Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 14

6051. 1643 januari 24. Aan W. de Groot.¹

Mi frater,

Quas adfers difficultates ad reperiendum aliquem² qui Riveto velit aliquid reponere, praevideram. Forte Johnsonus³ in Anglia reperiet aliquem, aut Deus aliter providebit. Libri chartae optimae Florum sparsionis⁴ pridem a me missi fuere Rhotomagum, sed audio nautas ventis adversantibus detineri. Duo chartae vulgaris dedi Germano nobili Levetornario.⁵

Vidi scriptum Belgicum contra regem et reginam Angliae, imo non obscure etiam contra principem Arausionensem⁶. Puto in Zelandia factum ab aliquo qui multum hauserit de puritanismo et qui ad suas sententias per vim tuendas nihil illicitum putet.

Historiam Hoofdii⁷ legere coepi, est opus egregium. Non placebit forte aliis dictio antiquaria. Sed praecessit in tali scribendi genere eum Thucydides, et Sallustius, de quo exstat carmen:

Et verba antiqui multum furate Catonis,

Crispe, Jugurthinae conditor historiae.⁸

Et nullo minor Tacitus. Quid facturi sint Hollandi et Zelandi, videbimus.⁹

Quod dixi in libellis meis, ex Bernhardi scriptis¹⁰ constare satis fuisse in ecclesia

1 Gedrukt Epist., p. 947 App. no. 636. Antw. op no. 6036, beantw. d. no. 6067.

2 Joannes Arnoldus Corvinus ging niet in op het verzoek om een antwoord te schrijven op Rivets Apologeticus pro suo de verae et sincerae pacis ecclesiae proposito, contra Hugonis Grotii Votum (BG no. 298 en BsG no. 319).

3 Samson Johnson, een vroegere huisgenoot van aartsbisschop Laud, thans predikant van keurvorstin-weduwe Elisabeth Stuart, de ‘Winterkoningin’, in Den Haag. Over zijn contacten met Grotius bericht Brandt-Cattenb., Leven II, p. 193, p. 210-211 en p. 370.

4 Het pakket met de beloofde presentexemplaren van de Florum sparsio (BG no. 791) was nog steeds niet op de bestemde plaats aangekomen.

5 Aan de Mecklenburgse edelman von Lützow (Lutzaw) had Grotius twee eenvoudiger uitgevoerde exemplaren van zijn Florum sparsio toevertrouwd. Een van de twee was bestemd voor de Leidse hebraïst Constantijn l'Empereur ab Oppijck; vgl. no. 6030.

6 Het zeer parlementsgezinde pamflet ‘Den Britannischen Blixem, of subijte verwerringhe, in Enghelandt, Schotlandt ende Yerlandt, tot waerschouwinghe van de Geunieerde Provincien ... dooreen trouwen liefhebber, G.L.V.’, z. pl. 1642 (Knuttel, Cat. v. pamfl. no. 4869).

7 De Neederlandsche Histooriën van Pieter Cornelisz. Hooft.

8 Quintilianus 8, 3, 29-30: ‘Nec minus noto Sallustius epigrammate incessitur:

Et verba antiqui multum furate Catonis,

Crispe, Jugurthinae conditor historiae.

Odiosa cura; nam et cuilibet facilis et hoc pessima, quod eius studiosus non verba rebus aptabit, sed res extrinsecus arcesset, quibus haec verba conveniant’.

9 De Staten van deze gewesten wilden de gedeputeerden ter generaliteit van beperktere instructies voorzien.

10 Bernard van Clairvaux (1090-1153). Naar zijn werk werd verwezen in de Animadversiones in animadversiones Andreae Riveti (BG no. 1175) ‘ad articulum VIII’ en in het Votum pro pace ecclesiastica (BG no. 1183) ‘ad articulum VIII’; zie voor de tekst ook Opera omnia thealogica III (BG no. 919), p. 642 r. 13 B en 659 r. 10 B.

[p. 45]

romana doctrinae ad salutem, idem firmare potui ex libello Gersonis¹¹ aut Thomae Campensis, de Imitatione Christi, qui hic regis iussu recusus est.¹² Quae autem ex Antiquitate reipublicae Batavicae¹³ obiiciuntur, ea nolo tueri omnia. Excessi enim modum studio in eam rempublicam in qua versabar, et multa talia aetas in nobis decoquit. Neque tamen aequum est nocere ea regi Angliae, qui successor est eius qui regnum illud non pactionibus, sed armis quaesivit, et qui nihil postulat nisi quod in moribus avitis est positum, secundum quos rex omnia solus potest, ius habet belli, pacis, distribuendorum munerum civilium, ecclesiasticorum, militarium.¹⁴ Tantum leges novas condere aut tributa imponere neque rex solet sine parlamento, neque parlamentum sine rege. Ita iurisconsulti omnes¹⁵ qui ante hos motus scripsere.

