Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 14

6063. 1643 januari 31. Aan W. de Groot.¹

Mi frater,

Pro matre optima, multis adversis, postremum et morbis agitata, quid aliud possumus quam Deum precari det ei christianum exitum.² Qui si evenerit, restat ut memoriam eius patrisque colamus ut pios liberos decet. Nos eos quo Deus dederit ordine sequemur. Domino Utenbogardo velim gratias agi pro officiis erga parentes nostros.³ Ego in pace et imperiorum et ecclesiae promovenda pergam posthac tacito pede. Pauca illa quae ad Rivetum scripseram, non responsum erant, sed causae redditio cur responderi non deberet. It enim sine fine tale certamen.⁴ Caeterum si non placet edi, supprimatur. Video difficile fore ut aliquis reperiatur qui Riveto se opponat idemque meum propositum persequatur, nec spem ullam video nisi improvisum aliquid Deus procuret. Locutus sum cum multis etiam monachis, qui pervellent preces publicas ad Deum tantum fieri, sermonis vulgo cogniti usum, communionem sub utraque specie, cleri disciplinam. Iam quidam in suis ecclesiis usum poenitentiae publicae contra delinquentes instituere. Plura forte paulatim obtinebimus, modo ne nimium properemus desperare.

1 Gedrukt Epist., p. 947 App. no. 637. Antw. op no. 6045, beantw. d. no. 6079.

2 Op het moment dat Grotius deze brief schreef, wist hij nog niet dat zijn moeder Aeltgen Borre van Overschie was overleden. Haar stoffelijk overschot was op 27 januari bijgezet in het graf van haar echtgenoot Jan de Groot (†3 mei 1640) in de Nieuwe Kerk te Delft.

3 Johannes Wtenbogaert bracht op 19 januari een afscheidsbezoek aan de stervende.

4 André Rivet ging van de veronderstelling uit dat hij met zijn Apologeticus pro suo de verae et sincerae pacis ecclesiae proposito, contra Hugonis Grotii Votum (BG no. 298 en BsG no. 319) een grote overwinning op Grotius had geboekt (Bots-Leroy, Corresp. Rivet-Sarrau I, p. 397).

[p. 59]

De Hagae legato⁵ credo vera esse quae mittis. Sed quia cum eo amicitiam semper coluimus, satius est hoc quidem ab aliis quam a nobis edi. Iudicium autem episcoporum in Oriente edi meretur, sed exemplum oporteret huc mitti non emendatius tantum, sed et plenius; desunt enim voces quaedam. Maximi autem ad auctoritatem usus foret addi ipsum illud Graece.⁶

Exempla ἀνθολογίας nostrae vereor, ne in Dunquercanorum pervenerint manus.⁷ Scripsimus Rhotomagum, ut sciamus quid sit. Gaudeo tibi laborem hunc videri non inamoenum. Utilem vix ausim dicere; sunt enim flores tantum, quod ipsum profiteor. Duo sequioris chartae exemplaria portabit vobis Lutzavius.⁸ De literis ad te meis reseratis fieri potuit quod dicis, non Antverpiae tantum, sed et in Gallia et in Batavis; multi enim sunt rerum nostrarum curiosi.⁹

Qui sub rege summae rerum praesunt, diligentes et cauti sunt;¹⁰ nequedum se aperit discordia, quanquam latere creditur. Fuere hic missi ab imperatore et a Bavaro. Dicunt se sine foederatis nihil acturos probe.

Rogo adscribas silvae annotatorum contra Rivetum ea quae posterioribus epistolis ad eandem rem pertinentia ad te scripsi. Veniet forte tempus cum illa erunt usui.¹¹ Johannes Seyffertus Ulmensis Suevus, qui in me scripsit a Riveto aut eius similibus in id conductus,¹² idem edidit antehac librum Germanicum, cui titulus ‘Deutser Brutus’, plenum calumniis adversus Suedos nostros.¹³ Liber haberi potest ab Hamburgo.

