissolved in the blood plasma via the metabolism (J.Th. Oudemans 1900: De Nederlandsche Insecten, pp. 122-123; F.J. Cole 1927: Leeuwenhoek's Zoological Researches, in Annals of Science, Vol. 2, p. 24).

[p. 58]

Gelijk meest door gaans⁹⁰⁾ de groote bloet-vaaten, op, of nevens het beenagtig deel leggen, dat de stijfte aan de wiek geeft, soo is mij verscheijde maal te vooren gekomen, dat die bloet-vaaten, niet regt uijt, nevens de lengte vande beenderen leggen, maar dat deselve krinkkels gewijse in bogten lagen, als of wij een darm, van eenig^a) dier sagen, dat⁹¹⁾ nog aan sijn vliesen vast is.

Wijders komt mij als inde hand vliegen, een grooter soort van graeuwen Uijl, die bij verandering⁹²⁾ voortkomen, uijt de roode Wormen, die de boomen door knagen, ter wijl die staan en wassen⁹³⁾. Welke wormen, onse Olmboomen, die om dese stad staan door knagen, en eenige gans bederven⁹⁴⁾.

Dese Uijl om wonde ik een^b) papier, na dat ik al voorens op desselfs lighaam soo stark had gedrukt, dat ik mij in beelde dat de Uijl doot was.

Na dat de Uijl dus⁹⁵⁾ twee â drie dagen hadde gelegen, maakte deselvige nog eenig geraas met de wieken, doen drukte ik deselvige voort⁹⁶⁾ doot.

⁺Na verloop van nog twee â drie dagen, vernam ik meer dan vijf en twintig jonge wormen, soo over mijn werk-bank, als anders loopen, en al hoe wel dese wormen kleijn waren, soo quamen die soo in roodigheijt^c) als maaksel over een, met die wormen, wanneer die tot haar volkome groote sijn gekomen, en waar uijt dan soo danige Uijlen, voortkomen, soo dat ik niet en hadde te twijfelen, of de graeuwe Uijl sijn eijeren, die deselve^d) in sijn lijf hadde, doen ik die^e) quam te vangen, waren alsoo verre gekomen, dat de wormen inde Eijeren al leefden.

Ik opende het papier, en ik sag dat de wormen het lighaam vande Uijl hadden op gegeten, ende dat veele vande selvige^f) uijt gebrek van vogtigheijt, beelde ik mij in⁹⁷⁾, in een Asijn flesje waren gekroopen, daar deselve eenige tijd, tot verwondering^g), in bleven leven.

⁺Ik nam de Wieken, die ik mede met een seem-leere lapje^h), de veeren af veegde, en ik bragt die voor het vergroot-glas, en sag, dat in dese wieken, mij de bloet-vaaten nog klaarder voor de oogen quamen, als inde wieken vandeⁱ⁾ vliegende schepsels, hier vooren verhaalt.

Ik stelden een stuk van soo danigen wiek^j), voor een vergroot glas, en ik gaf het den Teijkenaar inde hand, om de bloet-vaaten die op de beenagtige deelen vande wiek leggen, als ook de bloet-vaaten, die door de menbrane loopen, en welke voor een gedeelte de menbrane uijt maken af te teijkenen, eens

90) meest door gaans, bijna altijd.

a) A: een

91) L. gebruikt abusievelijk dat als betrekkelijk voornaamwoord bij darm.

92) bij verandering, door gedaanteverwisseling.

93) staan en wassen, staan te groeien.

94) gans bederven, geheel vernielen.
De dieprode, ongeveer 8 cm lange Wilgenhoutrups, Trypanus cossus L., leeft in verschillende loofbomen, meest in wilgen en populieren. De plompe, grijsgrauwe vlinder heeft een vlucht van 6-9 cm (J.Th. Oudemans 1900: De Nederlandsche Insecten, blz. 416-417). [Swt.]

b) A: in een

95) dus, zo.

96) voort, verder. C: plane.

