Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 8

2974. 1637 februari 27. Aan N. van Reigersberch¹¹.

Mijnheer,

Naedat ick de uwen van den 27 Ianuary¹² had ontfangen ende beantwoordt¹³, is mij behandight inverso ordine die van den 25¹⁴ comende met den brief van de heer Spierinck¹⁵. Mijne drie¹⁶, die uE. vermiste, hoop ick, dat ter handen sullen sijn gecomen.

De const van de regieringe in uE. quartieren, merck wel, bestaet daerin, dat men eerst resolveert 't volck aen te houden, daernae moet men wel de middelen vinden off credyt. Men seit hier, datter rijcdom genoech in 't lant is om meer te contribueren dan men doet. De redenen, waerom sulcx geschiet, behalven de resistentie aen den vijant, sijn wel te vatten.

11 Hs. Amsterdam, UB., coll. RK., R 4 i. Eigenh. oorspr. Niet. ondertek. Antw. op o.a. no. 2933.

12 No. 2937.

13 No. 2967?

14 No. 2933.

15 Petter Spiring Silvercrona; wellicht no. 2940.

16 Vgl. no. 2933, p. 47 n. 7.

[p. 120]

Dat Aelianus¹ met Numerianus² wel is, is goed ende can uE. daerin iet helpe[n], 't sal mij lief sijn.

'T advys, dat gegeven werdt nopende Brandestein³ ende Wardenberg⁴ heb ick door d'heer Spierinck ontfangen. 'T is waer, dat Ubboos meesters⁵ tot noch toe met Vindex⁶ niet en sijn verknocht. Ende voorgenomen handeling tot Colen, alwaer de onsen niet en senden, geeft nieuwe beletselen. Van hier maect men geen reeckening voor Mey daer te sijn.

Nopende Craienburch⁷ sullen wij den tijdt verwachten ende sien, wat best is. UE. gelieve in hem te reccomanderen wat maetelijck te gaen om niet te failleren in 't garand.

De papieren van Magog⁸ wachte ick ende sal doen, wat ick can om den man te contenteren.

'T schrijven van Claus⁹ is voorsichtich ende can niet qualijck geduit werden. 'T is waer, dat Chavigny¹⁰ was niet wel bij den coninc¹¹, door toedoen van pater Ioseph¹². Dan nu is hij herstelt hebbende door het beleit van mijnheer den cardinael¹³, die hem sijn soon noemt - ut quidam putant ϰατα (?) ϰυϱιολεξίαν¹⁴ -, de eere gehadt van de saecke van Gudmundus¹⁵ te accommoderen, hoewel in der waerheit het beleit van Leon¹⁶ daer meeste oorsaeck van is.

Schmalckius¹⁷ heeft hier veel met Heufd¹⁸ alleen gesproocken. Twijffele, off hij Sagillus¹⁹ bij ordre van Fasto²⁰ heeft genoten. Ick mercke wel, dat hij daer niet

1 Schuilnaam voor Petter Spiring Silvercrona.

2 Codenaam voor Amsterdam.

3 Christoffer Carl, graaf van Brandenstein.

4 Dr. Johann Baptista von Werdenberg.

5 Van Reigersberch heeft erboven geschreven: Sweden. Ubbo is een schuilnaam voor Axel Oxenstierna.

6 Codewoord voor Frankrijk.

7 Grotius' jongste zoon Diederik.

8 Schuilnaam voor Frederik Hendrik. Van Reigersberch heeft er ‘prins’ boven geschreven.

9 Schuilnaam voor Louis de Bourbon, graaf van Soissons. Van Reigersberch heeft erboven geschreven: conte de Soissons.

10 Léon le Bouthillier, graaf van Chavigny.

11 Lodewijk XIII van Frankrijk.

12 François Leclerc du Tremblay -père Joseph-, de bekende gunsteling van De Richelieu.

13 De Richelieu.

14 De uitdrukking komt voor bij Eusthatius, Comm. Hom. Il. 624, 41.

15 Schuilnaam voor Gaston Jean-Baptiste de France, hertog van Orléans. Van Reigersberch heeft erboven geschreven: Monsieur.

