Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 6

2478. 1636 februari 14. Aan A. Oxenstierna¹¹.

Excellentissime Domine,

Immensas gratias Sublimitati Tuae debeo pro literis 15/25 Decembris¹², quas biduum est, quod accipio; quod per eas Sublimitas Tua me non ignarum patiatur eorum, quae illis in partibus geruntur, ac consiliorum, quibus ipsa curam boni communis in tam supina aliorum negligentia sola tanta fortitudine tuetur, fidemque meam ac diligentiam eximia benignitate aestimat, eorum praeterea, quae ad dignitatem sustinendam mihi sunt necessaria, ostendit se non esse immemorem.

11 Hs. Stockholm, RA. Eigenh. oorspr. Antw. op no. 2412. Gedrukt Epist., p. 215; Oxenst. Skrifter 2. afd. II, p. 150.

12 No. 2412.

[p. 528]

Si mihi facultas esset, quantum est studium in res atque existimationem Suedicam Tuaeque Sublimitatis, non alius esset illis minister utilior. Nunc inter eos vivens, qui magni sunt eorum, quae agitant, occultatores ipsis quoque rerum, quae in publico geruntur, nuntiis plerunque sero ad nos advenientibus neque raro falsi quadam admixtione corruptis doleo, quod pro certis saepe cogar conjecturas adferre. Sed sub tam aequo judice tuta est voluntas sedula, etiamsi non semper id, quo tendit consequatur.

Putavi e re legato Anglico¹ patefieri, quanta sit Tuae Sublimitatis constantia in tutanda protestantium salute. Existimat is, non quod mandata habeat, sed quod ita suadere videantur tempora, cogitandum de conjunctione quadam Suediae Britanniaeque, hoc magis, quod apud Galliam parum proficiat, ne nomen quidem dignitatis electoralis principi Palatino² valens obtinere, nisi prius in belli societatem veniat. Eo autem ne veniant Angli, tum aliis se causis adduci dicunt, tum quod metuunt, ne Galli, ubi alios intricaverint, se extricent, adduntque non levia esse indicia, cur credant, ne optare quidem Gallos, ut princeps potens professionis protestantium loca Galliae vicina obtineat, memores dejectas quondam res Galliae protestantium virium Palatinarum auxilio restitutas.

Laetum³ his diebus Eusebium⁴ fecere ab Cryza⁵ literae cum spe⁶ Mimnermi⁷. Qui Roma scribunt, postquam nomina sunt edita legatorum ad pacem, ajunt nodos in eo negotio reperiri quatuor: de reditu reginae matris⁸; de conjugio Margaretae⁹; de Pignerolo; de Lotharingia; nulla Palatinatus mentione. In quatuor illorum tribus videtur cardinalis Riceliacus nihil mutaturus de suis hactenus consiliis. Quarti expediendi non ita difficiles sunt rationes.

Dux Bernhardus¹⁰ per suos hic homines¹¹ propera auxilia postulat premente hostium vi, qui aucti novis e Polonia egregiis sane copiis, Lonhuium, Lutsenburgum et Viridunum inter, obsederunt et jam ceperunt. Ipse nunc dux Bernhardus auctus eorum accessu, qui e Maguntiaco exiere prope octingenti, in oppido Virodunorum agit caesis apud Boviniacum nonnullis hostium excursoribus.

In Lutsenburgico atque in Atrebatibus constat magnos paratus fieri ad bellum Gallicis finibus inferendum, nisi pax praeveniat. Gemera interim potitus est Valetta¹². Addunt rumores cuncta in majus attollentes omni Alsatia excessisse Gallasium¹³; Argentoratensem civitatem proprium suum militem offerre duci