+ Wormen uit de grauwe uil.

c) A: soo roodigheyt

d) A: selvige

e) A: hem

f) A: en dat deselvige

97) beelde ik mij in, nam ik aan, veronderstelde ik.

g) A: tot myn verwondering

+ Vleugel van de grauwe uil.

h) A: die ik met een seeme leere lapje

i) A: van

j) A: van een wiek

[p. 59]

While the large blood-vessels nearly always lie on or near the bony part which gives stiffness to the wing, I have seen several times that those blood-vessels did not lie exactly in the longitudinal direction of the bones, but that they lay in crinkled bends, as if we saw an intestine of some animal, still adhering to its membranes.

Furthermore there came flying into my hand, as it were, a grey Owlet-Moth of a larger species, which are generated by transformation from the red Worms which gnaw through the trees while they are growing. These worms gnaw through our Elm-trees, which surround this city, completely destroying some of them²⁷⁾.

I wrapped this Owlet-Moth in a piece of paper, after having first crushed its body so strongly that I thought the Owlet-Moth was dead.

After the Owlet-Moth had thus lain for two to three days, it still made some noise with its wings; I then crushed it to death completely.

⁺After another two to three days I saw more than twenty-five young worms crawling both across my work-bench⁴⁾ and elsewhere, and although these worms were small, they were similar in redness and in structure to those worms when they have grown to their full size, from which worms such Owlet-Moths originate, so that I did not doubt but the eggs of the grey Owlet-Moth, which it had in its body when I caught it, had already got to the stage where the worms in the Eggs were already alive.

I opened the paper and saw that the worms had eaten up the body of the Owlet-Moth and that many of them, I assume from lack of moisture, had crawled into a small bottle of Vinegar, in which to my astonishment they remained alive for some time.

⁺I took the wings, from which I again wiped the feathers with a small wash-leather, and I placed them before the magnifying glass. And I saw that the blood-vessels in these wings were even more clearly visible to me than in the wings of the flying creatures mentioned above.

I placed a piece of this wing before a magnifying glass and handed it to the Draughtsman, for him to draw the blood-vessels lying on the bony parts of the wing as well as the blood-vessels running through the membrane and partly constituting the membrane, for one thing to show how these blood-

27) The deep red Trypanus cossus L. (length about 8 cm) lives on various deciduous trees, mostly willows and poplars. The unwieldy grey butterfly has a wing-spread of 6-9 cm (J. Th. Oudemans 1900: De Nederlandsche Insecten, pp. 416-417). [Swt.]

+ Worms from the grey owlet-moth.

4) L. here gets practically the same result as in his experiment with unboiled rain-water; see Letter 120 [72], of 22 April 1692, p. 13, note 16, in the present volume. Meanwhile the boiled rainwater was exposed to the air for three days, as a result of which a good deal of air was dissolved in it.[Star]

+ Wing of the grey owlet-moth.

[p. 60]

deels om aan te wijsen, hoe dese bloet-vaaten krinkkels gewijse leggen, ten anderen, hoe die uijt kring, of rings gewijse deelen^a) sijn te samen gestelt, ende ten derden, hoe dat uijt de geseijde groote vaaten, weder kleijne takken komen, die haar inde menbrane met een groote menigte verspreijen⁹⁸⁾.

⁺Fig: 1. ABCDEFG. vertoont een groot bloet-vat, leggende op een been agtig deel, waar in aan gewesen werd, hoe dat het selvige met bogten leijt, als mede de krings gewijse deelen, waar uijt het is te samen gestelt, over een komende met de bloet-vaaten, die alle kleijne ongedierte⁹⁹⁾ van binnen in haar lighaam hebben, ja selfs tot de Luijs en Vloeij toe heb ik gesien, dat de bloet-vaaten uijt krings gewijse deelen waren gemaakt.

⁺Fig: 1. BH: IK: CL: DM: EN: ende EO. vertoont de bloet-vaaten, koomende met takken, uijt het voor verhaalde bloet-vat, loopende met der selver takken, inde menbrane, waar in men de krings gewijse deelen mede kan bekennen. Maar als men dese vaaten soo verre vervolgt, dat die door het vergroot-glas haar niet^b) dikker en vertoonen, als een Paarts-hair in ons bloote oog doet, dan kan men geen kringen aan die vaaten bekennen¹⁰⁰⁾.

