Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 14

6074. 1643 februari 7. Aan W. de Groot.¹

Mi frater,

Quod mater et communibus huius vitae et suis propriis malis liberata est, de eo omnium spirituum auctori atque custodi gratias merito agimus par‹t›amusque nos ad induenda luctus signa. Funus quia nos absumus tu et pro te et pro nobis curabis.² Filii Petri nuptias³ quod distulimus ipsius maxime causa factum est. Quam multi sunt qui amores suos diu trahunt, donec ea evenerint, unde spes sit sine incommodo domum tutandi? Οἶϰον μὲν πϱώτιστα ait Hesiodus, deinde γυναῖϰα.⁴ Florum sparsionis exemplaria melioris chartae per quem nautam ad Hulftii matrem missa sint, nuper ad te scripsi, et metuere

1 Gedrukt Epist., p. 948 App. no. 638. Antw. op no. 6056, beantw. d. no. 6093.

2 Aeltgen Borre van Overschie was op 20 januari overleden. Zij werd op 27 januari begraven in de Nieuwe Kerk te Delft.

3 Ondanks smeekbeden van de familie bleef Grotius bij de mening dat zijn zoon Pieter te lichtvaardig de huwelijksboot wilde instappen.

4 Hesiodus, Opera et dies 405.

[p. 75]

me, ne ad Dunquercanos, non idoneos talium lectores, ista pervenerint.⁵ Ego qui Riveti impudentia dicta refutet invenire non possum. Deus inveniat.⁶

Frater regius quietum se continet.⁷ Regis ministri mutuam inter se fidem ac benevolentiam etiam Dominici sacramenti participatione sanxere. Ad pacem rex non nimium festinabit, ne quae hactenus fortiter facta sunt soli cardinali tribuantur. Regi et reginae Angliae omnia opto optima, praesertim fida et sine turbido affectu consilia.

Editiones omnes meas tibi commendo.⁸ Id quod nuper soluta oratione ad te scripseram de Riveto, nunc his versibus comprehendi:⁹

Litem, dixit, habens scriptis volo legibus illam

Finiri, morum iura valere nihil.

Et scriptas leges sumi volo sensibus illis

Quos egomet veros dico cohorsque mea.

Quippe ego sum certus scripti mihi sensa patere,

Adversae parti tale patere nihil.

Haec est Riveti causam dicentis imago,

Hoc si lis pendet cardine, victor erit.

Quid patres iudicaverint de poenitentia ad vitae exitum dilata, videri potest apud M. Antonium de Dominis tomo II, pag. 334.¹⁰ Ait enim, talibus non datam communionem apparere ex canone ultimo concilii primi Arelatensi[s]¹¹ et epistola Cypriani ad Antonianum, quae est in editione Farnesii XXII.¹² Iuxta Rivetum¹³ quisquis unquam in Christum credidit, certus est se vel in vitae exitu poenitentia tactum iri ac proinde salutis fore compotem. Quid igitur faciunt minae adversus labentes? Cui rei? Cui bono? Posito enim quod ponit Rivetus, semper securi sunt, nihil illis mali evenire potest etiamsi omnem vitam in facinoribus transigant. Non potest tale periculum satis vivide ostendi.

Cognoveris iam ex senatore Reigersbergio quomodo interrogata Naeldwicii huc in

5 De twee eenvoudiger uitgevoerde exemplaren van Grotius' Florum sparsio (BG no. 791) kwamen eerder aan dan de vijf presentexemplaren die de erven van Daniel Tresel over Rouaan zouden afleveren ten huize van de Amsterdamse familie Hulft; vgl. no. 6063.

6 Zelf wachtte Grotius nog met het publiceren van een kritisch commentaar op Rivets Apologeticus pro suo de verae et sincerae pacis ecclesiae proposito, contra Hugonis Grotii Votum (BG no. 298 en BsG no. 319).

7 Deze berichten komen ook voor in Grotius' nieuwsbrieven van 7 februari.

8 Waarschijnlijk doelde Grotius op werk dat nog bij de Amsterdamse uitgever dr. Joan Blaeu moest verschijnen: zijn nieuwe aantekeningen bij Lucanus (BG nos. 430 en 431), de poemata en de Anthologia Graeca (BG no. 534).

9 Vgl. nos. 6030 en 6086. Willem de Groot hield de collectie van nieuwe poemata van zijn broer bij; vgl. A. Eyffinger, Inventory of the poetry of Hugo Grotius, p. 229.