1 Burggraaf John Scudamore.

2 Karl Ludwig, oudste zoon van de in 1632 overleden paltsgraaf Frederik V, de Winterkoning.

3 Dit woord staat in de tekst in cijfer: 7.98.26.23.

4 Schuilnaam voor De Richelieu, in de tekst in cijfer: 108.19.33.43.55.266.81.61.

5 Schuilnaam voor Urbanus VIII. Er moet m.i. Ryza gelezen worden; vgl. o.a. no. 2275.

6 De woorden: ‘literae cum spe’ staan in cijfercode: 60.79.77.85.66.80.33. 22.69.30. 67.47.33.

7 Codewoord voor vrede.

8 Maria de Medici; zij bevond zich in de Zuidelijke Nederlanden.

9 Margareta van Lotharingen, met wie de broer van de Franse koning, Gaston van Orléans, op 3 januari 1632 in het geheim gehuwd was; voor de pogingen dit huwelijk ongeldig te doen verklaren zie Merc. Franç. XX, p. 849 vv., p. 989 vv.

10 Bernhard, hertog van Saksen-Weimar.

11 Onder wie Tobias von Ponikau, van wie in de brieven van deze tijd herhaaldelijk sprake is en aan wie brief no. 2469 dd. 8 februari 1636 gericht is.

12 Louis de Nogaret d'Epernon de La Valette.

13 Matthias, graaf Gallas, bevelhebber in het keizerlijke leger.

[p. 529]

Bernhardo, quod cognoverit Nortlingam aliaque oppida contra pactorum fidem a Caesareis¹ male haberi.

Alpium juga jam transiere Caesareorum IV millia, sequuntur VI peditum, duo equitum millia. Dux Parmensis² jam intra Galliam est et in aula paratur ei hospitium. Itali ajunt venire eum tum ob alia tum ut Sabionedum, sui juris locum, Gallis tradat. Praefectus Mediolani³ jam a Ticino in urbem suae praefecturae principem reversus equitem dimisit in agros Laudensem et Cremonensem prohibendis hostium incursibus, qui interim in Alexandrinos fines praedabundi grassantur. At Rohanius⁴ Curliacum assultans non procul a Fontani castello locum, depulsus inde est.

Daniae nothus⁵ nihildum responsi ad sua postulata accepit.

Seldeni liber⁶ nihil continet, quod Suediam tangat, nisi quod Suedi foedere facto, de eo jure, quod in mare Norvegicum sibi vindicaverant, cessere. Hollandi Cunaeo⁷ causam suam defendendam mandarunt. Parant se ad respondendum et Galli quidam.

Venio ad minora.

Servianus⁸, unus quatuor eorum, quos secretarios status vocant, gratia et, si famae creditur, etiam dignitate excidit ob certamen cum Bulionio⁹ de militaribus rationibus.

Lugdunensis¹⁰, Riceliaci frater, Romae justus est depilari, ne totus monachum Cartusianum - nam ejus societatis olim fuit - exueret. Episcopus Montispellerii¹¹, qui et ipse eo venit ad disturbandum matrimonium Lotharingicum, non dubitat, quin futurum sit, ut multis sufflaminationibus trahatur negotium.

Jam nunc disco ex Thuani¹² literis Slestadio scriptis 4 Februarii novi calendarii secundam vecturam frumenti a Spinali Colmariam bene perfectam; nec parum a Benfeldio impetratum, ita, ut non Colmariae tantum, sed et Slestadio in sex menses prospectum sit praeter id, quod Basilea speratur, quanquam incerto adhuc eventu. Gemeram biduo non diutius defensam, medio inter Colmariam et Slestadium situ ad Islam flumen, egressos milites CXX. Ivisse inde Valettam, ut Hagenoviam liberet caeteris praeter Tabernas Alsatiae locis ab hoste derelictis captisque a Ransovio¹³ Ossae¹⁴ literis, quae exhaustas copias magnamque rerum omnium penuriam significent. Eae literae Tabernis missae erant ad principem Stadionem¹⁵ agentem in agro Wirtenbergico.