Mitto literas ad dominum Utenbogardum, ne me sui oblitum putet.¹⁶ Velim reddi mihi chartas quondam a Rotterodamo ablatas; possent mihi esse utiles,¹⁷ neque est quisquam qui ius in eas obtendere possit, bonis mihi per sententiam restitutis.¹⁸

Exiere e carcere¹⁹, sed rusticatum missi sunt Bassompetra et Vitriacus marescalli, comes Cramulius. Multi sequentur eiusmodi. Scriptor epistolae quam Rivetus postremo libello apposuit contra Mileterium, est Sorberius.²⁰ Ostendit se non imperitum linguae Latinae. Noli tamen ei quicquam rerum nostrarum credere.

Saluta, quaeso, matrem, uxorem, liberos, amicos. Velim, ubi commodum erit, mitti ad me Aratea nostra. Memini duo fuisse exemplaria quibus nonnulla adscripseram.²¹

Tibi obligatissimus frater,
H. Grotius.

11 Johannes Gerson (1363-1429), sedert 1395 kanselier van de Parijse universiteit. Bekend is zijn uit 1425 daterende Tractatus de ecclesiastica potestate et origine iuris ac legum, in Constantiensi Concilio editus.

12 Thomas a Kempis, De imitatione Christi libri quatuor, Parijs 1640, ‘e typographica regia’ (Brunet, Manuel du libraire et de l'amateur de livres III, kol. 415).

13 Liber de antiquitate reipublicae Batavicae, auctore Hugone Grotio, fisci Hollandici, Zelandici et Westfrisici advocato, Leiden 1610 (BG nos. 691 en 692). In zijn Apologeticus (p. 118-119) stelde Rivet de retorische vraag: ‘An ignorat D. Grotius se, propter librum de Antiquitate Reipublicae Batavicae, in indicis Madritensis librorum prohibitorum et expurgandorum appendice, anno MDCXIV, in prima classe librorum talium, hoc elogio fuisse donatum: Hugo Grotius autor damnatus?’.

14 Vgl. Hugo Grotius, De iure belli ac pacis, boek I, cap. III, en boek III, cap. XV.

15 Grotius zal hierbij vooral denken aan William Barclay (ca. 1546-1608), een Schots jurist die aan een aantal Franse rechtsscholen heeft gedoceerd. In zijn De iure belli ac pacis, boek I, cap. IV, VII, 4, brengt hij diens De regno et regali potestate adversus Buchananum, Brutum, Boucherium et reliquos monarchomachos, libri sex, Parijs 1600, ter sprake en zegt daarbij ‘Barclaius regii imperii assertor fortissimus’.

16 De tekst van de brief aan de remonstrantse theoloog Johannes Wtenbogaert is overgeleverd; zie no. 6050.

17 De papieren die bij resolutie van de Gecommitteerde Raden dd. 31 oktober 1619 uit zijn Rotterdamse huis waren gelicht; zie Brandt-Cattenb., Leven I, p. 219-220, en II, p. 172-174, en ook Res. SG. 1610-1670 IV (1619-1620), p. 287 no. 1935.

18 De uitspraak van het Hof van Holland dd. 17 mei 1630 is te lezen in Brandt-Cattenb., o.c. I, p. 387.

19 Deze berichten komen ook voor in Grotius' nieuwsbrieven van 24 januari.

20 Zie no. 6010 (dl. XIII). Samuel Sorbière (1615-1670), zoon van Etienne Sorbière en Louise Petit, een voormalig protégé van Grotius, die in de zomer van 1642 door Rivet in bescherming werd genomen, had onder het pseudoniem ‘Cuthbertus Highlandius’ een felle aanval op het werk van de Franse verzoeningstheoloog Théophile Brachet de La Milletière geschreven (Apologeticus, p. 312-321).

21 Grotius' Syntagma Arateorum was in 1600 verschenen (BG nos. 413-414). In januari-februari 1642 begon Grotius te denken aan een heruitgave van dit jeugdwerk; zie nos. 5559, 5577 en 5592 (dl. XIII).

24 Ianuarii 1643.