Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 15

6867. 1644 mei 17. Van S. Rosenhane.¹

Illustrissime et excellentissime domine legate,

Postquam ex literis Excellentiae vestrae comperi non ingrata fore literarum mearum officia, nullam intermittere occasionem statui Excellentiae vestrae quae in his oris geruntur significandi. Iter vero meum bimestre² et quod excurrit, Jutlandiam versus, impediit quominus officio meo exactius defungi potuerim. Monasterium vero nunc tandem appulsus, in quantum occasio et materia scriptionis non defuerit, nihil a me desiderari patiar, quin perpetuam sui memoriam apud me vigere Excellentia vestra intelligat.

Pacis tractatus in eo nunc haerent, primo quod ab electoribus caeterisque Imperii ordinibus nulli adhuc legati convenerint, sine quibus quam nulla institui poterit pacificatio, Excellentia vestra probe intelligit.³ Interea a caesareis legatis et Hispanis procuratoria mutuo extradita sunt,⁴ et quid in illis utrinque desideretur, significatum. Osnabrugae idem tentarunt legati Sueciae, sed cum dilationem petierint ibidem morantes legati caesarei, quia vel forte nondum plenipotentiam habent, vel Daniae regi in eo gratificari student,⁵

1 Hs. Den Haag, ARA, Eerste afd., coll. Hugo de Groot, aanw. 1911 XXIII no. 17, 13. Eigenh. ondertek. Misschien een antwoord op no. 6624; beantw. d. no. 6902.

2 Schering Rosenhane, gouverneur (landshöfding) van Östergötland, Zweeds resident te Munster, had een bezoek gebracht aan het legerkamp van de Zweedse opperbevelhebber Lennart Torstensson in Haderslev. Op 14/24 april verscheen hij in Osnabrück. Op 13 mei maakte hij eindelijk zijn entree in Munster (Acta pacis Westphalicae; Die Französischen Korrespondenzen I, p. 204).

3 De Keulse keurvorstelijke raad Franz Wilhelm von Wartenberg, bisschop van Osnabrück, Minden en Verden, was op 2 april uit Bonn vertrokken. In Munster rees echter een controverse over het ceremonieel bij zijn ontvangst in de stad. Als vertegenwoordiger van het college van de keurvorsten wenste hij niet achtergesteld te worden op de ambassadeur van Venetië. Het ranggeschil werd pas op 8 november 1644 opgelost met een keizerlijke erkenning van de gelijkwaardigheid van de keurvorsten ten opzichte van vrije republieken (Acta pacis Westphalicae; Diarium Wartenberg I, p. XXXV-XXXVI, en Dickmann, Der Westfälische Frieden, p. 209-210).

4 In Munster hadden de keizerlijke, Franse en Spaanse gevolmachtigden reeds de beschikking gekregen over elkanders volmachten; vgl. no. 6834.

5 De keizerlijke gevolmachtigden Johann Weichard, graaf van Auersperg, en Johann Baptist Krane waren niet ingegaan op het voorstel van de Zweedse gevolmachtigde Johan Adler Salvius om de ceremonie van de uitwisseling van de volmachten te laten plaatsvinden op een neutrale plaats in Osnabrück. De verantwoording voor een

[p. 417]

⁵ omnis interea communicatio in locis utrisque suspenditur. Nostri et Gallici legati

5 plechtigheid zonder de aanwezigheid van een Deense ‘onpartijdige derde’ durfden zij niet op zich te nemen.

[p. 417]

post deliberationem de locis et caeremoniis aliquamdiu habitam in medio loco Harcotten,⁶ domo quadam nobilium inter Osnabrugam et Monasterium, post 12 abhinc dies convenient.

Campimareschallus Torstenson postquam Holsatiam et Jutiam occupaverat, hostem amplius non invenit, nec ob paucas insulas, ex ipsa Suecia forte melius vexandas, mari se committere necesse iudicat. Reditum meditatur in Germaniam, iamque Duglassum cum 4 equitum legionibus praemisit, et Wittenbergum cum peditum parte,⁷ ut ipsum brevi subsecuturum facile sit coniicere. In Scania quid interim geratur, non facile constat. Hornium loca quaedam occupasse⁸ regemque Gotheburgi obsidione tentata brachium perdidisse rumor est,⁹ de quibus cum certius constiterit, ut et de aliis, Excellentiam vestram faciam certiorem.