Dese vaaten heeft den Teijkenaar soo verre vervolgt, als sijn oog bereijken konde, als wanneer dan de menbrane met soo veel kleijne vaatgens, soo verwart door malkanderen liepen, dat daar geen staat op te maken was.

Met PQR. werd aan gewesen een bloet-vat, met der selver menigvuldige takken, loopende inde menbrane, soo digt en door de andere vaaten, als hier werd af gebeeld⁹⁸⁾.

Met STV. werden eenige weijnige veeren aan gewesen, die aan weder sijden vande menbrane, soo digt bij een en over malkanderen leggen, dat men geen menbrane en kan bekennen.

Met WWW. werden drie veeren aan gewesen, die nevens den anderen³³⁾ op de rand vande wiek stonden, en grooter sijn, als¹⁰¹⁾ waar mede de menbrane is bekleet.

Met XXXXX. werd aan gewesen de menbrane, die van alle de veeren, aan weder sijden vande selvige gestaan hebbende, is ontbloot, op dat de bloet-vaaten, te voorschijn souden komen, en waar in men in ongeschikte ordre¹⁰²⁾ de putten of gaaten, komt te sien, waar in de veeren, met haar schagten hebben gestaan, en daar uijt sijn voort gekomen¹⁰³⁾.

a) A: hoe die uyt rings-gewijse deelen

98) In A volgt hier de zin: Met PQR werd aangewesen een bloet-vat met der selver menigvuldige takken, loopende in de membrane, soo digt en door de andere vaaten, als hier werd afgebeelt. Deze zin staat in het handschrift eerst vier alinea's verder.

+ fig. V.

99) ongedierte, insecten. C: omnia parva insecta.

+ fig. V.

b) A: vergroot-glas, niet

100) Inderdaad bezitten de fijnste vertakkingen van de tracheeën geen chitine-spiraal. L. nam dit ook reeds waar bij de luizen en vlooien (Brief 65 [33], van 12 november 1680, Alle de Brieven, Dl. 3, blz. 326).

98) In A volgt hier de zin: Met PQR werd aangewesen een bloet-vat met der selver menigvuldige takken, loopende in de membrane, soo digt en door de andere vaaten, als hier werd afgebeelt. Deze zin staat in het handschrift eerst vier alinea's verder.

33) van, nevens den anderen, van, naast elkaar.

101) als, lees: dan die.

102) in ongeschikte ordre, onregelmatig geschikt.

103) Volgens J.Th. Oudemans 1900: De Nederlandsche Insecten, blz. 77, staan de schubben in de regel in banden op de vleugelmembraan ingeplant. De putten of gaaten zijn de schubzakjes in de vleugel-membraan (zie ook aant. 83).

[p. 61]

vessels lie in crinkled bends, and for another to show how they are composed of annular parts, and thirdly, to show how from the said large vessels there come in turn small branches, which ramify in great numbers in the membrane²⁸⁾.

⁺Fig. 1. ABCDEFG shows a large blood-vessel lying on a bony part, in which it is shown how it lies in bends, while also the annular parts of which it is composed are shown, which are similar to the blood-vessels which all small insects have inside their body; nay, I even saw in the Louse and the Flea that the blood-vessels were made of annular parts.

⁺Fig. 1. BH, IK, CL, DM, EN, and EO show the blood-vessels ramifying from the aforesaid blood-vessel, their branches running through the membrane, in which one can also recognize the annular parts. But if one follows these vessels until through the magnifying glass they appear no thicker than a Horse's hair appears to our naked eye, one cannot perceive any rings on those vessels²⁹⁾.

The Draughtsman reproduced these vessels as far as his eye could follow them, and then so many small vessels were mixed up in the membrane in such confusion that they could not be made out.

By PQR is indicated a blood-vessel, with its many branches running through the membrane, as close together and mixed up with the other vessels as is illustrated here²⁸⁾.

By STV are indicated a few feathers which lie on either side of the membrane, so close together and across each other that the membrane cannot be discerned.

By WWW are indicated three feathers which were placed side by side on the edge of the wing and are larger than those with which the membrane is covered.

