Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 6

2401. 1635 december 20. Aan A. Oxenstierna⁹.

Excellentissime Domine,

Sextus jam dies, cum Ruellam ivi, ut nummarium nostrum negotium urgerem amoveremque impedimenta, quae se obtulerant.

Ibi venit ad me is¹⁰, quem Sanctichaumontius¹¹ miserat traditque literas cum chartis corruptis nonnihil, quod in mare prolapsae fuissent, ut dicebat. Erant autem eae literae, quas 24 Octobris¹² ad me dederat Sublimitas Tua. Fuerat is

9 Hs. Stockholm, RA. Eigenh. oorspr. Antw. op no. 2337. Gedrukt Epist., p. 204; Oxenst. Skrifter 2. afd. II, p. 130.

10 Mogelijk de markies van St. Romain; zie no. 2399, p. 414 n. 11.

11 Melchior Mitte, baron van Miolans, markies van St. Chaumont, gezant van Lodewijk XIII bij Oxenstierna.

12 No. 2337 dd. 24 oktober oude, 3 november nieuwe stijl.

[p. 416]

homo his in locis prope mensem totum. Quo minus ante tradidisset mihi eas literas, excusationibus utebatur frivolis. Cum Lutetiam venisset, quaesitam a se domum meam reperiri nequiisse; ex eo Ruellae se retentum, ut decedere non liceret. Si quis curiosus in eas involavit, ut fieri potest, nihil tamen inde mali metuo. Sunt enim scriptae ita prudenter ac temperatae, ut certe prodesse magis quam nocere possint.

Tuae vero Sublimitati gratias ago maximas, quod et rei privatae et dignitatis meae curam tam benigne suscipit. Meum erit operam dare, ne tam continuis magnisque beneficiis indignus videar.

Ad notitiam consiliorum, quae prudentia silentii supparo obvolvi praecipit, adsit, ut cupiam irrumpere. Satis mihi erit illa, quae scio nisi optima esse non posse, faustis ominibus prosequi.

Quae vero publice gerantur, ea, si fieri potest, optem neque postremus nosse neque ab aliis potius quam a nostris discere. Video autem nunc non esse, quod de quoquam querar, nisi de ventis, navium quae literas ferre debent, raritate et, quod nunc accessit, eorum, qui ferendas suscipiunt, negligentia.

Metus, quem hic habent, ex suis ipsorum, ut puto, actionibus, ne quid seorsum Suecia cum Caesare¹ paciscatur, efficit, ut, si non rebus, verbis certe sint multo quam ante liberaliores. Impedimentum injectum, de quo scripseram. resecturum se dixit Bulionius² certoque trecenta millia in rem nostram perventura. Addebat, quod abiens Heufdius³ mihi non dixerat, et an verum sit nescio, etiam de ducentis millibus reliquis unde solverentur, dedisse se Heufdio. Displicet, quod etiam trecenta illa millia non praesente pecunia numerantur, sed pensiunculis lentis, et quod, quamdiu non tenentur nummi, alia atque alia evenire possunt, quae negotium nulla publica signatione munitum evertant. Quare sicut spem video, ita rem totam pro certa affirmare non ausim. Accipiemus interim quantum dabitur, aut ullo modo exterebrari poterit.

Servianus⁴ ab arcanis publicis regi⁵ magna in ver proximum de Gallorum molitionibus pollicebatur, modo perstaret in bello Suecia. Is ipse et alius, qui res maris curat, ajebant, compertum sibi regias Sueciae naves aliquot ut post Prussiam amissam supervacuas vendi; velle se aliquas emere. Ego, qui ea de re nihil scirem, scripturum me promisi, et si quid intelligerem, ipsis renuntiaturum.

