Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 14

6086. 1643 februari 14. Aan W. de Groot.¹

Mi frater,

Funus matris bene curatum gaudeo:² τὸ γὰϱ γέϱας ἐστὶ θανόντων.³ Pro regina Angliae Deum precor, ut ipsi regique det felicia omnia.⁴ Liber noster est quidem non valde utilis ad res forenses, sed habet delectationis aliquid, et quanquam non nimis magni eum facio, puto rectius factum quod prodiit, quam si periisset.⁵

Mirum est quam multa quotidie contra cardinalis memoriam scribantur.⁶ Rex negat se volente affectos morte Cinqmartium aut Thuanum, et spes aliqua futurum ut in hunc quae lata est sententia aliquando rescindatur.

Utenbogardum iterum meo nomine saluta,⁷ et pro officiis quae parentibus nostris nobisque exhibuit gratias ei agas velim. Quod reperiri non potest qui Riveto se opponat

1 Gedrukt Epist., p. 948 App. no. 639. Antw. op no. 6067, beantw. d. no. 6100.

2 Op 27 januari was het stoffelijk overschot van Aeltgen Borre van Overschie bijgezet in het graf van haar echtgenoot Jan de Groot in de Nieuwe Kerk te Delft.

3 Homerus, Ilias 16, 457.

4 Grotius ging van de veronderstelling uit dat koningin Henriëtte Maria op de 29^ste januari voorgoed afscheid had genomen van de Republiek.

5 De Florum sparsio, dat wil zeggen, Grotius' ‘flores’ op de Justiniaanse wetboeken (Instituten, Digesten, Codex, Novellen en de Libri feudorum); zie BG no. 791.

6 Deze berichten komen ook voor in Grotius' nieuwsbrieven van 14 februari.

7 Een tweede woord van dank aan de remonstrantse theoloog Johannes Wtenbogaert; vgl. no. 6079.

[p. 89]

et nostra, multis odiosa, tueatur, non miror.⁸ Consulendus erit, ni fallor, Johnsonus.⁹ Illa in Cyrillum iam essent edita, nisi exemplar nobis missum fuisset non inemendatum tantum, sed et alicubi mutilum. Deinde vellemus addi Acta ipsa Graeca, quo plus eis sit fidei.¹⁰

Consules bonos esse Amstelodami gaudeo.¹¹ De regio iure apud Anglos recte iudicas. Vel eius rei causa respondendum erit Riveto, omnia iura perturbanti.¹² Normannus iste dicit se Robertum Le Comte. Nemo hic quenquam novit eo nomine.¹³ Vereor ne eius sit ingenii qualibus multum utebatur cardinali[s], extra sensum religionis et missus ad exploranda quae Amstelodami aguntur ac dicuntur. Itaque, dum de eo penitius et hic et ibi inquiritur, scriptioni adhuc supersedebo, salutasse eum contentus et a negotiis excusationem petens. Recte facies si a Sorberio tibi caveris.¹⁴

Velim offerri delegatis Ordinum Hollandiae postulatum de chartis meis et responsum saltem aliquod perscriptum obtineri.¹⁵ Perlegi iam Historias Hoofdii, opus bonae fidei, iudicii ac diligentiae.¹⁶ Quae sint de eo opere iudicia in aula et curia scire desidero. Quod nuper de modo agendi Rivetiano ad te soluta oratione scripseram, id nunc versibus comprehendi, hoc modo:¹⁷

Litem, dixit, habens scriptis volo legibus illam

Finiri, morum iura valere nihil.

Et scriptas leges sumi volo sensibus illis

Quos egomet veros dico cohorsque mea.

Namque ego sum certus scripti mihi sensa patere,

Adversae parti tale patere nihil.

8 Grotius had zijn broer opgedragen om in de Republiek uit te kijken naar iemand die ook eens de pen tegen de Haagse hofpredikant André Rivet ter hand wilde nemen. In eerste instantie werd gedacht aan de in Amsterdam gevestigde theoloog-jurist Joannes Arnoldus Corvinus.

9 Samson Johnson, een vroegere huisgenoot van aartsbisschop Laud, thans predikant van keurvorstin-weduwe Elisabeth Stuart, de ‘Winterkoningin’, in Den Haag. Eerder had de Engelse theoloog een uitgave verzorgd van Grotius' Defensio fidei catholicae de satisfactione Christi adversus Faustum Socinum Senensem, Oxford 1636 (BG no. 925).

10 In 1645 verscheen vermoedelijk te Amsterdam een uitgave van Cyrilli Lucaris ... Confessio Christianae fidei. Cui adiuncta est gemina eiusdem Confessionis censura synodalis, una a Cyrillo Berrhoeensi, altera a Parthenio ... promulgata. Omnia Graece et Latine. Voor de tekst was de auteur te rade gegaan bij edities ‘Iasii Moldaviae 1642’ en ‘Constantinopoli 1643’; zie The British Library, General Catalogue of Printed Books to 1975, 181, p. 3.

11 Op 1-2 februari had in Amsterdam de jaarlijkse burgemeesterswisseling plaatsgevonden.

12 Willem de Groot was het volkomen eens met de opvattingen van zijn broer over het ‘summum imperium’. Deze kwestie zal Grotius naderhand nog eens uitwerken in zijn Rivetiani Apologetici ... discussio van 1645 (BG no. 1195): ‘Ex quorum verbis et factis intelligimus, quid significet reformatos se dicentium confessio, cum dicit tributa et obsequia deberi regibus, dummodo summum Dei imperium salvum maneat. Per summum enim Dei imperium intelligunt religionis suae libertatem, qualem ipsi aliis, ubi invaluere, non concedunt’ (Opera omnia theologica III (BG no. 919), p. 702 r. 60 B).

13 De auteur van een Grotius welgezind ‘memorandum’ had onlangs zijn naam en Amsterdamse adres prijsgegeven; zie no. 6057. Niettemin bleef Grotius zijn twijfels houden over de goede bedoelingen van de Normandische edelman Robert le Comte. Zou hij niet een agent van Richelieu kunnen zijn?

14 Samuel Sorbière, een voormalig protégé van Grotius, die nu zijn vaardigheden in dienst stelde van André Rivet.

15 Het Hof van Holland had in 1630 het beslag op de geconfisqueerde goederen opgeheven (Brandt-Cattenb., Leven I, p. 386-387). Desondanks wilden de stadsbestuurderen van Rotterdam niet meewerken aan de teruggave van de papieren van hun voormalige pensionaris.

16 In zijn brief van 24 januari (no. 6051) vertelde Grotius dat hij een begin had gemaakt met het lezen van de Neederlandsche Histooriën van Pieter Cornelisz. Hooft.

17 Een verbeterde versie van het gedicht tegen Rivet; zie nos. 6030 en 6074.

[p. 90]

 

Haec est Riveti causam dicentis imago,

 

Hoc si lis pendet cardine, victor erit.

Vale cum uxore, liberis et amicis,

tibi obligatissimus frater,
H. Grotius.

14 Februarii 1643.