By XXXXX is indicated the membrane which has been stripped of all the feathers which were placed on either side of it, in order that the blood-vessels might become visible, and in which one can see, irregularly arranged, the pits or holes in which the feathers with their quills were implanted and from which they issued³⁰⁾.

28) In A this is followed by the sentence: By PQR is indicated a blood-vessel, with its many branches running through the membrane, as close together and mixed up with the other vessels as is illustrated here. In the manuscript this sentence does not follow until four paragraphs later.

+ fig. V.

+ fig. V.

29) The finest ramifications of the tracheae indeed do not have a chitineous spiracle. L. also observed this already in lice and fleas (Letter 65 [33], of 12 November 1680, Collected Letters, Vol. 3, p. 327).

28) In A this is followed by the sentence: By PQR is indicated a blood-vessel, with its many branches running through the membrane, as close together and mixed up with the other vessels as is illustrated here. In the manuscript this sentence does not follow until four paragraphs later.

30) According to J. Th. Oudemans 1900: De Nederlandsche Insecten, p. 77, the scales as a rule are implanted in bands on the wing membrane. The pits or holes are the alveoli in the wing membrane (see also note 25).

[p. 62]

Vorders heb ik in gedagten genomen, of de bloet-vaaten, die inde geseijde wieken sijn, niet en bestonden uijt arterien en venae. Dog ik heb niet konnen sien, datter meer dan eenderleij vaaten, door de wieken liepen, hoe menigderleij soort van dese schepselen ik ook quam te observeeren, als alleen, dat ik mij inbeelde eens gesien te hebben, in het dunste vande wiek van een Sprink-haan, dat op de groote vaaten, die digst^a) aan het lighaam geplaast lagen, een ander soort van vaaten lag¹⁰⁴⁾.

Wijders stelde ik vast¹⁷⁾, datter geen circulatie van het bloet inde wieken was, en dat dese bloet-vaaten, dat sekerlijk Arterien waren, alleen waren gemaakt, om de wiek met alle desselfs menigvuldige veeren, tot de volmaaktheijt te brengen, en vorders, om het bloet seer langsaam door de vaaten te voeren, om alsoo na de volmaaktheijt vande wiek¹⁰⁵⁾, deselve een weijnig voetsel toe te senden. Want gelijk¹⁰⁶⁾ dese Uijlen, ende de Uijlen, die uijt de Zijd-wormen^b), en veel andere vliegende schepsels, die uijt Ruspen voortkomen, niet eeten, nog ook niet langer leven, dan dat die versamelt⁷⁶⁾ sijn geweest, eijeren^c) leggen, en dan sterven. Soo is het dan onnodig beeld ik mij in, datter een circulatie van het bloet inde wiek geschiede, om dat ook mede de menbrane vande wieken, stijf en hoornagtig sijn, en dus seer weijnig, of geen voetsel van noode hebben.

Ik hebbe verscheijde maal, een weijnig parsinge, of voortstootinge het bloet¹⁰⁷⁾, leggende inde vaaten vande wieken vande Uijlen, aangebragt, waar door ik dan de beweginge van het bloet inde vaaten seer klaar konde sien⁵⁴⁾.

Ik kan niet na laten hier bij te voegen, dat ik voor desen verscheijde devoiren¹⁰⁸⁾ hebbe aan gewent, om tweederleij^d) soort van vaaten, inde bladeren vande boomen, als andere bladeren, te ontdekken, om daar door na te spueren, of ^er een circulatie inde bladeren was, dog ik en hebbe niet dan een e soort van vaaten, die het sap toe voeren, konnen sien¹⁰⁹⁾

Als wij nu gedenken, dat niet alleen de bladeren vande boomen, maar dat ook de vrugten vande selvige geen ander, als toe voerende sap van nooden hebben, om dat, deselvige haar volkome wasdom hebbende bekoomen, werden als van den Boom verlaten^e), en weg gestooten. Sonder dat wij aan de steel van het blad, of aan de steel van eenige vrugt, de minste bruek of quetsinge gewaar konnen werden. Ja dat deel vande^f) steel, het welke aan de boom is vast geweest, is soo glat en effen, als of het aan de boom, met desselfs menig-

a) A: digt

104) Vermoedelijk heeft L. behalve een trachee ook een zenuwstreng in een rib waargenomen, zie ook aant. 54.

