Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 11

4580. 1640 maart 31. Aan L. Camerarius¹.

Illustrissime domine,

Ut gratissimis mihi literis Excellentiae vestrae scriptis 19 Martii² respondeam, electorem³ obligatum, ne e Gallia exeat nisi volente rege Galliae sine alia temporis praefinitione, constat. Quid ultra actum sit, nobis non patet et dicitur id in Anglia minus probari. Dixi comiti Licestrio⁴, si norim, quid regi Britanniae et electori ipsi placeat a me fieri pro bono electoris domusque Palatinae, facturum me id sedulo et hic et literis in Suediam mittendis. Caeterum videntur mihi et ipse elector et comes Licestrius clam⁵ nos res suas agere malle. Quod si possunt foedus aliquod cum Gallia facere, quo fortuna Palatinae domus resurgat, gaudebo; puto gavisuram et Suediam.

Multi adhuc hic sermones sunt de induciis longis, quibus durantibus annuae pecuniae

1 Copie Uppsala. UB., cod. 388a, ep. 224. Gedrukt Epist., p. 609. Naar al te evidente verschrijvingen, woordomzettingen e.d. in de copie wordt niet verwezen. Ludwig Camerarius was Zweeds gezant in Den Haag.

2 De brieven van Camerarius ontbreken.

3 Karl Ludwig van de Palts; copieën van desbetreffende stukken in ARA. Eerste afd. coll. Hugo de Gr. Aanw. 1911 XXIII no. 7, ep. 37.

4 Robert Sidney, graaf van Leicester, extraordinarius Engels gezant in Parijs.

5 De copie te Uppsala heeft ten onrechte ‘etiam’.

[p. 174]

dandae sint⁶ dejectis principibus. Ginettius⁷, pontificis legatus, abiturum se Colonia minatur, nisi ante Aprilis exitum adsint legati alii. Ea de causa Mazarinum, qui, ut puto, Massiliae futurus est episcopus⁸, monuit cardinalis Riceliacus, ut se itineri paret.

Ego per Italiam inducias⁹ facilius fieri posse arbitror et sermones ibi sunt de sponsalibus binis, filiae majoris Sabaudicae¹⁰ cum cardinali Sabaudo patruo¹¹, minoris¹² vero cum patrueli, principis Thomae filio¹³.

Quae in Palatinatu inferiore Galli tenent et electori possent reddere, ea neque multa neque magna sunt et forte parum eorum jam amiserint. Baccherachi enim arcem obsidere audimus. Bavarus¹⁴ autem dicitur inducias quam malle nimirum, ut quae tenet teneat. Dicitur etiam minus probare foedus illud¹⁵, quod inter tres stirpes Austriacas factum fuit.

Quod ex Anglia parum speret Excellentia vestra pro principe electore, valde mihi dolet nihilque malim quam et in parlamento bona sumi consilia et cum Scotis rem feliciter componi ita tamen, ut ne nimium spernatur regis auctoritas, necessaria ad continendam trium regnorum¹⁶ compagem. Sed Veladam¹⁷ metuo et quae cudi¹⁸ dicuntur inter Angliae principem¹⁹ et Hispani filiam²⁰ nuptiae. Tum vero Anglorum cum Danis conglutinatio et tam horum quam illorum dissidia cum Batavis nihil boni portendunt.

Narrationem regis Daniae²¹ de iis, quae cum Batavis acta sunt, legi, aculeatam sane et animi non admodum in Batavos benigni indicem. Edictum²² vero Batavorum, quo navigatio trans fretum Danicum prohibetur, animosum satis est. Sed nescio, an hos animos ferant tempora. Si Suedis et Batavis cum uno Dano esset negotium, aegre illius freti claustra retineret. Saxonem²³, Brandenburgicum²⁴, Luneburgicum²⁵, quorum praecipue terrae belli mala aut sentiunt aut metuunt, cupidos esse pacis et dicitur et credibile est. Eadem credo esse vota Suedorum populi exhausti tam diuturno bello crebrisque praeliis. Sed pax haberi bona possit an non possit, pendebit ab armorum successibus.

6 De copie heeft ‘sunt’.

7 Marzio, kardinaal Ginetti, pauselijk legaat te Keulen.

8 Op 13 maart 1640 was door het overlijden van Eustache Gault, oratoriaan, de bisschopszetel van Marseille vrijgekomen; benoemd werd Jean-Baptiste Gault, eveneens oratoriaan.

