Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 15

6902. [1644 juni 11]. Aan S. Rosenhane.¹

Nobilissime et amplissime domine,

Quo magis desidero et desiderare debeo, ut tantis affectus a regno Suediae honoribus aliqua in parte me praestem ei utilem, eo magis expeto ut de rebus illis edocear quae mihi materiam praebeant,² in qua me ad gloriam et commoda Suediae exerceam. Ideoque et omnes Suedos et in iis Nobilitatem vestram saepe rogabo, ut eorum auxilio ea ediscam quae istuc pertinent, vicem repensurus ubi potero pro isto beneficio.

Legatos ab electoribus venturos puto et partem habituros cum imperatore in regendo pacis negotio. Illi Imperium referent, caeteri principes ac civitates mittent si volent, sed ita ut sua desideria perferant non ad colloquium generale, sed ad imperatoris et electorum legatos.³ Videtur mihi potestas ab imperatore suis data nihil habere vitii,⁴ neque longa esse mora, donec pro Dano⁵ pacificatores soli sumantur Veneti.⁶ Avebo scire quibus modis inter se coibunt legati reginae nostrae et Galli;⁷ nam et Galli omnes et praecipue dominus Davausius miri sunt captatores honorum maiorum, et quicquid arripere possunt in acta referunt tanquam monumentum possessionis et de eo mirifice hic se iactant. Dubito an res nostrae cum Dano eo sint in loco, ut dominus Torstensonius ex iis locis in quibus rem bene gessit debeat discedere.⁸ Plus saepe in duce positum est quam in exercitu. Et ostendit illustrissimus dominus Torstensonius non pedes esse, sed

1 Gedrukt Epist., p. 727 no. 1667. Antw. op no. 6867, beantw. d. no. 6933. Een dagtekening ontbreekt; vgl. infra, n. 23.

2 Pas op 13 juni mocht Grotius uit handen van de Zweedse koninklijke afgezant Marc Duncan de Cerisantes een schrijven van koningin Christina in ontvangst nemen; zie no. 6913.

3 De keizer was niet bereid om alle rijksstanden het recht tot deelname aan de vredesconferenties te schenken. Hij streed een verloren strijd; gesterkt door de Zweedse en Franse uitnodigingen, dd. 14/24 november 1643 en 6 april 1644, begonnen verscheidene Duitse vorsten en standen toch aan te dringen op heropening van de discussie over hun vertegenwoordiging in Munster en Osnabrück (Dickmann, Der Westfälische Frieden, p. 167-169, en Urk. u. Act. I, p. 852-855).

4 De Zweedse gevolmachtigde Johan Oxenstierna had Grotius op 5 mei (no. 6848) afschriften toegestuurd van de volmachten zoals die in Munster uitgewisseld waren; zie ook nos. 6856, 6860 en 6874.

5 Omdat de keizer bleef vasthouden aan zijn eis van bemiddeling door koning Christiaan IV van Denemarken op de vredesconferentie te Osnabrück, waren de keizerlijke gevolmachtigden Johann Weichard, graaf van Auersperg, en Johann Baptist Krane niet ingegaan op het voorstel van de Zweedse gevolmachtigde Johan Adler Salvius om de plechtige uitwisseling van de volmachten te laten plaatsvinden op een neutrale plaats.

6 Ook de rijksraden in Stockholm namen het Venetiaanse bemiddelingsaanbod in ernstige overweging (Acta pacis Westphalicae; Die Schwedischen Korrespondenzen I, p. 208-211 en p. 216-218).

7 Vgl. no. 6863. In Harkotten zouden de Zweedse en Franse gevolmachtigden elkaar op 28 mei/7 juni ontmoeten. Op 6 juni berichtte Abel Servien zijn Zweedse collega's dat Claude de Mesmes, graaf van Avaux, het bed moest houden. De bijeenkomst werd voor onbepaalde tijd uitgesteld (Acta pacis Westphalicae; Die Schwedischen Korrespondenzen I, p. 224 en p. 233, en Die Französischen Korrespondenzen I, p. 252-254).

8 De Franse regering bepleitte de terugkeer van de Zweden naar het front in Silezië en Bohemen-Moravië. Ondanks toenemende politieke druk hield de Zweedse opperbevelhebber Lennart Torstensson zijn hoofdmacht in het hertogdom Holstein bijeen.

[p. 472]

caput quod imperet.⁹ De Scania¹⁰ et Gottenburgo¹¹ eo magis instrui velim quo ea propius Suediam tangunt.