17) stelde vast, nam met stelligheid aan.

105) na de volmaaktheijt vande wiek, nadat de vleugel volgroeid was.

106) gelijk, aangezien. Deze zin vormt met de volgende (Soo is het dan...) één geheel.

b) A: uyt Zijd-wormen

76) versamelt sijn geweest, gepaard hebben.

c) A: en eijeren

107) het bloet staat op een ongewone plaats in de zin; men leze deze woorden na verscheijde maal.

54) L. schreef eerder over vleugelschubben in Brief 41, van 26 december 1678, Alle de Brieven, Dl. 2, blz. 404-406, nl. over de schubben van schoenlappers en motten, en in Brief 119 [71], van 7 maart 1692, idem, Dl. 8, blz. 284, over de schubben van de korenmot.
L. beschrijft hier en in de volgende alinea's in grote lijnen op juiste wijze de bouw van een insectenvleugel. Deze wordt gevormd door een netwerk van verdikte aderen of ribben (door L. senuwen genoemd), waartussen de dorsale en ventrale vleugelmembranen (L.'s menbrane) gespannen zijn. In de ribben lopen tracheeën (L.'s groote bloet-vaaten) en zenuwen (vgl. blz. 62 en aant. 104), terwijl in de overblijvende ruimte het bloed vrijelijk kan stromen.

108) devoiren, pogingen.

d) hs: twee der seij

109) De houtvaten, die L. hier blijkbaar op het oog heeft, voeren inderdaad het sap (water en anorganische stoffen) toe. De zeefvaten, die organische stoffen afvoeren, heeft L. niet als zodanig herkend. [Swt.]

e) A: van den Boom als verlaaten

f) A: van

[p. 63]

I then considered whether the blood-vessels in the said wings did not consist of arteries and veins. But I could not see that there were vessels of more than one kind running through the wings, however many species of these creatures I observed; only in one case did I imagine I had seen, in the thinnest part of the wing of a Grasshopper, that there were vessels of a different kind lying on the large vessels placed closest to the body³¹⁾.

I further assumed it to be certain that there was no circulation of the blood in the wings and that these blood-vessels, which were undoubtedly Arteries, were solely intended to develop the wing with all its numerous feathers to its perfection, and further to conduct the blood very slowly through the vessels, so as to supply some nourishment to the wing when it was fully developed. For since these Owlet-Moths and the Moths which originate from Silk-worms, and many other flying creatures which originate from Caterpillars, do not eat and do not live after they have copulated, lay eggs, and then die, I think it is unnecessary that there should be any blood circulation in the wing, because the membranes of the wings are also stiff and horny and therefore require very little nourishment, if any.

I applied several times some pressure or thrust to the blood in the vessels of the wings of the Owlet-Moths, which enabled me to see the movement of the blood in the vessels very clearly¹⁶⁾.

I cannot omit to add that I previously made several efforts to discover two different kinds of vessels in the leaves of trees and other leaves, in order thus to find out whether there was a circulation in the leaves, but I have been able to see only one kind of vessels supplying the sap³²⁾.

Now we must bear in mind that not only the leaves of the trees, but also their fruits need nothing but the supplied sap, because, when they have reached their full growth, they are, as it were, discarded by the Tree and cast off, without our being able to perceive the slightest fracture or damage in the stalk of the leaf, or in the stalk of a fruit; nay, the part of the stalk which was attached to the tree is so smooth and even as if it had never been attached to

31) Presumably L. observed not only a trachea but also a nerve cord in a rib; see also note 16.

16) L. previously wrote about wing-scales in Letter 41, of 26 December 1678, Collected Letters, Vol. 2, pp. 405-407, viz. about the scales of aurelias and moths, and in Letter 119 [71], of 7 March 1692, ibid., Vol. 8, p. 285, about the scales of the corn moth.
Here and in the following paragraphs L. correctly describes in broad lines the structure of an insect wing. This is formed by a network of thickened veins or ribs (called sinews by L.), between which the dorsal and ventral wing membranes (L.'s membranes) are stretched. In the ribs there run tracheae (L.'s large blood-vessels) and nerves (see p. 63 and note 31), while in the remaining space the blood can flow freely.