1 De troepen van keizer Ferdinand II.

2 Odoardo Farnese, hertog van Parma.

3 Diego Mexia Felipes de Guzmán, markies van Leganés.

4 Henri, hertog van Rohan.

5 Volckmar -Valdemar Christian-, zoon van Christiaan IV en Christina Munk.

6 Over John Selden en zijn Mare Clausum zie V no. 2126, p. 515 nn. 7, 8 en 9.

7 Petrus Cunaeus; zie V, p. 80 n. 2.

8 Abel Servien; zie over hem IV, p. 324 n. 14.

9 Claude de Bullion, surintendant des finances.

10 Alphonse Louis du Plessis de Richelieu.

11 Pierre Fenouillet; zie no. 2260, p. 196 en n. 14 aldaar. De tekst der Epist. heeft de lezing: Montisspessuli.

12 François Auguste de Thou.

13 Josias Rantzau; zie over hem no. 2343, p. 327 n. 13.

14 Wolfgang Rudolf Ossa zu Dahl, keizerlijk legeraanvoerder.

15 Johann Kaspar, baron van Stadion.

[p. 530]

Literae recentes Vienna indicant laetum Imperatorem¹ ob refrigeratum ab episcopis Polonis regis Poloni² ardorem in Palatinas nuptias³ spem concepisse posse illum pertrahi ad conjugium cum archiducissae filia⁴; auditum in eadem aula a Tartaria legatum⁵, idque agi, ut is rex amicos hostesque cum Caesare communes sumat. Ab aula Ottomannica missum interpretem, qui turbamenta pacis in Hungarico fine demat.

Aliae ab Italia literae exigua continent partis utriusque tentamenta. Neque Belviderium castellum tenere Sabaudos potuisse, quin et apud Astam male habitos: neque Carucenae marchioni Hispano⁶ Tombium, quod ceperat, potuisse defendi. Tanarum municipium irruptum a Sabaudis, et a marchione Villa⁷ - is Parmensis copias in Placentino agro regit - Ticinum usque excurri.

Deum precor, Excellentissime Domine, Tuae Sublimitatis optimis cogitatis pares det successus.

Tuae Sublimitatis cultor devotissimus
H. Grotius⁸.

1 Ferdinand II.

2 Wladislas VII (IV).

3 Er is in de brieven van 1635 en van 1636 herhaaldelijk sprake van een huwelijk van de Poolse koning met Elisabeth van de Palts, oudste dochter van de in 1632 overleden Winterkoning, Frederik V, en Elisabeth Stuart, dochter van Jacobus I van Engeland. Het huwelijk heeft geen doorgang gevonden.

4 Isabella Clara, dochter van Claudia de Medici; zie no. 2328, p. 304 en nn. 10 en 11 aldaar.

5 In 1634 trad Riswanaga op als gevolmachtigde voor de Porte. De keizer werd in Konstantinopel vertegenwoordigd door Hans Rudolph, graaf van Puchheim en van Pukan.

6 Luis de Benavides Carillo y Toledo, markies van Caracena.

7 Guido, markgraaf van Villa (†1648).

8 Het onderschrift met ondertekening ontbreekt in de uitgave der Epist.

4/14 Febr. 1636.

Servianus ob eam, quam dixi, causam et ob dissidia cum minore Butillerio⁹ non munere tantum suo demotus est, sed et Salmurium relegatus aut, quam optionem cardinalis¹⁰ - eum enim abiturus salutare sustinuit - ei pro beneficio dedit oppidum Nannetum. Is Servianus est, qui conscripserat edictum regis¹¹ nomine, quod causas belli in Hispanum¹² satis diserte explicabat¹³.

Post captum Lonhuium sive, ut vulgo vocant, Longuium adversus Virodunorum oppidum pergit hostis.

9 Léon le Bouthillier, graaf van Chavigny.

10 De Richelieu.

11 Lodewijk XIII van Frankrijk.

12 Philips IV.

13 Zie no. 2135, p. 11 en n. 16 aldaar.

Adres: Axelio Oxenstiernae, Sacrae Reg. Maj. Regnorumque Sueciae Senatori et Cancellario.

In dorso: Praes. Wismariae, die 3/13 Mars 1636.