16 Charles Brulart de Genlis, prieur de Léon, gezegd Brulart de Léon. De naam ‘Léon’ staat in de tekst in cijfer: 7.24.20.49. met de ontcijfering door Van Reigersberch erboven geschreven.

17 Peter Abel Schmalz, secretaris van Axel Oxenstierna. De naam ‘Schmalckius’ staat in de tekst in cijfer: 2.12.9.16.23.7.12.8.31.35.33. met door Van Reigersberch abusievelijk ‘Schmalakius’ erboven geschreven.

18 Johan Hoeufft, bankier te Parijs. In de tekst staat de naam ‘Heufd’ in cijfer: 37.50.1.5.10. met de naam door Van Reigersberch erboven geschreven.

19 Codewoord voor geld. Van Reigersberch heeft erboven geschreven: gelt.

20 Schuilnaam voor De Richelieu. Van Reigersberch heeft erboven geschreven: Car dinael.

[p. 121]

afkeerigh van en was. Soo dat is, soo sullen sij hem hoopen tegen Gotilas¹, die hem nochtans alles goedt gedaen heeft, te gebruicken.

'T gunt hier geseit wierd van Bremo² was geseit uit vrese, maer de plaets hout noch.

Den hertogh van Parma³ heeft zijn accoord gemaect. De Fransoisen seggen om neutrael te blijven ende hebben het niet connende beletten geapprobeert. Maer de entremise van den hertogh van Toscane⁴ ende de extremiteiten, daer den hertogh in was⁵, doet geloven, dat het niet en is geschiet sonder eenige secrete articulen tot voordeel van Spaignië, waeronder is, soo veele meenen, dat Sabioneda, een plaetse op de Poo, gedepositeert bij twee twistende partijen aen den hertogh van Parma, in handen sal comen van Spaignië, 't welck voor de situatie soude sijn van groote importantie.

's Coni[n]cx broeder⁶ is hier sedert dagen, is veel in de Comédie ende geeft materie van discoursen. Den graef van Soissons⁷ werdt met confiscatie gedreicht. Evenwel meent men niet, dat hij herrewaert sal comen.

Ick laet niet dagelijcx te recommanderen dat den hertogh van Weimar⁸ met een goed leger nae Duitschlant magh werden gesonden. 'T gebreck van gelt retardeert veel.

Nae Colen meent men niet dat de gesanten⁹ van hier gaen voor Mey. Den cardinael en haest hem niet.

Ransou¹⁰ gaet nae Denemarq om te sien, off hij dat hoff nae de intentie van dit hoff can disponeren, waertoe oock eenige groote schenckagie sullen werden gebruict.

Uit Engelant geeft Oger¹¹ wat hoope, maer die wijs sijn twijffelen daeraen.

De Fransoisen seggen, dat sij twaelff regimenten senden nae den hertogh van Savoye¹², maer de saecken sijn in Italiën met Vrancrijck sooveel verloopen, dat men niet wel middel en siet om die te herstellen ende te vresen is, dat den hertogh van Savoye heymelijck ende apart sal handelen.

Men seit hier, dat den keiser¹³ een hertogdom in 't rijck ende den tytel van prince de l'Empire aen den prins van Orange¹⁴ doet presenteren.

Den 27 february 1637.

1 Pseudoniem van Grotius. Van Reigersberch heeft erboven geschreven: Gr.

2 Vgl. no. 2966.

3 Odoardo Farnese, hertog van Parma.

4 Ferdinando de Medici, groothertog van Toscane.

5 De woorden ‘ende de ... was’ zijn in margine toegevoegd.

6 Gaston Jean-Baptiste de France, hertog van Orléans.

7 Louis de Bourbon, graaf van Soissons.

8 Bernhard, hertog van Saksen-Weimar.

9 Voor Frankrijk waren aangewezen: Manasse de Pas, markies van Feuquières, Claude de Mesmes, graaf van Avaux, en de kardinaal-aartsbisschop van Lyon, Alphonse Louis du Plessis, hertog van Richelieu, broer van de eerste minister.

10 Josias, graaf van Rantzau.

11 René Augier (Oger), Engels agent in Frankrijk.

12 Vittorio Amedeo, hertog van Savoye.

13 Ferdinand II, wiens dood op dat ogenblik nog niet in Parijs bekend was, was op 15 februari 1637 overleden; hij werd opgevolgd door zijn gelijknamige zoon.

