Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 13

[p. 525]

5961. 1642 november 22. Aan W. de Groot.¹

Mi frater,

Thuani causa melius cognoscetur et diiudicabitur, ubi haec δυναστεία transierit.²

Accepi et alterum quod misisti exemplum scripti adversus Laurentiaden³ et versionem Belgicam libelli τοῦ λυπογύτου [sic ],⁴ ut eum Hambraeus appellat.⁵ Non parum Deo debeo, quod qui me laedere volunt ita mentiuntur impudenter, ut a quovis non pariter insaniente deprehendi possint. Miror quid illis hominibus sit animi, qui regis nomen regi Carolo facere volunt controversum.⁶ Regem quoque Galliae non obscure irrident. Si tribuni Germani libertatem sacrorum a rege habent, quin utantur domi suae.⁷ Ego eos non impediam. Domi meae nec illi imperant, nec rex ipse. Quod si domi meae paterer aliquem sic docere ut iste scribit, et infamia et bonorum odia me premerent, neque abessem hic a periculo commotae plebis. Scholarum praeceptores alii Lutetiae non sunt quam catholici⁸ et ad eos ipsi reformaturientium ministri suos liberos mittunt. Apud Cardinalem⁹ vero Kniphusius, qui Hamburgi praesidio praeest, bonus calvinista,¹⁰ filium suum collocasset, nisi adolescentis mors hic intervenisset. Sunt et alii apud Cardinalem eius religionis, quibus eo nomine nullum fit negotium. De dando in Delphini ministerium puero nihil unquam audivi. Filius vero meus¹¹ de versione Lutheri adeo locutus non est, ut eam nec noverit. Isti vero scriptori ego quomodo nocere voluissem, qui de eo nunquam cogitaverim.

Quid in Hogerbetiano fiat negotio, libenter cognoscam¹² exspectaboque novos Borboritae partus cum amicorum consilio quid faciendum sit.¹³

Nostra editio Annotatorum ad Testamentum Vetus iam ultra dimidium procedit.¹⁴ Ego vero mea ad Novum Testamentum absolvi, excepta Apocalypsi, ad quam an scripturus sim

1 Gedrukt Epist., p. 944 App. no. 627. Antw. op no. 5949, beantw. d. no. 5981.

2 Velen waren ervan overtuigd dat Richelieu om persoonlijke redenen de ondergang van de koninklijke bibliothecaris François-Auguste de Thou had verlangd.

3 Het gevraagde tweede exemplaar van het geschrift Verwondering aan Jacobus Laurentius over sijne geleerde schriften van hem uytgegeven.

4 Huygo Grotius papista, de Nederlandse bewerking van Seyffarts geschrift Hugo Grotius papista.

5 Jonas Hambraeus, de lutherse predikant te Parijs, wist beter dan wie ook dat Johann Seyffart een kwaadaardige avonturier (λωποδύτης?) was.

6 De beschuldiging dat Grotius als kanunnik van Oxford zijn broodheer koning Karel I van Engeland ‘een jesuytische verraders liedeken in de ooren piept’.

7 Ook werd de ‘papist’ Grotius aangewreven dat door zijn toedoen de lutherse officieren in Franse krijgsdienst beroofd waren van de koninklijke vergunning om vrije godsdienstoefeningen te houden.

8 De zonen van Christoph Martin, vrijheer van Degenfeld, resp. 11 en 5 jaar oud, bezochten op aanraden van Grotius de ‘paapse’ collèges van de Kardinaal en de Dauphin.

9 Waarschijnlijk het Collège van cardinal Lemoine in het Quartier Latin te Parijs.

10 Enno Wilhelm von Innhausen und Knyphausen (1586-1656), garnizoenscommandant te Hamburg, wiens tweede zoon in 1640 een studiereis naar Frankrijk maakte; zie nos. 4775 en 4815 (dl. XI) en no. 5317 (dl. XII).

11 Grotius' zoon Cornelis die ten huize van de vrijheer van Degenfeld de spot zou hebben gedreven met de Duitse bijbelvertaling.

12 Het proces over de toekenning van genoegdoening en posthuum eerherstel van Grotius' vroegere lotgenoot, de Leidse pensionaris Rombout Hogerbeets.

13 In zijn brief van 10 november meldde Willem dat een exemplaar van de Concordia discors et Antichristus revelatus van ‘Borborita’ (= Samuel Desmarets (Maresius)) klaar lag voor verzending.

14 BG no. 1137; het werk werd in 1644 uitgebracht.

[p. 526]

nescio.¹⁵ Aegre inveniam qui ea quae iam scripsi possunt legere et describere. Et Hulftius, qui me lente adiuvat, ob mortem fratris ivit Rupellam.¹⁶

Rogo me commendes matri et tuae tuisque ac nostris,

tibi obligatissimus frater,
H. Grotius.