9 De copie heeft abusievelijk ‘in Suedias’.

10 Luisa (1629-1692), dochter van Vittorio Amedeo, hertog van Savoye, en Christine de France; het huwelijk vond plaats in 1642.

11 Kardinaal Maurizio van Savoye (1593-1657).

12 Margherita (1635-1663) of Adelaide (1636-1676), dochters van Vittorio Amedeo, hertog van Savoye, en Christine de France.

13 Tommaso Francesco van Savoye, prins van Carignano, had drie zoons die hier bedoeld kunnen zijn: Emanuele Filiberto (1628-1709), Giuseppe Emanuele (1631-1656) en Eugenio Maurizio (1635-1673).

14 Maximiliaan I, keurvorst van Beieren.

15 Het verdrag van Ebersdorf (18 september 1639), ondertekend door Ferdinand III, aartshertogin Claudia en, namens Spanje, Fadrique Enriquez, Spaans gezant te Innsbruck.

16 Engeland, Schotland en Ierland.

17 Antonio Sancho Dávila y Toledo, extraordinarius Spaans ambassadeur in Engeland.

18 De copie heeft abusievelijk ‘ibi’.

19 De latere Karel II van Engeland (1630-1685).

20 Maria Teresa (1638-1683), later echtgenote van Lodewijk XIV van Frankrijk. Bovendien was er sprake van een mogelijk huwelijk tussen don Baltasar Carlos en Mary Stuart, vgl. no. 4515, n. 32. De copie leest abusievelijk ‘filiam nuptam’.

21 Zie no. 4565, n. 2.

22 Waerschovwinge dd. 14 maart 1640; zie no. 4565, n. 3.

23 Johann Georg I, keurvorst van Saksen.

24 Georg Wilhelm, keurvorst van Brandenburg.

25 Georg, hertog van Braunschweig-Lüneburg.

[p. 175]

Mitto quod dux Carolus²⁶ ei respondit quam uxorem²⁷ amplius agnoscere recusat, quare nec injuriam patitur, quod aufertur ei Lotharingia. Nullum enim in dote jus habet, qui se maritum negat²⁸. Et quod de Salica lege²⁹ fingunt, novum commentum est contra perpetuos in Austrasia mores.

Et princeps Casimirus³⁰ et legatus Polonicus³¹, non video, quomodo tuto ire Hamburgum possint nisi per Batavos. Sed subsistere eos ibi non erit opus. Legatus Polonicus etiam Angliae videndae desiderio se teneri dicebat.

Poloniae imminere Turcam³² etiam Italorum multi judicant.

Magnus hic datur exercitus Millereio³³ et ad Mezeriam commeatuum ingens copia fertur, unde judicare licet quam ad partem futurum sit bellum.

Damnatus est a parlamento liber adversus cardinalem scriptus de Vitando schismate³⁴ et novae censurae subjicitur censura ante annum lata adversus Libertates ecclesiae Gallicanae³⁵.

Hispani et caesariani apud Helvetios laborant, ut iter et commeatus ab ipsis habeant pro exercitu³⁶, qui in Tiroli fit, et illo ad Constantiam; apud Argentoratenses vero ut paci Pragensi³⁷ se addant, quae civitas ut et Francofurtensis adhuc satis mediam se servat. Franconia et Thuringia plenae sunt milite caesariano, Saxonico, Bavarico.

Neapoli multi nobiles rei fiunt; Pozzola³⁸ autem, qui principem Senzae³⁹ Roma abduxit⁴⁰, cohortem habet CCCC hominum et in eam etiam ob crimina proscriptos allegere⁴¹ permittitur, quae omnia mire urunt pontificem coguntque eum, ut Gallis se reconciliet.

Urget Hispanicus Mediolani praefectus⁴² principem Thomam, ut portarum urbis Taurinorum una Hispanis detur custodienda et ut quamprimum in apertum producantur copiae. At cardinalis Sabaudus non dari sibi pecunias, unde Nicaeae praesidium alat,

26 Karel IV van Lotharingen; zie no. 4550, n. 19.

27 Nicole, hertogin van Lotharingen; in het huwelijk met Karel IV had zij o.m. als bruidsschat het recht van opvolging in Lotharingen in vrouwelijke linie ingebracht.

28 Vgl. Dig. XXIII, 3, 3: neque enim dos sine matrimonio esse potest. Ubicumque igitur matrimonii nomen non est, nec dos est. De copie heeft ‘neget’.