Videtur bellum vere hoc anno futurum in comitatu Burgundiae. Et rex ipse ire Divionem. Fuit hic monachus a Vienna missus ad tentandos eorum, qui negotiis hic praesunt, animos super pace. Responsum ei fortiter nihil acturum regem nisi cum sociis omnibus, neque penes se stare quominus incipiant colloquia, sed penes aulam Viennensem, quae rata non habuerit ea quae cum mandato erant gesta.

31 Ianuarii 1643.

5 Mr. Cornelis Haga, die in de tijd dat hij de Republiek te Constantinopel vertegenwoordigde (1612-1639), geen middel onbenut liet om de reformatorische patriarch Cyrillus Lucaris te beschermen. Zijn manipulaties kwamen aan het licht in een relaas dat een vriend de broers had toegespeeld; vgl. no. 6045.

6 In 1645 werd zonder plaatsaanduiding (Amsterdam?) een werk uitgebracht dat de titel voerde Cyrilli Lucaris ... Confessio Christianae fidei. Cui adiuncta est gemina eiusdem Confessionis censura synodalis, una a Cyrillo Berrhoeensi, altera a Parthenio ... promulgata. Omnia Graece et Latine.

7 Lees: Ἀνθοβολίας. De vijf presentexemplaren van de Florum sparsio (BG no. 791) die nog steeds niet op de bestemde plaats (zie het postscriptum) waren aangekomen.

8 De nalevering van twee eenvoudiger uitgevoerde exemplaren van zijn Florum sparsio had Grotius toevertrouwd aan de Mecklenburgse edelman von Lützow (Lutzaw); vgl. no. 6030.

9 Het zag ernaar uit dat Grotius' brief van 9 januari (no. 6030) heimelijke meelezers had gehad.

10 Deze berichten komen ook voor in Grotius' nieuwsbrieven van 31 januari.

11 De aanleg van een dossier met stukken die nog eens tegen Rivet c.s. gebruikt konden worden. Op die gedachte kwam Grotius al in zijn brief van 9 januari 1643 (no. 6030).

12 De in Ulm geboren lutheraan Johann Seyffart (ca. 1605 - na 1664), die tijdens zijn studieverblijf in de Republiek van zich deed spreken met geschriften als Hugo Grotius papista sive Epistolica deductio (oktober 1642) en Classicum belli sacri adversus Hugonem Grotium papistam ab omnibus Luteranis suscipiendi, decantatum a Joanne Seyfferto Ulmensi Suevo (eind oktober 1642) (BsG nos. 314-316). De verdere levenswandel van deze lasteraar wordt beschreven in A. Weyermann, Nachrichten von Gelehrten ... aus Ulm, Ulm 1798, p. 482-483.

13 Der Teutsche Brutus, das ist: ein abgeworffenes Schreiben, woraus zu sehen, was die Schwedisch-affectionirten an itzo von dem Schwedischen Kriegswesen halten, vnd ein gewisse Anzeigung, wo es endlich hinaus werde, [J. Seyffert] 1636 in 4^o (ex. aanwezig te Londen, British Library).

[p. 60]

Treseliani¹⁴ libros melioris chartae Florum sparsionis dedere nautae Petro Cornelii Boer, ut perferret ad Hulftii nostri matrem.¹⁵

14 De erven van Daniel Tresel (†najaar 1641) hadden een handelshuis in Rouaan.

15 Balichgen Pietersdochter Hasselaer, echtgenote van de Amsterdamse brouwer en reder Pieter Evertsz. Hulft. Een van hun zonen (Gerard?) had voor Grotius een netafschrift van de Florum sparsio gemaakt (no. 5506 (dl. XII)). Later blijkt dat de jonge Hulft familie in Frankrijk had wonen (no. 5961 (dl. XIII), en Elias, De Vroedschap van Amsterdam I, p. 534-537).