Cum his mitto D. Marini⁶ literas; alias quoque a Constantinopoli, ut arbitror. Si verum est quod fama nuntiat, in eo esse Turcam⁷, ut bellum in Persiam⁸ pace commutet, erit cur domus Austriaca cogitare debeat, quomodo ab aliis hostibus se liberet. Is qui pro Venetiis⁹ est Viennae¹⁰ scribit vidisse se literas

1 Ferdinand II.

2 Claude de Bullion, surintendant des finances.

3 Johan Heufft, bankier te Parijs en zaakgelastigde van Zweden zowel als van Frankrijk.

4 Abel Servien; zie over hem IV, p. 324 n. 14.

5 Lodewijk XIII van Frankrijk.

6 Over Charles Marin (of Marini) zie V, p. 436 n. 4.

7 Sultan Murád (Amurath IV); zie V no. 2066, p. 435 n. 7.

8 Sefi (Sam Mirza); zie no. 2359, p. 349 en n. 5 aldaar.

9 Het woord staat in de tekst in cijfercode: 69.85.63.72.68.2040.

10 Het woord staat in de tekst in cijfercode: 81.37.74.63.119.98. Bedoeld is Giovanni Battista Ballarino.

[p. 417]

regis Poloniae¹ ad eum, qui res Polonicas illic agit, indicantes animum ejus regis a Caesare alienatiorem, non tantum ob negatum fratri² principis Stilaneae³ matrimonium, verum etiam quod imperator⁴ oblatam ab ipso operam in pace per Europam concilianda repudiet obtendens pontificem⁵ eam rem ad suam curam trahere neque admissurum honoris participem. Is ipse, ad quem eae erant literae, dicebat haud ignotum sibi a Davausio⁶ tentari omnia, ut bello in Caesarem implicaretur Polonus specioso praetextu Silesiae ad ius Polonicum retrahendae; sed, etiamsi haec aliquam vim habere possent in regis animum, satis magnam apud Ordines fore vel solorum jesuitarum potentiam ad injiciendos obices. Pasmannus cardinalis⁷ a Caesare legationi in Poloniam destinatus, excusat se. Galli cum Camillo⁸ sentientes sibi persuadent illum regem a suis sententiis in occulto stare. Et ex Alexandri homine⁹ cognovi non abesse eum longe, quin id credat. Legatis Batavis¹⁰ dixit rex se aut nullas facturum nuptias aut cum Palatina¹¹. Foederati Ordines eo intellecto scripsere ad Poloniae ordines promovendo negotio; miror, cum ipsi ex testamento tutores sint virginis, quorum officio dissentaneum videtur eam offerre nuptum. Nunc e Polonia legati magna cum pompa in Anglia expectantur, qui eas nuptias ambiant.

In ea aula trigusculum quoddam intervenit cum legatis Galliae ordinario¹² atque extraordinario¹³, quod rogati a regiis ministris, an Palatinum principem¹⁴, qui ibi nunc est, ut electorem essent salutaturi, dixerunt habere se contraria mandata. Rogavit rex Britannicus¹⁵ differrent igitur ad eum accedere, donec ipse per legatum suum cum rege Galliae ea de re egisset. Legatus mihi dixit mandatum sibi conqueri apud regem et autoritate uti Heilbronnensis foederis. Sed regem alloqui nondum potuit.

Idem legatus in sermonibus mentionem aliquam injiciebat de foedere ineundo cum Suedia Galliaque. Verum interim ab aula Hispanica literae non unae nuntiant

1 Wladislas VII (IV); zijn afgevaardigde in Wenen was, naar ik vermoed, de kanselier Jerzy Ossolinski, die herhaaldelijk als zijn vertrouwensman naar het buitenland werd gezonden. Vgl. echter ook no. 2182, p. 87 en n. 8 aldaar.

2 Johan Casimir; hij huwde later, na Wladislas' dood in 1648, met diens weduwe Maria Louisa Gonzaga.

3 Anna Carafa; vgl. no. 2287, p. 241 en n. 7 aldaar.

4 Keizer Ferdinand II.

5 Urbanus VIII.

6 Claude de Mesmes, graaf van Avaux, Frans gezant in Zweden en Duitsland.

7 Petrus, kardinaal Pazmany, aartsbisschop van Gran in Hongarije (1570-1637).

8 Camillus is een codenaam voor Genève.

9 Alexander is een codenaam voor Engeland; bedoeld is de Engelse ambassadeur in Parijs, John Scudamore.

10 Rochus van den Honaert, Andries Bicker en Joachim Andreae, die namens de Staten hadden bemiddeld bij de totstandkoming van het bestand tussen Polen en Zweden, op 12 september te Stuhmsdorf voor 26 jaar gesloten.

11 Elisabeth, oudste dochter van de in 1632 overleden paltsgraaf Frederik V, de Winterkoning, en Elisabeth Stuart, dochter van Jacobus I van Engeland; het huwelijk met Wladislas van Polen is niet tot stand gekomen.