32) The tracheae in wood which L. apparently has in mind here actually supply the sap (water and inorganic compounds). The sieve tubes, which discharge organic compounds, have not been recognized as such by L. [Swt.]

[p. 64]

vuldige vaaten, niet en was vereenigt geweest¹¹⁰⁾. In somma dan, de Wieken vande hier vooren verhaalde vliegende schepsels, nog de bladeren en vrugten vande boomen, en hebben geen circulatie van sappen noodig¹¹¹⁾.

⁺Ik hebbe ook een kleijn Vliegje voor het^a) vergroot glas gestelt, welke soort van vliegje, ik oordeel dat hare eijeren leggen, in vuijle, of slikkige rioelen, en gooten, ende dat¹¹²⁾ uijt die eijeren wormkens voortkomen, en uijt die Wormkens weder soo danige Vliegjens, dog ik hebbe het den arbeijt niet waardig geagt, om dat onse voor gaande observatien, ons ten genoegen⁴⁵⁾ daar ontrent hebben versekert.

Dese Vliegjens sijn niet alleen haar pluijmen, die voor op het hooft staan, de oogen, en hoornen¹¹³⁾, maar ook de wieken, met verwondering te aanschouwen, en voor namentlijk als men agt geeft soo op de menigvuldige hairen, waar mede de beenagtige deelen vande wieken beset sijn, als op de menigvuldige seer kleijne hairkens, waar mede de menbrane vande wiek beset is¹¹⁴⁾.

Ik hebbe de wiek van het geseijde Dierke mede laten afteijkenen, op dat men het wonderbare maaksel, sig soude konnen inbeelden.

⁺Fig: 2. is het Vliegje, soo groot als het ons in het bloote oog^b) komt te vertoonen.

⁺Fig: 3. ABCD. is het wiekje, soo groot als het den Teijkenaar, door het vergroot-glas heeft komen te sien.

Als wij nu aan merken niet alleen de menigvuldige hairen, soo rondomme de wiek, als op¹¹⁵⁾ de andere beenagtige deelen, die de wiek sijn stijfte geven, als ook op de over groote menigte van seer kleijne hairtgens, waar mede als boven geseijt, de menbrane vande wiek is beset, die den Teijkenaar soo veel hem mogelijk was, heeft uijt gebeeld¹¹⁶⁾. Dog alle dese hairen, en komen in

110) Voordat de bladeren en rijpe vruchten worden afgestoten, vormt zich ter plaatse van het toekomstige breukvlak een kurklaagje, dat het loslaten van de bladeren en vruchten mogelijk maakt en dat de boom beschermt tegen schadelijke invloeden van buitenaf.

111) Opmerkelijk is hier, dat L. een vergelijking maakt tussen de bladeren van een boom en de vleugel van een insect.
Reeds eerder, in Brief 85 [46], van 13 juli 1685, Alle de Brieven, Dl. 5, blz. 218-220, interpreteerde hij de nerven (door hem ribbens genoemd) van de kiembladen van de es als opgaande Vaten en meende toen, dat deze dienden voor het onderhoud van het bladweefsel tussen de nerven. Ook daar schreef hij niet over afvoerende vaten.
L. verkeert dus in de veronderstelling, dat in sommige plantaardige en dierlijke weefsels geen circulatie (af- en aanvoer), maar alleen aanvoer van sappen plaats heeft.
Hij gaat nader in op het probleem van de circulatie in planten in de volgende Brief 122 [74], van 12 augustus 1692, blz. 68-128 in dit deel.

+ Vleugel van een vliegje.

a) A: een

112) ende dat, lees: en ik oordeel dat.

45) ten genoegen, in voldoende mate.

113) hoornen, sprieten.

114) Het vliegje is een soort van Psychoda, uit de familie Psychodidae of motmugjes. Deze mugjes bezitten behaarde, spits toelopende vleugeltjes, zodat zij enigszins op kleine vlinders lijken. De wormvormige larven leven op vochtige afvalplaatsen (vervuilde gootsteenbuizen, riolen enz.). De meest voorkomende soort is Psychoda alternata Say, in het Engels bekend als Moth-fly of Owl Midge. [Kab.]