Ad quaestionem illam antiquariam quod attinet,¹² ita sentio, et praeter famam veterem nominaque apud nos restantia habeo magna documenta ex Graecis et Latinis scriptoribus, quibus id affirmem, Gothos venisse ex vestris partibus et ex vicinis locis Xanziae¹³ Vandalos. Eos autem cum transirent per loca proxima quae nunc Dani tenent - quorum nomen non invenitur nisi paulo ante Justiniani imperatoris tempora, cum Suethonum nomen - ita habuere libri veteres - sit apud Tacitum¹⁴ - reliquisse de suo nomen Jutiae.¹⁵ Nam J consonam cum G, et O vocalem cum U apud Germanicas gentes commutari solitas certissimum est; itemque ex Vandalis Wendsustelae.¹⁶ Nam et longius progressi Gothi nomen suum dedere Pomeraniae, ubi Guthones ponit Tacitus.¹⁷ Nam Gothi et Guthones idem est nomen, ut Franci et Francones, Burgundi et Burgundiones, altero nomine facto ex singulari, altero ex plurali numero, qui veteribus Germanis in ON desinebat, ut nunc in EN. Sic et ad Euxinum Pontum Gothia est ab antiquissimis temporibus sic dicta, manetque nomen in hunc diem, ut ex Venetorum et Genuensium commentariis¹⁸ cognosco. Forte aliquando redibunt ad primogenios Gothos, de quorum praefectura Nobilitati vestrae ex animo gratulor,¹⁹ ea quae per ipsorum traduces possessa sunt, in quibus prima est Jutia.

Quod vero hactenus mea quae in Suedicae Gothicaeque gentis gloriam collegi, non edo, eo fit quod quotidie plura hactenus non vulgata conquiram.²⁰

9 Vgl. Scriptores Historiae Augustae, ed. E. Hohl, 10, 18, 11, en 27, 5, 2.

10 De Zweedse veldmaarschalk Gustav Karlsson Horn had op 7/17 april de capitulatie van het Deense garnizoen van Landskrona in ontvangst genomen. Eind april ving zijn leger de belegering van Laholm aan (Oxenst. Skrifter 2. afd., VIII, p. 306).

11 Koning Christiaan IV en de Noorse gouverneur Hannibal Sehested faalden in hun poging om de toegang tot de haven van Göteborg volledig af te sluiten (Kernkamp, De sleutels van de Sont, p. 88-89).

12 Grotius geeft de Zweedse resident Schering Rosenhane zijn visie op de oorsprong van de Goten en de Juten; vgl. zijn Historia Gotthorum, Vandalorum et Langobardorum, Amsterdam 1655 (BG no. 735).

13 Lees: ‘Scanziae’; vgl. Jornandes episcopus Ravennas de Getarum sive Gothorum origine et rebus gestis, cap. III: ‘De Scanziae insulae situ, et nationibus’ en cap. IV ‘Gothi unde primum egressi, quo pacto paulatim sedes suas promoverint in Scythiam Pontico mari vicinam’ (p. 610-614 in Grotius' Historia Gotthorum, Vandalorum et Langobardorum).

14 Tacitus, Germania 38-45.

15 Grotius, Historia Gotthorum, Vandalorum et Langobardorum, prolegomena, p. 9-10: ‘Dani plurimum Suedis dedere negotii, ita ut partem Scanziae, eam quae mari Baltico proxima est, nunc quoque retineant. Ingressi autem hi sunt Scanziam non multo ante Justiniani tempora. Quod ex Jornande colligere est ...’.

16 Grotius, Historia Gotthorum, Vandalorum et Langobardorum, prolegomena, p. 10: ‘In eadem Juttia pars ultima Vendela Saxoni, Windila aliis, nunc Wendsussel, Vandalis se insessam probat; unde et mare assitum Vendelae mare dixit Bremensis, sic et a Finnis insula Danorum Finnia ...’. Zie ook Adamus Bremensis Gesta Hammaburgensis ecclesiae pontificum, liber IV (descriptio insularum aquilonis) in Quellen des 9. und 11. Jahrhunderts zur Geschichte der Hamburgischen Kirche und des Reiches, Berlijn 1961, p. 432-443.

17 Tacitus, Annales 2, 62, en Germania 44.

18 Grotius, Historia Gotthorum, Vandalorum et Langobardorum, prolegomena, p. 18-19: ‘Et, quod mireris, sunt nunc quoque ad eandem Maeotim iidem Gotthi, et ut mores linguamque sic et nomen per tot saecula retinent, quanquam enim Busbequius, qui in locis illis non fuit, dubitat Gotthi sint an Saxones, certos nos facit is qui in illis vixit regionibus Josaphat Barbarus nobilis Venetus et Gotthos ipsos a semet dici, et terram vocari Gotthiam. Is Capitaneatus Gotthiae dicitur in publicis monumentis tabularii Genuensis, teste Petro Baptista Burgo ...’.

19 Koningin Christina had Schering Rosenhane begiftigd met de waardigheid van gouverneur (landshöfding) van Östergötland.