Praeter haec, illustrissime domine, conceptum nuper in Jutia legitimum erga Danos odium extinguere et lenire nequeo antequam id Excellentiae vestrae liberius communicem. Ex eo id autem procedit, quod quicquid de veteribus Gothis eorumque in Europam et Asiam diffusione et virtute bellica praeclare memoratur ab historicis, id non Gothis sed Jutis suis tribuendum acerrime contendunt impudentissimi Dani, scilicet propriae laudis egeni aliena et quidem a vicinis furata ambitiose illos gloriari oportet. Inter alias, quod ridiculum est, hanc obtendentes rationem, quod siquidem J prolixum tanquam G pronuntietur ab Hispanis, illo errore Juti et Jutlandi nunc dicuntur, cum antiquitus Gothi dicti sunt, et illi ipsi sunt de quorum maioribus mentio fit in historiis. Ignoscendum esset errori plebeiorum, si illi nimio sui amore et ambitione desiperent. Sed quod docti omnes Cimbrorum gloria non contenti Gothicam quoque sibi tribuere perperam velint, ambitio non excusanda videtur. Inter alios qui ad manus mihi venerunt authores Danicos tam Latini quam materni sermonis, professorem Hafniensis academiae modernum, Olaum Worm,¹⁰ in antiquitatibus illorum maxime exercitatum, magis miror,

6 De Zweedse gevolmachtigden Johan Oxenstierna en Johan Adler Salvius onderhandelden met hun Franse collega's Claude de Mesmes, graaf van Avaux, en Abel Servien over de plaats waar de twee delegaties elkaar zouden ontmoeten. De keuze was gevallen op Harkotten. Inmiddels hadden de Franse gevolmachtigden al beslag gelegd op het fraaiste huis, aan de rechterkant van de weg van Munster naar Osnabrück (Acta pacis Westphalicae; Die Französischen Korrespondenzen I, p. 208, en Die Schwedischen Korrespondenzen I, p. 223).

7 De Zweedse opperbevelhebber Lennart Torstensson hield voor de oostkust van Jutland nog steeds een vloot van schuiten en boten bijeen voor een landing op de eilanden Funen en Seeland. Zijn generaal-majoors Robert Douglas en Arved Wittenberg von Debern liet hij evenwel niet naar het front in Silezië terugkeren. Met het oog op een aanval van een keizerlijk expeditieleger zette hij hen in bij de verdediging van het hertogdom Holstein.

8 De opmars van het leger van de Zweedse veldmaarschalk Gustav Karlsson Horn in de Deense gewesten Skåne (Schonen), Halland en Blekinge. De Deense garnizoenssteden Malmö en Kristianstad hielden nog stand.

9 Koning Christiaan IV lag tot begin mei met zijn vloot voor de schans van Älvsborg. Tijdens de blokkade van Göteborg voer een schip van de hulpvloot van Louis de Geer dwars door de Deense linies heen. Een kanonskogel raakte de mast van een admiraalsschip. De ‘Trefoldighed’, het vlaggeschip van de koning, bleef buiten schot.

10 Ole Worm (1588-1654), geboren in Århus in Jutland, promoveerde in 1611 te Bazel tot doctor in de medicijnen. In 1613 begon hij aan de universiteit van Kopenhagen college te geven, eerst in de ‘artes’ en sinds 1624 als hoogleraar in de medische faculteit. Hij was een groot kenner en verzamelaar van runenteksten. Publikaties op dit vakgebied: Fasti Danici universam tempora computandi rationem antiquitus in Dania et vicinis regionibus observatam libris tribus exhibentes, Kopenhagen 1626 en 1643; Regum Daniae series duplex et limitum inter Daniam et Sueciam descriptio, Kopenhagen 1642, en Danicorum monumentorum libri sex, Kopenhagen 1643 (DBL XVI, p. 45-51).

[p. 418]

qui sibi quoque hisce nugis adblandiri voluit. Ac ita inter illos coepta latius diffunditur haec opinio, ac si praeter Jutiam nulla superesset Gothia occidentalis et orientalis - quam pro regia Maiestate per septennium et adhuc guberno - unde Gothi veteres oriundi. Non ignoro Excellentiam vestram affectione Gothum esse, ac ideo eorum quae nationi contingunt, participem, in nostris porro omnibusque aliis monumentis et historiis tam probe versatam,¹¹ ut de illis plus quam alius iudicare et decernere possit, et haec causa est, quod Excellentiae vestrae haecce tam confidenter communico. Forte non inutile iudicabit Excellentia vestra occasione aliqua data huius in operibus suis meminisci et de Danica temeritate iudicium aliquando suum interponere. Sin minus, placeat rogo Excellentiae vestrae cogitationes mihi suas super hoc negotio communicare.

Deus, illustrissime domine, Excellentiam vestram ab omni malo diutissime conservet,

Excellentiae vestrae ad officia et studia paratissimus,
Schering Rosenhane.

11 Grotius werkte met assistentie van zijn huisgenoot Isaac Vossius aan de voltooiing van zijn Historia Gotthorum, Vandalorum et Langobardorum, Amsterdam 1655 (BG no. 735); zie no. 6443 (dl. XIV).

Monasterii, die 7 Maii stylo vetere anno 1644.

Bovenaan de brief schreef Grotius: Rec. 7 Iunii.