+ fig. VI.

b) A: in het oog

+ fig. VII.

115) Het woord op is overtollig. L. had mogelijk het werkwoord ‘acht geven op’ in gedachten, in plaats van aan merken.

116) De voortzetting van deze zin volgt na de tussenzin: Dog alle... beset sijn.

[p. 65]

the tree, with all its numerous vessels³³⁾. To sum up, neither the Wings of the aforesaid flying creatures nor the leaves and fruits of trees require any circulation of saps³⁴⁾.

⁺I also placed a tiny Fly before the magnifying glass, which species I believe lay their eggs in dirty or slimy sewer-pipes and gutters, and I think that from those eggs little worms emerge, and from those little Worms in turn those tiny Flies, but I did not deem it worth while to study this, because our preceding observations have given us enough certainty about this.

On these tiny Flies it is not only the tufts (which are placed on the front of the head), the eyes, and the antennae which can be beheld with wonder, but also the wings, especially when one pays heed to the many hairs with which the bony parts of the wings are covered as well as to the many very small hairs with which the membrane of the wing is covered³⁵⁾.

I ordered the wing of the said little Animal also to be drawn, in order that one might form an idea of its wonderful structure.

⁺Fig. 2 is the tiny Fly, at the size it appears to the naked eye.

⁺Fig. 3. ABCD is the little wing, at the size the Draughtsman saw it through the magnifying glass.

If we now pay heed not only to the numerous hairs, both all over the wing and on the other bony parts that give stiffness to the wing, but also to the extremely great number of very small hairs with which, as said above, the

33) Before the leaves and ripe fruits are discarded, at the point of the future fracture surface a thin cork layer is formed, which makes possible the detachment of the leaves and fruits and which protects the tree from harmful external influences.

34) It is curious here that L. draws a parallel between the leaves of a tree and the wing of an insect.
On an earlier occasion, in Letter 85 [46], of 13 July 1685, Collected Letters, Vol. 5, pp. 219-221, he interpreted the veins (called ribs by him) of the cotyledons of the ash-tree as ascending vessels, and he then thought that they served to maintain the leaf tissue between the veins. There, too, he did not speak of descending vessels.
L. therefore assumes that in some vegetable and animal tissues no circulation (discharge and supply) takes place, but only supply of saps.
He goes further into the problem of circulation in plants in the next letter, viz. Letter 122 [74], of 12 August 1692, pp. 69-129, in the present volume.

+ Wing of a tiny fly.

35) The tiny fly is a Psychoda species, from the family of the Psychodidae or moth-flies. These flies have hairy, tapering wings, so that they resemble small butterflies in a way. The worm-shaped larvae live in places where damp refuse collects (filthy kitchen-sink pipes, sewers, etc.). The most common species is Psychoda alternata Say, known in English as the Moth-fly or Owl Midge. [Kab.]

+ fig. VI.

+ fig. VII.

[p. 66]

geen vergelijkinge, bij de menigvuldige hairtgens, waar mede het lighaam, en pooten van het vliegje beset sijn. en daar benevens dan in gedagten nemen, dat ijder hairtge niet uijt een vaatge, waar uijt de menbrane voor het meeste deel bestaat, maar dat ijder vande selvige, nog uijt een groot getal van vaaten is gemaakt, soo moeten wij seggen, dattet ons meerder verwondering geeft, en¹¹⁷⁾ met grooter opmerkinge¹¹⁸⁾, soo een kleijn veragt dierke komen te aan schouwen^a), dan het maaksel van Paart, of Os. En hoe wij dieper en dieper, de verborgentheden soeken op te delven, hoe wij minder en minder, konnen begrijpen, de hoe kleijnheijt van^b) saaken, waar uijt alle lighamen sijn te samen gestelt.

⁺Fig: 4. EF. vertoont een vande twee hoorntgens, die het geseijde kleijne Vliegje voor op sijn hooft draagt.