14 Frederik Hendrik.

[p. 122]

Ick sende uE. mijne harangue gedaen aen den coning den 23 deser¹, maer geeft nyemant te syen. Hij was den coning heel aengenaem ende den hertogh van Weymar heeft mij zeer bedanckt.

Ick recommandere uE. mijne saecke met Caesar², de papieren ende de onderhoudinge van vrundschap met alle bekenden.

Nopende Caesar mijne eintelicke meninge is, lettende op 't gunt gepasseert ende uE. mij schrijft, dat uE. haer sal presenteren de saecke te stellen aen arbiters uit de collegie van Iustitiën - al waeren oock eenige daeronder van de rechters - ofte advocaten. Ende soo dat binnen een maent niet en werdt aengenomen, de saecken te betrecken in rechte. Hoc noris firme constitutum.

Dit geschreven hebbende become ick uEd. brieven van den 18 Ian.³ ende van den 9 febr.⁴. Tot naerder antwoort sal dit daerbij vougen.

Ick geloof de regierders van Sweden sullen luisteren wat de vijant ende wat de vrunden haer presenteren, sijnde tot noch toe onvercnocht. Cimons⁵ volck houde ick te seer verbonden aen Vrancrijck⁶ dan dat sij den cours van Sweden⁷ die seer wijze is souden connen volgen. Ondersoect wel, off Aissma⁸ iet doet sonder [den] prince van Orange⁹. Die loos sijn, handelen op veele marcten. Ick wilde wel sien de copiën van dat van¹⁰ Amelant¹¹.

De nieuwe ofte verhooging van oude middelen, sijn soo vremd niet, ende tot weghneming van de principale objectie is temperamentum te vinden. Dat de edelen¹² voor het plattelant¹³ moeten sorgen is waer. Maer de reden soo in de beschrijving gestelt, is partijdig ende can Calaber¹⁴ hatelijck maecken bij de steden¹⁵. Doch het sal evenwel Magog dienen tot sijn stuck, dat, soo ick sie, sterck voortgaet, sal te post loopen.

Dat men seit van in Engelant wat te doen op des palsgraefs¹⁶ naem, sunt

1 Zie bijlage no. 3.

2 Codenaam voor Rotterdam.

3 Niet aanwezig.

4 Niet aanwezig.

5 Cimon is een codenaam voor Staten-Generaal.

6 De naam ‘Vrancrijck’ staat in de tekst in code: 313. met door Van Reigersberch erboven geschreven: Vrankerijk.

7 De naam ‘Sweden’ staat in de tekst in code: 525. met door Van Reigersberch erboven geschreven: Sweden.

8 Foppe van Aitzema. De naam ‘Aissma’ staat in de tekst in cijfer: 23.6.2.5.16.76. met door Van Reigersberch erboven geschreven: Aisma.

9 Frederik Hendrik. De woorden ‘prince van Orange’ staan in de tekst in code: 467. ט. 445. met door Van Reigersberch erboven geschreven: den prince van Orange.

10 De woorden ‘van dat van’ staan in code: טדט met de betekenis door Van Reigersberch erboven geschreven.

11 De naam ‘Amelant’ staat in de tekst in cijfer: 23.16.24.7.23.21.3. met de betekenis door Van Reigersberch erboven geschreven.

12 De woorden ‘de edelen’ staan in de tekst in code: ב 24.10.50.7.75.21. met de betekenis door Van Reigersberch erboven geschreven.

13 De woorden ‘het plattelant’ staan in de tekst in code: 9.24.3.700. 18.28.23.1001.82.62.48.73.93. met de ontcijfering door Van Reigersberch erboven geschreven.

14 Schuilnaam voor Frederik Hendrik.

15 Het woord ‘steden’ staat in de tekst in code: 568. (= stad) met toegevoegd ‘en’ voor het meervoud; Van Reigersberch heeft erboven geschreven: steden.

16 Karl Ludwig van de Palts.

[p. 123]

nugae. Autant vaut bien batu que mal batu. Den ondanck is het selve ende het effect niet het selve.

In dorso schreef Van Reigersberch: Broeder de Groot, den 27 feb. 1637 wt Paris.