15 Grotius' aantekeningen bij de Openbaring van Johannes verschenen posthuum in het laatste deel (pars tertia ac ultima) van zijn Annotationes in Novum Testamentum (BG no. 1141).

16 De gebroeders Hulft waren waarschijnlijk zonen van de Amsterdamse brouwer en reder Pieter Evertsz. Hulft (1578-1639); zie no. 5506 (dl. XII) en Elias, De Vroedschap van Amsterdam I, p. 534-537.

Lutetiae, 22 Novembris 1642.

Scire cupiam an prostent et distrahantur libri de Voto pacis.¹⁷ Nam librarius post editionem me non vidit. Et vereor ne pecuniam acceperit ad supprimenda exempla. Quod antehac aliis scio evenisse.

Scripsit ad me tertium Vrelandius et consilium cupit.¹⁸ Ego satis dixisse me arbitror tum in aliis scriptis, tum in Voto pro pace. Si quos speciales scrupulos habet, iis melius medebuntur qui propiores sunt. Quod si quis presbyter catholicus eum baptizare velit, nihil ab eo exigens quod eius conscientiam laedat, ego quominus id fiat, non intercedam. Haec per amicos ei significari possunt. Ad ipsum non scribo, ne literae meae in malos interpretes incidant. Interim ei id praestabo quod maximum est, id est Deum pro eo precabor.

Pro memoria boni Thuani¹⁹ suppeditat mihi Labbaeus, amicus noster,²⁰ locum Hieronymi Gigantis, qui scripsit de crimine laesae maiestatis, qui circa finem libri quaestione prima variarum quas ad opus suum adiecit quaestionum, quaestione II ait scientiam quae probari non potest in crimine laesae maiestatis non esse punibilem.²¹ Ostendit idem mihi Chastelli qui regem Henricum IV occidere voluit²² patrem, qui hoc pessimum consilium ut regis caput tangens sciverat et improbaverat, non ultra quam exsilio punitum. Haec quia ad nostram artem pertinent te scire volui.

Rex Diderico nostro scripsit eique dedit munus sane honorificum ‘d'aide du camp’.²³

17 De verspreiding van exemplaren van het Votum pro pace ecclesiastica in de Republiek verliep probleemloos; zie BG nos. 1183 en 1184.

18 Tot drie maal toe vroeg ‘Geraerd van Vreelandt’ het advies van Grotius inzake zijn voorgenomen doop; vgl. nos. 5838, 5890 en 5951.

19 Over François-Auguste de Thou († 12 september 1642) werd gezegd dat ‘il étoit aimé généralement de tout le monde: aussi étoit-il homme de grand mérite, qui fut regretté de toute la cour, dont beaucoup de gens croyoient qu'il n'y avoit pas eu matière de le condamner’ (Mémoires de Montglat I, p. 390).

20 De Parijse advocaat Charles Labbé; zie no. 5559.

21 Hieronymus Gigas (Gyjas), Tractatus de crimine laesae maiestatis, rubr. De pluribus et variis quaestionibus, quaestio II ad 1: ‘an sola scientia sit punibilis in crimine laesae maiestatis, non subsequuto aliquo consensu, consilio, vel facto?’ (deze vraagstelling vindt men in de editie Spiers 1598 op p. 451-452).

22 De geschiedenis van Jean Chatel (Chastel) die op 27 december 1594 koning Hendrik IV de keel wilde afsnijden. De 19-jarige jongeman werd twee dagen later gevierendeeld. Zijn vader Pierre, die in Parijs een lakenhandel dreef in de rue de la Vieille-Draperie, zag zijn huis met de grond gelijkgemaakt worden. Op die plaats richtte men een monument op, de zogenaamde ‘pyramide de Châtel’ (DBF VIII, kol. 785, en Mémoires journaux de Pierre de l'Estoile, (1594-1597), p. 101-104 en p. 114).

23 De onderscheiding met de titel en waardigheid van ‘aide de camp’ viel Dirk de Groot toe op grond van zijn verdienstelijke werk in het Frans-Weimarse leger van maarschalk Guébriant. In de oorkonde die de koning op 15 november door staatssecretaris François Sublet, seigneur de Noyers, in zijn paleis te Saint-Germain-en-Laye liet opstellen, werd ook acht geslagen op de ‘devotion particuliere vers cette couronne’ van zijn vader, ambassadeur Grotius; zie voor de volledige tekst van de oorkonde, no. 5966.

[p. 527]

Addam et hoc notatu dignum: sententia in Thuanum bis post mortem eius mutata et cum mutatione edita est.