Sien wij nu, datter meerder Wijsheijt, Volmaaktheijt, en konstiger werk, vereijst werd, aan soo een kleijn Vliegje, als hier vooren verhaalt is, als aan een soo^c) groot lighaam als een Paart is, en daar¹¹⁹⁾ benevens vast stellen, gelijk ik het voor waaragtig houde, dat niet alleen dit verhaalde kleijne Vliegje: maar^d) dat alles wat op Aarden leeft, (niet uijt eenig bederffelijkheijt voortkomt) afkomstig sijn¹²⁰⁾, van die Dieren die inden beginne geschapen sijn, of weijnig tijd, na dat de deelen waar uijt den Aertkloot bestaat, waren te samen gestelt.

Int kort, hoe wij meer en meer gedenken, aan de Alwijsheijt, en Volmaaktheijt, vande Heere Maker van het Geheel Al, hoe wij minder en minder, een bevattinge¹²¹⁾ van sijn Alwijsheijt, en Volmaaktheijt, hebben.

Dit sijn Hoogh Edele Heeren mijne aantekeningen die ik gehouden hebbe over het maaksel vande Wieken vande kleijne vliegende schepsels, met die insigte¹²²⁾ omme de Geleerde Werelt de onbegrijpelijke hoe kleijnheijt der deelen waar uijt de schepsels sijn te samen gestelt als nog voor de oogen te stellen, ik sal int kort¹²³⁾, mijne op nieuwe ontdekte vaaten int Hout Hare Hoogh Ed: laten toe komen¹²⁴⁾, ende hier mede afbreeken, ende onder des blijven^e).

Hoogh Edele Heere
Hare Hoogh Edele alderonderdanigst Dienaar
Antoni van Leeuwenhoek

117) en, lees: en dat wij.

118) opmerkinge, aandacht.

a) A: dierke konnen aanschouwen

b) A: van de

+ fig. VIII.

c) A: aan soo een

119) daar, lees: en als wij daar.

d) hs.: Vliegje. Maar

120) sijn, lees: is. Het was beter geweest, als L. tussen voortkomt en afkomstig het woord ‘maar’ had gezet. Ook aan deze lange voorwaardelijke zin (Sien wij nu... te samen gestelt.) ontbreekt een afsluitende hoofdzin.

121) bevattinge, begrip.

122) insigte, bedoeling.

123) int kort, binnenkort.

124) Zie de hierna volgende Brief 122 [74], van 12 augustus 1692.

e) A heeft hierna: enz. Antoni van Leeuwenhoek.

[p. 67]

membrane of the wing is covered, which the Draughtsman has reproduced as well as he could (but all these hairs are nothing in comparison with the numerous little hairs with which the body and the legs of the tiny fly are covered), and if we further bear in mind that each little hair does not consist of one little vessel of which the greater part of the membrane consists, but that each of them is again made up of a great many vessels, we must say that it causes us greater astonishment and that we contemplate such a tiny, wretched creature with greater heedfulness than the structure of a Horse or an Ox. And the deeper the mysteries we endeavour to disclose, the less can we understand the smallness of the things of which all bodies are composed.

⁺Fig. 4. EF shows one of the two antennae which the said tiny Fly has on the front of its head.

Now if we see that greater Wisdom, Perfection, and more ingenious labour are required for the production of such a tiny Fly, as described above, than for that of such a big body as that of a Horse, and if we further conclude, as I believe to be true, that not only the said tiny Fly, but all that lives on Earth is not generated from any putrid matter, but is descended from those Animals that were created in the beginning, or a short time after the parts of which the Terrestrial Globe consists were composed; in short, the more we reflect on the Supreme Wisdom and the Perfection of the Creator of the Universe, the less can we comprehend His Supreme Wisdom and Perfection.

These are, Very Noble Sirs, the notes which I have kept about the structure of the Wings of the small flying creatures, which are intended to demonstrate once more to the Learned World the incredible smallness of the parts of which the creatures are composed. I will shortly send Your Honours my notes on the newly discovered vessels in Wood³⁶⁾, and break off here; and meanwhile I remain^a),

Very Noble Sirs,
Your Honours' most humble Servant,
Antoni van Leeuwenhoek

+ fig. VIII.

36) See the next letter, viz. Letter 122 [74], of 12 August 1692.

a) A follows this up with: etc. Antoni van Leeuwenhoek.

+ fig. V.

+ fig. V.