29 Pactus legis Salicae LVIIII, 5: De terra vero nulla in muliere hereditas non pertinebit, sed ad virilem sexum qui fratres fuerint tota terra pertineat. De ‘lex Salica’ is een der zgn. volksrechten of ‘leges barbarorum’ bevattende het stamrecht van de Salische Franken. De oudste optekening kwam waarschijnlijk tot stand tussen 507 en 511. Ook bij het uitbreken van de Honderdjarige oorlog werd in Frankrijk een beroep gedaan op de ‘lex Salica’ om ten voordele van Philips VI de troonopvolging in vrouwelijke linie uit te sluiten. O.a. Pierre Dupuy hield zich bezig met de ‘loi salique’, zie hs. Parijs, Bibl. Nat., fonds français nos. 16887-16888: Receuil de pièces relatives aux droits des rois de France sur les duchés de Lorraine et de Bar. Zie ook dl. X, p. 607 en n. 15 aldaar.

30 Jan II Kazimierz.

31 Christophe Corvinus Gasziewski.

32 Murád (Amurath IV) was op 9 februari overleden; hij werd opgevolgd door zijn broeder Ibrahim.

33 Charles de La Porte, hertog van La Meilleraye, maarschalk van Frankrijk.

34 Optati Galli de cavendo schismate. Ad Illvstrissimos ac Reuerendissimos Ecclesiæ Gallicanæ Primates, Archiepiscopos, Episcopos. Liber paræneticvs. M.DC.XL. Zie ook no. 4560, n. 34.

35 Anoniem verschenen werk van Pierre Dupuy: Traictez des Droits et Libertez de l'Eglise Gallicane. M.DC.XXXIX.

36 Het woord ‘exercitu’ is in de copie weggelaten.

37 De vrede van Praag, gesloten op 30 mei 1635 tussen keizer Ferdinand II en Johann Georg I, keurvorst van Saksen.

38 Giulio Pezzola.

39 Giovanni Orefice, prins van Sanza.

40 De copie heeft abusievelijk ‘rem abduxit’.

41 De copie heeft ten onrechte ‘allegare’.

42 Diego Mexía Felipez de Guzmán, markies van Leganés.

[p. 176]

conqueritur. Operam dant Hispani, ut ei satisfaciant: Calabriam muniunt contra Turcam; Casali inhiant.

Rhaeti Oeniponte nihil obtinent. Iubentur ante omnia restituere in integrum capucinis in Engadina inferiori, ubi eorum domus, altaria, campanae fractae fuerunt. Id si fecerint, multa illis promittuntur. De protestantibus autem in Vallem Telinam restituendis nemo est, qui mutiat⁴³. Ita dispari fato ibi res aguntur.

Honor a rege major habebitur principi electori quam habitus fuit principi Casimiro. Ministrabunt ei magister domus et officiales regii; accumbet solus, nisi quos ad se vocet.

Est hic Crasegius⁴⁴ ad repetendam⁴⁵ fratrum⁴⁶ nomine haereditatem ducis Bernhardi⁴⁷. Habet princeps elector familiam hominum LXXX. Rex in eum impendet in dies MD florenos. In Comitatum Burgundiae irruptio quaedam a Gallis facta est.

In Italia Leganesius habet in aperto novem millia militum, Harcurtius⁴⁸ sex ferme millia, sed supplementum exspectat.

Nobilitas superioris Alsatiae et qui in episcopatu sunt Argentoratensi juramentum regi dixere.

Ad finem Rhaeticum accesserunt a Tiroli homines mille et quadringenti. Veneti coeperunt ad eundem finem copias aliquas⁴⁹ colligere ad sui tutelam.

Deus christianum orbem restituat in meliorem statum idemque Excellentiae vestrae semper faveat.

Excellentiae vestrae observantia perpetua devinctissimus
H. Grotius.

43 Vgl. ter zake no. 4558 van Ch. Marini dd. 15 maart.

44 Heinrich Philipp aant. von Krossig.

45 De copie heeft abusievelijk ‘repetendum’.

46 Wilhelm, Albrecht en Ernst, hertogen van Saksen-Weimar.

47 Bernhard, hertog van Saksen-Weimar († 18 juli 1639).

48 Henri de Lorraine, graaf van Harcourt-Armagnac.

49 Aangevuld naar de copie.

Lutetiae, 31 Martii 1640.

Adres: Ludovico Camerario, Reginae Regnique Sueciae Consiliario et Legato apud Praepot. Ord. Foeder. Belgii.

Boven aan de brief in de copie te Uppsala: Red. Hag. 9 Ap. st. n. 1640. mp.