20 Al geruime tijd was Grotius op zoek naar een betrouwbaar handschrift van de ‘Beati Isidori archiepiscopi Hispalensis Gothorum, Vandalorum et Suevorum in Hispania

[p. 473]

²⁰ Et in Gallia quidem

20 chronicon’; vgl. no. 6298 (dl. XIV), en Historia Gotthorum, Vandalorum et Langobardorum, prolegomena, p. 63: ‘Isidorus, praeter Breviaria Ostrogotthicarum, Wandalicarumque rerum, Westrogotthorum acta ad sua deducit tempora, collectis quae, alibi sparsa, non sine labore quaeramus’. Uiteindelijk voorzag Isaac Vossius de drukker van de Historia Gotthorum (BG no. 735) van een afschrift van een manuscript dat zich in de bibliotheek van het Collège van Clermont te Parijs bevond; vgl. Patrologiae Latinae tomus LXXXI, kol. 548-550, tomus LXXXIII, kol. 1057-1082, en MGH, Auctorum antiquissimorum tomus XI, Isidori Iunioris episcopi Hispalensis Historia Gothorum Wandalorum Sueborum, p. 241-303. Het afschrift zal door Isaac Vossius in de laatste maanden van zijn verblijf in Parijs (juli-augustus 1644) vervaardigd zijn: ‘Descripsi proximis diebus inter alia quaedam chronicon Gothicum, Vandalicum ac Isidori, cuius illud quod habemus compendium est’ (Amsterdam, UB, coll. RK, J 93e, dd. 16 augustus 1644).

[p. 473]

Narbonensi locisque vicinis multa sunt quae opus meum ornare possent,²¹ sed Galli proceres invidi nostrarum laudum impediunt amicos qui vellent adiuvare conatus meos. Et ut videat Nobilitas vestra quanta sit rebus praesidentium vanitas, cum ego in mea ad Ius Iustinianeum sparsione pagina editionis Gallicae 368²² posuissem ‘Gothi, Franci, Burgundiones’, servato nimirum temporum ordine quo gentes illae in Galliam venere, illi dolo malo fecere ut aliter ederetur et Francos atque Burgundiones sequerentur Gothi.

Gravelinga serio obsidetur²³ et vallum castris egregium circumdatur. Res magna agitur et Gallorum et Batavorum, distractis alio et Angliae et Daniae regibus, qui illam oram nolint aut Gallis aut Batavis accrescere. Dux Anguianus apud Virodunum auget copias, quibus se Beckio opponat. Marescallus Turenae vicecomes ad Brisacum Rhenum transiit, ut Bavarorum conatibus aut Friburgum aut Neoburgum obsidere volentibus se opponat. Motta Odincurtius exspectat supplementa ad acceptam cladem; periclitatur interim Ilerda. Princeps Thomas et praefectus Mediolanensis in pari pecuniae penuria mutuo se spectant. Inter Romam est et vicinos firma pax magno Biquii honore.²⁴ Turcicae aulae consilia incerta sunt, et forte se [vertunt] in Persidem, ubi stirps vetus regia exstincta dicitur.²⁵

Deus, nobilissime et amplissime domine, det Nobilitati vestrae rebusque tum publicis tum privatis prosperrima omnia,

Nobilitati vestrae addictissimus,
H. Grotius.

21 Misschien dacht Grotius aan de ‘Croniconencodex’ in het bezit van de kerk van Roda (ten noorden van Lérida); zie P. Ewald, in Neues Archiv der Gesellschaft für ältere deutsche Geschichtskunde 6(1881), p. 341-342.

22 Grotius, Florum sparsio ad Ius Iustinianeum, Parijs 1642 (BG no. 791), p. 368: (De praescriptione XXX vel XL annorum): ‘Hoc ius, non posterius Justinianeum, receptum in Galliis fuit, quia Theodosii tempore Galliae erant Romanorum, quas Justiniani tempore Franci, Burgundiones, Gothi tenebant’.

23 Deze berichten komen ook voor in Grotius' nieuwsbrieven van 11 juni 1644.

24 De Italiaanse vredesbemiddelaar kardinaal Alessandro Bichi had paus Urbanus VIII kunnen bewegen tot beëindiging van het conflict over de rechten op het hertogdom van Castro. Op 31 maart was te Ferrara de vrede met Odoardo Farnese, hertog van Parma, en diens bondgenoten Venetië, groothertog Ferdinando II van Toscane en Francesco I d'Este, hertog van Modena, getekend. De voltrekking van het vredesverdrag kon pas geschieden wanneer er een oplossing was gevonden voor alle problemen die waren gerezen bij het slechten van de pauselijke forten nabij Comácchio.

25 In een verslag van de entree van de nieuwe grootvizier in Constantinopel (Gazette 1644, no. 59, ‘extraordinaire du I juin 1644’) werd het gerucht over het overlijden van sjah Abbas II echter tegengesproken.

Adres (volgens de uitgave der Epist.): D. Rosenhan.