12 Jacques d'Angennes, markies van Poigny.

13 Henri de Saint-Nectaire de La Ferté-Nabert.

14 Karl Ludwig, oudste zoon van paltsgraaf Frederik V.

15 Karel I.

[p. 418]

legatum ibi ab Anglia novi foederis cum Hispano¹ cudendi causa exspectari quotidie.

Est heic regis Daniae² nothus³; putatur rem de Bremensi archiepiscopatu commendare. Comiter a rege Galliae exceptus fuit.

Ottonem Ringravium⁴ meis literis solatus sum⁵ fecique gnarum eorum, quae nobis feliciter ad Albim evenere; significavi etiam polliceri regis Galliae administros, si pax fieret, rationem ipsius habitum iri.

De liberalitate regia, unde in his calamitatibus sublevetur, impetrare nihil potui. Rex hodie in parlamento edicta parit nummaria, ex novis maxime dignitatibus. De oneribus querelae multae audiuntur. Vidi Massiliensis civitatis libellum⁶ acriter pactiones cum comitibus olim Provinciae, inde cum eorum successoribus Galliae regibus factas pro sua immunitate, imminentem praeterea commerciis labem ex immenso salis pretio urgentem At clerus, antequam in usus publicos quod postulatur conferat, multa a rege petit, ad imminuendam protestantium Galliae libertatem tum in religionis suae usu tum in honoribus adipiscendis, maxime vero in vulgandis libris.

Prodiit libellus Pilleterii cujusdam⁷ hominis satis diserti, qui ex protestante pridem romanensis factus est, quo matrem ducis Bulionii⁸ hortatur, filii ut exemplum imitata et ipsa ad sacra proavita redeat.

A Roma et Hispania docemur ab imperatore jam nominatos pontifici in aurem legatos paci conciliandae; dixisse nuntio⁹ ducem Olivarium¹⁰ paratum Hispaniae regem suos edicere, dum eodem tempore id Gallus faciat et pontifex e quatuor propositis ad conventus locum ab imperatore urbibus unam designet. Sed cum pestis nunc Germaniae pleraque insideat, Itali, si qua gens alia, vitae suae solliciti, mallent Italiae aliquem locum in id sumi; aut Avenionem, quae Galliae finitima in pontificis est ditione. Ab hac aula creditur ubicunque futurus est conventus, iturus eo Seguerius, custos sigillorum¹¹ antehac, nunc per Aligrii¹², qui imaginarium nomen retinebat, mortem factus regni Francorum cancellarius.

A pontifice Guenettius cardinalis¹³ itineri paratus scribitur. Addunt ex Hispania literae invitos ibi de plebe homines ad militiam cogi more ibi insolito, sumto ab Anglis.

1 Philips IV.

2 Christiaan IV.

3 Volckmar -Valdemar Christian-, zoon van Christiaan IV en Christina Munk.

4 Otto, Rijn- en wildgraaf; zie V, p. 405 n. 3.

5 No. 2397.

6 Dit geschrift heb ik niet kunnen vinden.

7 Thomas Pelletier, Discours salutaire touchant l'heureuse conversion d'un seigneur calviniste à M.^me sa mère. (S.l.n.d.).

8 Elisabeth -Isabella-, prinses van Oranje, gravin van Nassau (1577-1642), sedert 25 april 1623 weduwe van Henri de La Tour d'Auvergne (geb. 1555), burggraaf van Turenne en hertog van Bouillon; zij bleef ondanks alle aandrang op haar uitgeoefend om zich tot het katholicisme te bekeren trouw aan de hugenootse beginselen. Over haar zoon Frédéric Maurice en diens overgang zie no. 2322, p. 295 n. 16.

9 Lorenzo Campeggi, bisschop van Sinigaglia (†1639).

10 Gaspar de Guzmán, hertog van Olivarès, eerste minister van Philips IV van Spanje.

11 Pierre Séguier; zie no. 2164, p. 52 n. 10.

12 Etienne d'Aligre; hij was op 11 december overleden. Zie nader betreffende hem III, p. 24 n. 3.

13 Martio, kardinaal Ginetti.

[p. 419]

De Sabaudo¹ bene ibi existimari. Vienna qui scribunt, credi volunt certum esse imperatorem de electorum suffragiis pro Hungariae rege²; sic tamen, ut de Bavaro³ subdubitetur, quem intentum augendis copiis proprie suis, ad viginti millia.