10 Marcus Antonius de Dominis (ca. 1560-1624), De republica ecclesiastica II, Londen 1620, liber 5, caput 7: ‘quaestio tertia, qui sint admittendi ad paenitentiam, et qui repellendi, a n. 81 ad n. 87, praesertim de moribundis a n. 88 ad n. 103’ (p. 329-337).

11 Mansi, Sacrorum conciliorum nova et amplissima collectio II, Florence 1759, kol. 463-512 (concilium Arelatense I (314)), c. XXII: ‘De his qui apostatant, et nunquam se ad ecclesiam repraesentant ne quidem poenitentiam agere quaerunt, et postea infirmitate arrepti petunt communionem: placuit eis non dandam communionem nisi revaluerint, et egerint dignos fructus poenitentiae’.

12 S. Thasci Caecili Cypriani opera omnia, ed. G. Hartel, in Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum, vol. III, pars II, Wenen 1871, Epistola LV (p. 624-648): Cyprianus Antoniano fratri S. In de ‘editio Pameliana’ (Antwerpen 1568, Parijs 1574, Antwerpen (Farnese?) 1589, etc.) voert deze brief het nummer LII (o.c., vol. III, pars III, Wenen 1871, p. CXX).

13 Apologeticus, p. 271-281 (de discrimine peccatorum); zie ook de Rivetiani Apologetici ... discussio (BG no. 1195). In de Opera omnia theologica III (BG no. 919) vindt men de kwestie terug op p. 735-739.

[p. 76]

Galliam missa contra ipsum ceciderint.¹⁴ Hoc oblivisci non debetis pro testamento ὁλογϱάϕῳ esse ius Galliae commune,¹⁵ nempe a Valentiniano, quod ius Franci et alii barbari reliquere imperia sua acceptantibus. Justiniani leges in Gallia receptae non sunt, quod eius tempore Galliam tenebant Gothi, Burgundiones, Franci.¹⁶ Haec ipsa est causa cur in Hollandia praescriptio tricenaria sola valeat, et cur liceat testanti aut nuptias facienti eligere ius Germanicum, id est proximitatis, aut Romanum, id est repraesentationis.¹⁷

Marezii prophetica exspecto.¹⁸ Rogo memineris laborare ut chartas mihi ereptas recipiam.¹⁹ Hogerbetiana res quo sit loco ac spe velim edoceri.²⁰

Uxorem et liberos saluta, quaeso,

tibi obligatissimus frater,
H. Grotius.

14 Het proces over de erfenis van Jacob van Oldenbarnevelt (†1639). Over diens in Parijs eigenhandig opgestelde testament van 28 januari 1639 was voor het Hof van Holland een proces gaande waarin Cornelia de Groot haar recht stelde tegenover de aanspraken van Adriaen van Naeltwijck; vgl. 6052.

15 De erkenning van een holografisch testament; vgl. La [Nouvelle] Coutume de la prevosté et vicomté de Paris, tit. XIV, art. CCLXXXIX: ‘De la forme et division des testamens’.

16 Legum novellarum divi Valentiniani liber I, tit. IV: ‘De testamentis’, in Codicis Theodosiani libri XVI, quam emendatissimi ... Novellarum Theodosii, Valentiniani, Martiani, Maioriani, Severi, libri V ... Haec omnia curante Jacobo Cuiacio, ed. princeps Lyon 1566.

17 Hugo de Groot, Inleidinge tot de Hollandsche Rechtsgeleerdheid, ed. F. Dovring, H.F.W.D. Fischer en E.M. Meijers, Leiden 1952, II, 7 (van 't bekomen door verjaring), II, 28 (van aesdoms-recht ende schependoms-recht) en II, 29 (van verkiezing van landrecht).

18 De toezending van de Concordia discors et Antichristus revelatus van de Bossche - thans Groningse - hoogleraar Samuel Desmarets (Maresius); vgl. no. 5949 (dl. XIII).

19 De papieren die bij resolutie van de Gecommitteerde Raden dd. 31 oktober 1619 uit zijn Rotterdamse huis waren gelicht.

20 Grotius informeerde naar de voortgang van het proces dat de familie van zijn vroegere lotgenoot, de Leidse pensionaris Rombout Hogerbeets (1561 - †7 september 1625), had aangespannen tegen de Leidse stadsbestuurders; vgl. nos. 5959 en 5972 (dl. XIII).

7 Februarii 1643.