Multorum in Caesaris aula eam esse sententiam dignum Sua Majestate facturum Caesarem, si tot injuriis lacessitus bellum Gallo ultro indicat. Sed dissuaderi a pontificiis nuntiis⁴, ne, quo tempore spes resarciendae concordiae est, asperentur animi. Eum, qui antehac in hac aula res egit Caesaris⁵, huc redire. Eum, quantum ex sermonibus judicari potest, existimare maximas pacis moras in Lotharingia et Pignerolo fore. De Trevirensi⁶, atque alia facilia extricatu. At qui in aula Viennensi pro Gallia agit, Carbonarius nomine⁷, diligenter obierat proceres multa illis de sui regis pro pace ac religione catholica animo pollicens.

Cosaccis, qui per Bohemiam eunt Hispano militatum, pecunia mittitur. Aliquid etiam secum in Italiam marchio Leganesius⁸ Mediolano regendo missus attulit et Cerbelloni⁹ duodecim centuriae in supplementum mari venere. Alias in Hispani usum conscribit Hetruriae dux¹⁰. Scripsit ad amicos Davausius, a rege quinquaginta millia dari in rem Suedicam; magna praeterea principibus regni munera.

Comes Suessionensis¹¹ qui Campaniae limiti praesidet, regem rogat, ut sibi proelio certare liceat cum comite Buqucio¹², qui ducis Caroli¹³ copiis praeest.

Haec nunc habebamus. Ceterum Deus, Excellentissime Domine, Tuae Sublimitatis consilia ad bonorum ipsius familiaeque ejus, reginae¹⁴ regnique Suedici ac totius orbis christiani gubernet.

Tuae Sublimitatis cultor devotissimus
H. Grotius.

1 Vittorio Amedeo, hertog van Savoye.

2 Ferdinand, zoon van keizer Ferdinand II.

3 Maximiliaan I, keurvorst van Beieren.

4 Te Wenen door Malatesta Baglioni, in Parijs door de ordinarius nuntius Giorgio Bolognetto en vooral door de extra-ordinarius Giulio Raimondo Mazzarini.

5 Sébastien Lustrier.

6 Philipp Christoph von Sötern; zie V, p. 473 n. 1.

7 Nicolas, sieur de Charbonnières.

8 Diego Mexia Felipes Guzmán, hertog van San Lúcar la Mayor, markies van Leganés; zie III, p. 233 n. 8.

9 Johan, graaf van Cerbellon (Giovanni, graaf Serbelloni).

10 Ferdinand II de Medici, groothertog van Toscane (†1670).

11 Louis de Bourbon, graaf van Soissons.

12 Albert de Longueval, graaf van Bucquoi (†1663).

13 Karel IV, hertog van Lotharingen.

14 Christina van Zweden.

Lutetiae, 10/20 Dec. 1635.

Heufdii qui res agit patruo cognomine¹⁵, ait de ducentis millibus audiisse se nihil, de trecentis verba habere et spem, cautionis certae nihil.

Qui ab exercitu Gallico veniunt Germani ajunt Gustaviburgum ex insidiis irruptum editaque hostium strage, quod defendi nequiret, desertum rursus a ducis Bernhardi¹⁶ militibus. Ipsum ducem ad regem venire cum Feuquerio¹⁷,

15 De woorden ‘patruo cognomine’ ontbreken in de editie der Epist. Vgl. p. 186 n. 1.

16 Bernhard, hertog van Saksen-Weimar.

17 Manasse de Pas, markies van Feuquières.

[p. 420]

nam cardinalis Valetta¹ jam venit. Gallasii² copiarum magnam partem trans Rhenum ivisse. Solutum Hanoviae obsidium ope landgravii³.

1 Louis de Nogaret d'Epernon de La Valette.

2 Matthias, graaf Gallas, bevelhebber in het leger van Ferdinand II.

3 Wilhelm V, landgraaf van Hessen-Kassel.

Adres: Axelio Oxenstiernae, Sacrae Reg. Maj. Regnorumque Sueciae Senatori et Cancellario.